براساس اعلام توانیر در دوران جنگ 12 روزه متوسط تقاضای برق کشور 2400 مگاوات یعنی تقریباً حدود 4 درصد کاهش پیدا کرده که علت اصلی آن قطع اینترنت و توقف ماینینگ در کشوراست. اما آیا این آمار واقعاً منعکس‌کننده تأثیر ماینینگ است؟ دراین خصوص کارشناسان نظرات متفاوتی دارند.
فرضیه مصرف 2400 مگاواتی
رمز ارزها اشتباه است
در همین راستا رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار روزنامه «ایران»عنوان کرد: برخی نتیجه‌گیری می‌کنند که چون در این مدت اینترنت قطع بوده و در نتیجه استخراج رمز ارز میسر نبوده پس ما می‌توانیم بگوییم که ۲۴۰۰ مگاوات مصرف استخراج کننده‌های رمز ارز کشور بوده است. اما باید اعلام کنم که این نتیجه‌گیری درست نیست. زیرا یک فرضی در این نتیجه‌گیری نهفته است که فرض غلطی است. در واقع این فرض که در تمام این 12 روز الگوی مصرف برق کشور با روزهای قبل و بعد آن تغییری نکرده است.
هاشم اورعی اظهار کرد:« باید در نظر داشته باشیم که متغیرهای زیادی در کشور وجود دارد که همه آنها به میزان متفاوتی روی مصرف برق تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال افزایش دمای هوا تأثیر قابل توجهی بر مصرف برق دارد و سؤالات اصلی اینجاست که آیا در این ۱۲ روز دمای هوا دقیقاً همانند 12 روز قبل خود بوده است؟ آیا فعالیت‌های صنعتی کشور نیز دراین ۱۲ روز همانند قبل بوده؟»
وی تصریح کرد: «با توجه به شرایط جنگی که در کشور حاکم بوده میزان تولید صنایع نسبت به روزهای قبل از جنگ با کاهش مواجه بوده که همین امر نیز موجب شده در آن ۱۲ روز طبیعتاً تقاضای برق هم کاهش پیدا می‌کند. این امر در مورد بخش خدمات و خانگی نیز صدق می‌کند. چون درصد قابل توجهی از ساکنین استان تهران به سمت شهرهای شمالی رفته و در آنجا ساکن شده‌اند به معنای تغییر الگو مصرف است.»
اورعی تأکید کرد:« بنابراین نمیتوانیم فرض کنیم که در ۱۲ روز جنگ الگوی مصرف یکسان بوده است. در نتیجه ما نمیتوانیم این نتیجه‌گیری را داشته باشیم که کاهش تقاضای 2400 مگاواتی برق مربوط به مصرف ماینرها ست.»
وی یادآور شد:« نمی‌توان حرف افرادی که اعلام می‌کنند میزان مصرف ماینرها ناچیز هستند و تأثیری در ناترازی برق ندارند را تأیید کرد. از سوی دیگر من سخنان برخی دیگر که عنوان می‌کنند ماینرها مصرف خیلی بالایی دارند را نیز درست نمی‌دانم. به طور مثال در برخی از موارد شنیدم که عنوان می‌کنند سهم ماینرها در ناترازی برق 20 درصد است که این امر اصلاً درست نیست. همه اینها حرف‌های غیر قابل قبول و غیر کارشناسی است.»
اورعی افزود: «به طور کلی کسی نمی‌تواند با قاطعیت عنوان کند ماینرها چقدر برق مصرف می‌کنند. اما به نظر من و با توجه به شواهد، احتمالاً این دستگاه‌ها حدود دو تا سه درصد از تقاضای برق کشور را شامل می‌شوند که نه ناچیز است و نه آنقدر زیاد که منجر به ناترازی برق کشور شود. قطعاً اگر وزارت نیرو به وظیفه خود عمل کرده و افرادی را که به صورت غیر قانونی اقدام به استخراج رمزارز می‌کنند شناسایی و از ادامه کار آنها جلوگیری کند به همان میزان به رفع ناترازی کمک می‌کند.»
نباید در محاسبات نیمه تعطیل شدن صنایع را نادیده گرفت
همچنین نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار روزنامه «ایران» عنوان کرد:«این نتیجه‌گیری چندان درست نیست زیرا در این ایام کشور شاهد کاهش مصرف بخش صنایع و خانگی بوده است. زیرا در این مدت اغلب افراد تهران را ترک کرده و به شهرهای دیگر رفتند. همین امر موجب شد مصرف خانگی کاهش قابل توجهی داشته باشد. از سوی دیگر صنایع نیز در 12 روزه حملات رژیم صهیونیستی به حالت نیمه تعطیل در آمدند.» بنابراین همین دلایل می‌تواند منجر به کاهش 2400 مگاواتی بار شبکه برق کشور شود.
