سقوط شدید لیر ترکیه؛ علت‌ها و پیامدها

بانک مرکزی ترکیه با کاهش دوباره نرخ بهره بازار مالی این کشور را به لرزه درآورد. در پی آن ارزش لیر بار دیگر سقوط کرد. یک دلار آمریکا به ۹،۶۵۸۱ لیر و یورو به ۱۱،۲۴۲۴ لیر رسید. علت و پیامد این سقوط واحد پولی ترکیه در چیست؟

بازارهای مالی همانند نیروی نیروی جاذبه عمل می‌کنند. حتا اگر آدمی به آن بی‌اعتنا باشد و یا آن را احمقانه تصور کند، پیامدهای آن را نمی‌تواند از میان برد.

اما رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه بهره بانکی را "مادر تمام بدبختی‌ها" می‌داند و برخلاف تمام آموزه‌های اقتصادی، ادعا می‌کند که بهره بالا عامل تورم بالاست، و بهره پایین تورم پایین را به دنبال خواهد داشت.

این سرنوشتی است که لیر ترکیه به آن دچار شده است. در پی کاهش چشمگیر نرخ بهره پایه از سوی بانک مرکزی ترکیه، بازار مالی ترکیه واکنش نشان داد و ارزش لیر بار دیگر سیر نزولی طی کرد.

لیر ترکیه که از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۲۵ درصد ارزش خود را مقابل دلار را از دست داده، کماکان روی مدار نزولی است.

روز جمعه ۲۲ اکتبر (۳۰ مهر) یک دلار آمریکا با ۹،۶۵۸۱ لیر و یورو با ۱۱،۲۴۲۴ لیر مبادله شد. این دومین روزی بود که ارزش برابری لیر سقوط می‌کرد.

سایت ان‌تی‌وی آلمان به نقل از توماس گیتسل، کارشناس امور بانکی، می‌نویسد که مورد سقوط چشمگیر ارزش لیر ترکیه نشانگر آن است که بازارهای مالی اعتماد خود را از دست داده‌اند.

بانک مرکزی ترکیه روز پنجشنبه ۲۱ اکتبر، به جای آن‌که برای مقابله با لیر ضعیف و نرخ بالای تورم ۲۰درصدی با افزایش نرخ بهره واکنش نشان دهد، نرخ بهره را بار دیگر کاهش داد.

این تصمیم بانک مرکزی ترکیه در کاهش مجدد نرخ بهره با واکنش شدید بازار ارز در این کشور مواجه شد. بانک مرکزی در آخرین جلسه خود تصمیم گرفت نرخ بهره را با کاهش دو درصدی به ۱۶ درصد برساند. بسیاری از اقتصاددانان و نهادهای بین‌المللی، از جمله صندوق بین‌المللی پول، بارها نسبت به تبعات تورمی سنگین چنین تصمیمی به مقامات ترک هشدار داده‌ بودند.

کارشناسان مالی و بانک مرکزی ترکیه به این معضل واقف بوده‌اند و مخالفت خود را با سیاست‌های پولی اردوغان اعلام داشتند. این اختلاف نظر به آنجا انجامید که رئیس‌جمهوری ترکیه نخست دو تن از اعضای هیئت مدیره بانک مرکزی را اخراج کرد و سپس در ماه مارس سال جاری ناجی اقبال، رئیس بانک مرکزی را کار برکنار کرد. اقبال، ابلاغیه‌های رئیس جمهوری برای کاهش نرخ بهره بانکی اجرا نکرده بود. او همانند سلف خود، مراد اویسال که ۱۸ ماه ریاست بانک مرکزی ترکیه را بر عهده داشت، طرفدار افزایش نرخ بهره بانکی بود.
 

تأثیر تیرگی در روابط ترکیه و آمریکا

به گزارش بلومبرگ، یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های معامله‌گران بازارهای ارز در این کشور، کماکان وضعیت شکننده در روابط میان ترکیه و آمریکا است.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، که پیشتر با اعلام مصمم بودن کشورش به تکمیل خرید سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ از روسیه باعث ریزش ارزش لیر شده بود، یک بار دیگر تأکید کرده که در صورت تحویل نگرفتن جنگنده از آمریکا از روسیه جنگنده خواهد خرید.

در صورتی که اردوغان به این اظهارات خود جامه عمل بپوشاند، این مسئله می‌تواند با پاسخ تحریمی آمریکا همراه شود.

از سوی دیگر کسری بودجه دولت ترکیه تا پایان ماه سپتامبر بالای ۲۳،۵ میلیارد دلار گزارش شده است.
 

ترکیه در فهرست خاکستری اف‌ای‌تی‌اف

اقدام اخیر گروه ویژه اقدام مالی ضربه‌ای تازه به ترکیه است که هم اکنون در بحبوحه بحران اقتصادی به سر می‌برد و باعث شد که روز پنجشنبه ۲۱ اکتبر با کاهش نرخ بهره بار دیگر ارزش لیر ترکیه سقوط کند.

گروه ویژه اقدام مالی یا اف‌ای‌تی‌اف چندی پیش اعلام کرد که ترکیه، مالی و اردن را در فهرست "خاکستری" خود قرار داده است. تنها دو کشور ایران و کره شمالی در لیست سیاه این گروه باقی مانده‌اند.

به گزارش آسوشیتدپرس، گروه ویژه اقدام مالی که در پاریس مستقر است، با قرار دادن نام ترکیه، مالی و اردن در "فهرست خاکستری" خواستار نظارت بیشتر بر معاملات مالی در این سه کشور شده است. این کشورها نیز توافق کرده‌اند که بر اساس توصیه‌های این گروه اقداماتی را اتخاذ کنند.