سفر رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان، قطر و امارات در حالی کلید خورد که معاملات بزرگ تجاری، نظامی و فناورانه در دستورکار بود، اما پیامدهای بحث‌برانگیزی نیز به همراه دارد. بسیاری از جنبه‌های دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ با دوره نخست او تفاوت دارد، اما انتخاب عربستان سعودی به‌عنوان مقصد نخستین سفر دوجانبه خارجی‌اش از آن جمله نیست.
نشریه فارن پالیسی در تحلیلی از ارزیابی سفر ترامپ به منطقه می‌نویسد: این تور سه‌روزه به امضای قراردادهای هنگفت در حوزه فناوری و سرمایه‌گذاری منجر شد. دولت‌های منطقه، با تکیه بر منابع مالی عظیم، می‌خواهند پیروزی‌هایی برای ترامپ رقم بزنند که او بتواند در داخل از آن بهره‌برداری سیاسی کند. در مقابل، آنها نیز به دنبال دسترسی بیشتر به فناوری آمریکایی هستند. جان آلترمن، تحلیلگر مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، گفت: «هدف این سفر آن است که رئیس‌جمهور پیروز جلوه کند. قراردادهایی اعلام می‌شود که تصویر او را به‌عنوان یک مذاکره‌کننده موفق تقویت خواهد کرد و ارقام بزرگی هم مطرح خواهد شد.»
طبق گزارش‌ها، ترامپ به‌دنبال دست‌کم یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری و عقد قرارداد است. از جمله: فروش ۱۰۰میلیارد دلار سلاح به عربستان و سفارش ۱۰۰ فروند هواپیمای بوئینگ از سوی قطر. امارات هم از پیش با اعلام سرمایه‌گذاری ۱.۴تریلیون دلاری در آمریکا طی ده سال آینده، گام‌هایی برداشته است. با وجود تردیدها درباره تحقق عملی این وعده‌ها، نفس اعلام آنها برای ترامپ اهمیت سیاسی دارد.
محمد سلیمان، عضو ارشد موسسه خاورمیانه، می‌گوید: «ترامپ موفقیت را با میزان میلیاردهایی که وارد اقتصاد آمریکا می‌کند می‌سنجد. او یک تاجر نیویورکی است که خلیج فارس را به‌خوبی می‌شناسد و آن را فرصتی برای ریاست‌جمهوری خود می‌بیند.» این سفر همچنین نشانه‌ای از تغییر جهت ژئوپلیتیکی آمریکا در دوره ترامپ است؛ تغییری که واشنگتن را از متحدان سنتی غربی‌اش دور کرده است. سلیمان در توصیفی گویا می‌گوید: «خلیج فارس اساسا اروپای جدید است.» برای پایتخت‌های خلیج فارس، جلب نظر ترامپ از مسیر اقتصاد، راهی برای دریافت تضمین‌های امنیتی و نظامی است. عربستان در حال مذاکره برای عقد یک توافق هسته‌ای غیرنظامی با آمریکاست و قطر نیز آماده خرید پهپادهای مسلح MQ-۹ ریپر به ارزش ۲میلیارد دلار است.
دنیس راس، دیپلمات باسابقه آمریکایی، در نشست اندیشکده واشنگتن گفت: «کشورهای منطقه دریافته‌اند که برای دریافت تضمین‌های امنیتی، باید از در اقتصاد وارد شوند؛ چراکه این همان چیزی است که برای رئیس‌جمهور فعلی اهمیت دارد.» اما تمرکز اصلی سه کشور حالا بر حوزه فناوری است. آنها در مسیر فاصله‌گرفتن از اقتصاد نفتی، می‌خواهند در عرصه جهانی هوش مصنوعی نقش‌آفرین شوند و برای این هدف، به تراشه‌های پیشرفته آمریکایی نیاز دارند.
در دولت بایدن، صدور این فناوری‌ها با مقررات سخت‌گیرانه‌ای محدود شده بود، از جمله قانون «کنترل انتشار فناوری» که تنها ۱۸ کشور را در فهرست مجاز قرار می‌داد. امارات به‌ویژه از مخالفان این قانون بوده و آن را یکی از محورهای مذاکرات طحنون بن زاید در واشنگتن قرار داد. سلیمان می‌گوید: «کشورهای حوزه خلیج فارس امروز به‌دنبال دارایی‌های راهبردی‌اند - تراشه‌ها، مراکز داده، فناوری‌های فضایی، باتری خودروهای برقی - و می‌خواهند چارچوبی برای کنترل صادرات نیز شکل دهند.» برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت ترامپ قصد دارد این مقررات سخت‌گیرانه را لغو کند و در عوض، به توافق‌نامه‌های دوجانبه با کشورها روی آورد.