حمید رضا صالحی افزود: «علاوه بر این موارد می‌توانیم بگوییم که قطعی اینترنت منجر به کاهش ماینینگ شده است اما نمیتوانیم عنوان کنیم کل 2400 مگاوات مربوط به عدم کارکرد این بخش است. به نظر من بخش‌های دیگر را نیز در این بررسی باید در نظر گرفت.»
دفاع از آمار ۲۴۰۰ مگاوات
چرا ماینینگ متهم اصلی است؟
علاوه بر آن یکی از کارشناسان ارشد صنعت برق نیز دراین خصوص اظهار کرد: «به هر حال نمی‌توان منکر این شد زمانی که اینترنت قطع می‌شود طبیعتاً فعالیت‌هایی که متناسب با دیتا سنترها و ماینرها ست نیز متوقف می‌شود. بنابراین چنین برآوردی درباره کاهش بار شبکه برق کشور می‌تواند درست باشد.»
علیرضا شیرانی افزود: «از سوی دیگر نباید فراموش کرد که در مزارع ماینینگ یک دستگاه با یک نفر قرار ندارد و تعداد زیادی از تجهیزات را در کنار هم قرار می‌دهند تا استخراج رمز ارز برای آنها مقرون به صرفه شود. عمدتاً این دستگاه‌ها در کارخانجات نصب و مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر آن حتماً باید ماینرها برق قطع نشو داشته باشند زیرا زمانی که برق قطع می‌شود ماینینگی که صورت گرفته ریسک شده و باید مجدداً از ابتدا ماینرها و محاسبات آن را آغاز کنند.»
همه بار موجود در شبکه برق مربوط به ماینرها نیست
استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌و‌گو با خبرنگار روزنامه «ایران» بیان کرد: «کسب و کارهایی که به اینترنت مرتبط هستند تنها معطوف به ماینرها نمی‌شود. بنابراین زمانی که اینترنت قطع می‌شود فعالیت بسیاری از کسب و کارها نیز متوقف می‌شود و همین امر تأثیر مستقیمی بر مصرف برق دارد.»
محمودرضا حقی فام افزود: «به نظر من همه 2400 مگاوات کاهش بار از شبکه مربوط به ماینرها نیست و تنها بزرگنمایی است که صورت می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد نهایت مصرف ماینرها از شبکه 1500 مگاوات است. زیرا فاکتورهایی همچون شرایط آب و هوایی، رطوبت، وضعیت کسب و کارها در زمان جنگ و.. می‌تواند در مصرف برق تأثیر‌گذار باشند.»
راه حل کجاست؟
به نظر می‌رسد که دراین باره قطعیت در آمار وجود ندارد. هیچ مرجع مستقلی آمار دقیق مصرف ماینرها را ندارد و حتی کارشناسانی که با ما صحبت کردند این موضوع را عامل ناترازی نمی‌دانند. راهکاری که هاشم اورعی ارائه می‌کند شفاف‌سازی آمار و تفکیک مصرف بخش‌های صنعتی، خانگی و ماینینگ در گزارش‌های رسمی است. اما مشخص است که ادعاهای افراطی مانند سهم ۲۰ درصدی ماینینگ در ناترازی غیرکارشناسی است و راه‌حل بحران را منحرف می‌کند.
اختلاف نظر کارشناسان بر سر «۲۴۰۰ مگاوات» ناترازی برق که در زمان جنگ برطرف شده، پرده از یک واقعیت برداشت: بحران برق ایران تک‌عاملی نیست. ماینرها گرچه سهمی از مصرف دارند، اما غول‌های پنهانِ بحران؛ فقدان داده‌های شفاف، فرسودگی شبکه و مدیریت ناکارآمد انرژی هستند. تا زمانی که وزارت نیرو آمار دقیقی از مراکز استخراج رمزارز ارائه ندهد، هر عددی — از ۲۴۰۰ مگاوات تا ۳ درصد — در هاله‌ای از ابهام باقی می‌ماند. آنچه روشن است: حل بحران، نیازمند اقدام علیه ماینرهای غیرمجاز و شفافیت در گزارش‌دهی است، نه بزرگنمایی یا کوچک‌شماری یک متهم.