آرمان‌ملی: با گذشت بیش از یک سال از عرضه سهام دولت در صندوق‌های دارایی که در مرحله نخست دولت سهام خود در بانک‌ها و بیمه‌ها را تحت عنوان دارایک عرضه کرد و بعد از آن به سراغ سهام خود در پالایشگاهی‌ها رفت و صندوق پالایشی یک را راه‌اندازی کرد اگرچه فاز سوم این عرضه که قرار بود در قالب سهم دولت در خودرو و فلزی‌ها عرضه شود به مرحله اجرا نرسید اما با گذشت این مدت و درحالی‌که تنها در اوج ریزش‌های بورس دارایک تنها صندوقی بود که از این مجموعه همچنان سود‌ده بود اما با تغییر دولت و درحالی‌که وضعیت بازار سرمایه به مراتب بهتر از سال گذشته است شاهد رسیدن قیمت صندوق نخست به کمترین میزان خود هستیم به‌گونه‌ای‌که احتمال زیان سهامداران دور از انتظار نیست، البته این وضعیت در مورد صندوق دوم یا همان پالایشی یکم نیز به مراتب بدتر است و این صندوق که از ابتدا با نوسان همراه بود هم‌اکنون به‌رغم افزایش دو برابری، قیمت خوراک در مسیر زیان قرار دارد؛ موضوعی که کارشناسان دلایل آن را با وجود وعده رئیس‌جمهور در انتخابات که از حمایت از بازار سرمایه و تزریق نقدینگی به بازار خبر داده بود.
رویکرد دولت به فروش اوراق و غفلت از وعده‌های حمایتی به همراه تعیین نرخ تسعیر ارز بانک‌ها پایین‌تر از قیمت نیما عنوان کرده که عملا انگیزه بانک‌ها برای حضور در بازار سهام را کاهش داده و همچنین درخصوص پالایشی‌ها نیز به نظر می‌رسد اساسا سیاست دولت در عدم سوددهی این صندوق‌ها قرار گرفته است. بر اساس این گزارش با بیش از یک سال و نیم از عرضه صندوق‌های دارایی که دولت با قصد عرضه سهام خود از این طریق داده بود می‌گذرد.
در آن ایام دولت اعلام کرده بود که این صندوق‌ها قرار است عدالت را در بین مردم برقرار کنند و در این راستا وعده عرضه سه صندوق دولتی در قالب ETF از سوی دولتمردان داده و قرار شد صندوق نخست بانکی و بیمه‌ای، صندوق دوم پالایشی و صندوق سوم خودرویی و فلزی باشد. دولت بنا داشت باقیمانده سهم خود در برخی بانک‌ها، بیمه‌ها، پالایشگاه‌ها، شرکت‌های خودرویی و فولادی را در بازار عرضه و از این طریق سهام خود را به مردم واگذار کند. این صندوق‌ها با ۲۰ تا ۳۰ درصد تخفیف به مردم واگذار شد و هر ایرانی دارای کد ملی می‌توانست خریدار آنها باشد.
دارایکم لب مرز
بر این اساس، صندوق اول با نام دارا یکم در اوایل تابستان سال گذشته عرضه و در سوم تیرماه قابل معامله شد. در واقع وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق این واگذاری، به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران، باقیمانده سهام خود در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه‌های البرز و اتکایی امین را واگذار کرد. در پذیره‌نویسی صندوق دارایکم بیش از چهار میلیون نفر مشارکت کردند. صندوقی که هم‌راستا با روزهای صعودی بازار سرمایه، بازدهی چشمگیری داشت و تا ۲۰۰ درصد سود هم پیش رفت. سوددهی دارایکم به گونه‌ای بود که حتی با وجود سقوط چشمگیر شاخص کل بورس این صندوق همچنان در سود قرار داشت. البته به نظر می‌رسد ریزش پی‌در‌پی این روزهای بورس دامن این صندوق را هم گرفته است به گونه‌ای‌که برای نخستین مرتبه از زمان عرضه دارایکم تا لحظه‌ای که این گزارش نوشته شده است قیمت این صندوق لب مرز قرار گرفته و درحال حاضر با قیمت ۱۰ هزار و ۶۰۰ تومان معامله می‌شود.
