اولین روز از خردادماه 1400، ایران با خاموشی‌های پراکنده در برخی استان‌های کشور همراه شد. این خاموشی‌ها که تقریباً بدون اطلاع قبلی بود بسیاری از مردم را غافلگیر کرد. در تهران اکثر مناطق با قطع برق مواجه شدند و حتی سامانه فوریت‌های برق (121) نیز پاسخگوی مشترکان نبود. در دو استان البرز و خراسان رضوی، هم جداول خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده منتشر شد و در اختیار مردم قرار گرفت. حالا گفته می‌شود که به دلایل گوناگون، تراز برق کشور منفی است و اگر مدیریت مصرف که تنها گزینه روی میز صنعت برق در این روزهاست، انجام نشود، در روزهای آینده نیز باید منتظر جداول خاموشی بقیه استان‌ها باشیم. شرایط تأمین برق کشور به مرز هشدار رسیده و ناترازی مصرف و تولید، یک ماه مانده به تابستان 1400 زنگ خطر خاموشی‌ها را به صدا درآورده است.
روز گذشته بیشترین خاموشی‌ها در استان‌های شمالی، تهران و برخی استان‌های گرمسیری جنوب کشور گزارش شده است. این درحالی است که هنوز به پیک تابستان 1400 نرسیده‌ایم. این گزارش پیش از اعلام رقم اوج مصرف یک خرداد 1400 تنظیم شده و رقم دقیقی را از میزان مصرف نمی‌توان ارائه داد اما بر اساس برآوردهای شبکه مدیریت برق کشور، بیش از 50 هزار مگاوات در پیک اول خرداد برق مصرف شده است. مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در این باره به «ایران» توضیح می‌دهد: «روز گذشته روز بسیار گرمی بود و مصرف برق کشور نیز به‌طور افسارگسیخته‌ای افزایش یافته بود. مهمترین دلیل وقوع خاموشی‌ها این بود که نیروگاه برقابی به میزان کافی تولید نداشتند و برخی نیروگاه‌ها هم در حال انجام آخرین تعمیرات اساسی هستند. در چنین شرایطی ما رشد بی‌سابقه 20 درصدی مصرف را داشته‌ایم که 9 هزار مگاوات از مدت مشابه سال قبل بیشتر بود.»
او با اشاره به اینکه برآورد می‌شود در روز گذشته پیک از 53 هزار مگاوات عبور کرده باشد، می‌گوید: «به‌خاطر کم‌آبی امسال، افزایش دمای هوا و همین‌طور احتمال فعالیت غیرمجاز دستگاه‌های استخراج رمز ارز امسال هم در تأمین و هم در مصرف با شرایط ویژه‌ای مواجهیم.»
رجبی مشهدی ادامه می‌دهد: «بخشی از نیروگاه‌های برقابی از مدار خارج شده‌اند و امسال ظرفیت نیروگاهی موجود حدود 56 هزارو 500مگاوات است. درحالی که برای 60 هزار مگاوات برنامه‌ریزی کرده بودیم. از میزان ظرفیت نیروگاهی موجود نیز اکنون برخی نیروگاه‌ها در تعمیرات هستند و به همین خاطر نیز مصرف و تولید در روز گذشته به نقطه سر به سری رسیدند. مصرف این روزهای برق کشور برابر با میزانی است که 10 تیر ماه سال گذشته تجربه کردیم و این موضوع شرایط تأمین برق کشور را سخت کرده است.»
جداول خاموشی را در «برق من» دنبال کنید
سخنگوی صنعت برق از احتمال افزایش خاموشی‌ها خبر می‌دهد و می‌گوید: «افزایش 20 درصدی مصرف برق در حالی که صنعت برق منتظر افزایش یک الی 2 درصد رشد مصرف بوده، یک شوک جدی به این صنعت وارد کرده است. به همین خاطر اقدامات مدیریت مصرف و همکاری‌ها با مشترکان صنعتی و کشاورزی را معمولاً از 15 خرداد شروع می‌کردیم اما امسال به سبب افزایش زودهنگام مصرف که فراتر از پیش‌بینی‌هاست، از روز گذشته همکاری‌ها را کلید زده‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «امیدواریم که با افزایش همکاری‌ها و همراهی‌های مردمی در روزهای آینده خاموشی‌ها مرتفع شود، اما در غیر این صورت جداول خاموشی را در نظر گرفته‌ایم تا تأثیرات منفی این خاموشی‌ها کمتر شود.»
به گفته رجبی مشهدی از این پس خاموشی‌ها از طریق قسمت حوادث سامانه «برق من» اطلاع‌رسانی می‌شود. در این اپلیکیشن، مشکل تأمین برق و همچنین زمان تداوم وضعیت خاموشی اعلام خواهد شد.