مرز مبهم میان سیاست و منافع شخصی
اما برخی قراردادهایی که پیش از سفر مطرح شده‌اند، زنگ‌خطرهایی در واشنگتن به صدا درآورده‌اند. طبق گزارش‌ها، قطر یک هواپیمای مجلل بوئینگ ۷۴۷ به ترامپ اهدا کرده است، ملقب به «کاخی در آسمان» با ارزش تقریبی ۴۰۰میلیون دلار. این هواپیما قرار است تا پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ به‌عنوان «هواپیمای ویژه رئیس‌جمهوری» استفاده شود و سپس به بنیاد کتابخانه ریاست‌جمهوری او منتقل گردد. ترامپ در Truth Social این موضوع را «معامله‌ای علنی و شفاف» خواند، اما سناتورهای دموکرات آن را نشانه‌ای از «رشوه‌گیری خارجی» دانستند. در بیانیه‌ای از سوی چهار سناتور آمده است: «پذیرفتن هدیه‌ای به این ارزش از یک دولت خارجی، پرسش‌های امنیتی جدی ایجاد می‌کند و می‌تواند نشانه‌ای از نفوذپذیری رئیس‌جمهور باشد.»
سفارت قطر، در واکنش به گزارش‌ها، اعلام کرد که چنین توافقی هنوز نهایی نشده و موضوع در حال بررسی حقوقی میان وزارت دفاع دو کشور است. قراردادهای دیگری نیز با ابهام‌های مشابه همراه شده‌اند. شرکت اماراتی ام.جی.ایکس، تحت مدیریت طحنون بن زاید، اعلام کرده که ۲میلیارد دلار در صرافی رمزارز بایننس، از طریق شرکت خانوادگی ترامپ سرمایه‌گذاری خواهد کرد. در وبسایت این شرکت، ترامپ به‌عنوان «مدافع ارشد رمزارز» معرفی شده و تیم مدیریتی شامل سه پسر او و شماری از نزدیکانش است.
سناتور کریس مورفی این توافق را «شاید فاسدترین اقدام سیاست خارجی دوران ما» توصیف کرده و گفت: «این راهی برای سرازیر شدن مستقیم پول از امارات به جیب ترامپ است.» فرزندان ترامپ نیز به منطقه سفر کرده‌اند تا پروژه‌هایی در زمینه املاک و حوزه سرمایه‌گذاری پیگیری کنند. نیویورک تایمز از بیانیه‌هایی نقل کرده که در آنها تلاش شده تضاد منافع را بی‌اهمیت جلوه دهند و تاکید شده که برخی پروژه‌ها از پیش آغاز شده‌اند.
دونالد جونیور در «همایش اقتصادی قطر» سخنرانی کرد. عنوان اولیه نشست «کسب درآمد از MAGA» بود که اکنون به «سرمایه‌گذاری در آمریکا» تغییر یافته است. نگرانی‌ها درباره معاملات رمزارزی به‌ویژه افزایش یافته، چراکه ترامپ هفته آینده میزبان ضیافتی خصوصی برای ۲۲۰ سرمایه‌گذار کلان رمزارز $TRUMP خواهد بود. سناتور مورفی هشدار داد: «این رمزارز ابزاری است برای انتقال میلیون‌ها دلار از نهادهای خارجی به جیب ترامپ؛ فسادی در مقیاسی بی‌سابقه.» در مجموع، این سفر و قراردادهای همراه آن، برای دولت‌های ثروتمند منطقه فرصتی فراهم کرده‌اند تا با پول، نفوذ سیاسی در آمریکا بخرند. مورفی در پایان گفت: «این می‌تواند معامله‌ای فاجعه‌بار برای مردم آمریکا باشد، اگر در نهایت تنها کسی که سود می‌برد، رئیس‌جمهور باشد.»/ دنیای اقتصاد