قیمت پالایشی یکم نصف شد
اما در صندوق دوم که به پالایشی یکم شهرت یافت باقی مانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، تبریز، اصفهان و بندرعباس عرضه شد که با اختلاف بین وزارت نفت و وزارت اقتصاد کلید خورد و بهانه‌ای برای ریزش بازار شد! این صندوق عرضه شد اما عرضه آن همزمان با ریزش بازار بود. هر واحد این صندوق نیز در روز عرضه ۱۰ هزار تومان قیمت داشت اما در روزهای ریزشی بازار به 5 هزار تومان، یعنی نصف قیمت روز عرضه نیز رسید و درحال حاضر نیز این صندوق کمی بیش از ۶۷۰۰ تومان قیمت دارد.
البته وعده عرضه سهام دولت در شرکت‌های خودرویی و فلزی‌ها محقق نشد و با تغییر دولت عملا این سیاست به دست فراموشی سپرده شد. مهم‌ترین عامل در عدم تحقق اهداف دولت در صندوق‌های دارا را می‌توان نبود بازارگردان دانست به‌گونه‌ای‌که محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار بارها اعلام کرده بود که سهم‌های دولتی نیز باید دارای بازارگردان باشند و دولت نیز مانند هر ناشر دیگری باید از سهم خود حمایت کند. اتفاقی که هیچ‌گاه محقق نشد و البته به نظر نمی‌رسد سیاست مدیرعامل جدید بورس نیز بر حمایت از این صندوق‌ها باشد. از سوی دیگر قرار شد سهم جدید پالایشی یکم یا سهم‌های دیگر به سهامداران ETF هبه شود. وعده‌ای که قرار بود به تصویب سران قوا برسد اما از حدود هفت ماه قبل تاکنون در خاموشی فرورفته و دیگر خبری از جبران خسارت خریداران ETFهای دولت نشد.
تمرکز دولت تنها به فروش اوراق است
در این رابطه مصطفی صفاری کارشناس بازار سرمایه درخصوص دلایل ریزش ارزش صندوق‌های دارا با وجود آنکه صندوق دارایکم در اوج ریزش‌ها نیز با سود همراه بود به آرمان ملی می‌گوید: واقعیت آن است که در دولت دوازدهم قیمت سهام این شرکت‌ها به شدت بالا رفت و با وجود تخفیفات تا 30 درصدی اما بازهم این سهام با قیمت بالا به مردم عرضه شد.
وی در ادامه افزود: از سوی دیگر به نظر می‌رسد با سیاست بانک مرکزی درخصوص بانک‌ها انگیزه لازم برای بانک‌ها برای حضور در بازار سرمایه وجود ندارد در واقع نرخ تسعیر ارز برای بانک‌ها در حالی حدود 15 هزار تومان تعیین شده که این نرخ در بازار نیمایی بیش از 23 هزار تومان است بنابراین با این تفاوت نرخ، طبیعی است که بانک‌ها تمایلی برای حضور در بازار سهام و بازارگردانی سهام خود نداشته باشند.
این کارشناس بازار سرمایه درخصوص صندوق دوم گفت: وضعیت پالایشی‌ها که فاجعه است به‌طوری‌که در آن زمان دولت، نفت 40 دلاری را در اختیار پالایشی‌ها قرار می‌داد و بنزین آنها را خریداری می‌کرد اما هم‌اکنون با وجودی‌که قیمت نفت به 80 دلار رسیده اما پالایشی‌ها همچنان زیان‌ده هستند که به نظر می‌رسد این زیان بیشتر ناشی از سیاست دولت درخصوص پالایشی‌هاست که تمایلی ندارد این صندوق به سوددهی برسد.
از سوی دیگر در آن برهه تولید بنزین پالایشی‌ها متوقف شد و اختلافی که همواره بین وزارت اقتصاد و نفت بر سر این شرکت‌ها وجود داشته باعث شده تا همواره زیان‌ده باقی بمانند. صفاری درخصوص وضعیت سهامداران گفت: رئیس‌جمهور در ایام انتخابات با حضور در بازار سرمایه وعده حمایت از این بازار را دادند و حتی اعلام کردند در 10 روز نخست نسبت به تزریق منابع مالی و ساماندهی بازار اقدام خواهد شد. این در حالی است که تیم اقتصادی دولت برای جبران کسری بودجه تمام تمرکز خود را بر فروش اوراق قرار داده‌اند که در نهایت عدم تحقق وعده‌های دولت در بورس می‌تواند به زیان مردم و دولت منجر شود.