او توضیح می‌دهد: «برای هراستان متناسب با ظرفیت تأمین نیروگاه‌هایی که در اختیار دارد، سقف مصرف را مشخص کرده‌ایم. اگر بتوانند در این حد مصرف را مدیریت کنند، خاموشی و محدودیت رخ نخواد داد. اما اگر بیش از ظرفیت، تقاضا شکل بگیرد، نیاز به اعمال محدودیت است. شرکت‌های توزیع ساعات خاموشی را از طریق اپلیکیشن «برق من» اطلاع‌رسانی می‌کنند، اما امیدواریم که در روزهای آینده با کاهش مصرف مشترکان پرمصرف بخصوص اداری و تجاری، امکانی فراهم شود که مصرف به زیر 50 هزار مگاوات برسد و نیاز به اعمال محدودیت و خاموشی نباشد.»
معاون شرکت توانیر در خصوص برخی شایعات پیرامون عدم همکاری بخش خصوصی به سبب بدهی وزارت نیرو نیز بیان می‌کند: «صنعت برق مشکلات مالی فراوان دارد اما هزینه‌های تعمیرات نیروگاه‌ها پرداخت می‌شود و تولیدکنندگان همگی اولویت خود را تأمین برق می‌دانند. ما هر سال در این فصل تعمیرات انجام می‌دادیم و به همین خاطر است که اکنون نیز برخی نیروگاه‌ها در حال انجام تعمیرات هستند.»
رشد مصرف 4 برابر انتظار صنعت برق
اگرچه نمی‌توان منکر کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت برق و عقب ماندن ظرفیت‌سازی در این صنعت به نسبت نیاز هر ساله شد اما مشخص نیست که این رشد افسارگسیخته مصرف از کجا نشأت می‌گیرد. از مزارع غیرمجاز رمز ارزهاست یا مشترکان خانگی و صنعتی بدمصرف شده‌اند!
امسال صنعت برق در انتظار رشد 2500 مگاواتی مصرف بود و اکنون می‌بینیم که 9 هزار مگاوت نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش مصرف داشته‌ایم.
رجبی مشهدی می‌گوید: «برای تأمین این 9 هزار مگاوات باید هزاران میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرد. به‌طوری که برای هر مگاوات 500 هزار دلار سرمایه‌گذاری نیروگاهی لازم است. رقم بسیار بزرگی است که در صورت تأمین آن هم امسال نمی‌تواند وارد مدار شود. از سوی دیگر بارش‌ها کم شده و سدهای برقابی نمی‌توانند تمام و کمال در مدار تولید باشند، لذا برای تابستان امسال و چهار ماه پیش‌رو باید به هر طریقی که می‌شود، مصرف را کاهش داد. در غیر این صورت راه گریزی از خاموشی‌ها نیست.»
برق چهار سازمان دولتی پرمصرف قطع شد
در همین حال خاموشی‌ها نیز گریبان چهار سازمان بزرگ دولتی را هم گرفت. در راستای کاهش مصرف، برق چهار سازمان دولتی به دلیل عدم رعایت الگوی مصرف اعلام شده، با ابلاغ قبلی، قطع شد. به گزارش ایسنا، سخنگوی صنعت برق با اعلام این خبر گفت: این سازمان‌ها پیشتر نیز نسبت به عدم رعایت سقف و الگوی تعیین شده اخطار دریافت کرده بودند. او افزود: وزارت صمت، بانک ملت(مرکزی)، بنیاد تعاون و سازمان ثبت و اسناد کشور، چهار ساختمانی هستند که برق آنها روز گذشته با هماهنگی و ابلاغ قبلی، قطع شد.
به گفته رجبی مشهدی، براساس ابلاغ صورت گرفته توسط وزارت نیرو، سازمان‌های دولتی باید مصرف برق خود را ۵۰ درصد کاهش دهند.
او ادامه داد: بازرسی‌های روزانه توسط شرکت‌های توزیع به منظور اطمینان از صحت عملکرد سازمان‌های دولتی در موضوع مدیریت مصرف برق، انجام خواهد شد.
خاموشی ماینرهای رمزارزها
برآورد مصرف مجاز و غیر مجاز رمز ارزها حدود 1200 مگاوات به بالاست و سهم مجازها حدود 600 الی 700 مگاوات. به گفته شرکت توانیر در حالت کلی از اول خرداد برق مراکز مجاز استخراج رمزارز قطع شده است. علاوه بر آن به‌دنبال شناسایی مراکز غیرمجاز نیز هستند و تعدادی هم شناسایی شدند. اما این پدیده نوظهور رمزارز تأثیرات زیادی در افزایش مصرف برق دارند و احتمالاً سهم آنها در رشد 9 هزار مگاواتی مصرف قابل توجه است.
در همین حال، پس از افزایش ۷ درصدی تعرفه آب و برق همه مشترکان از ابتدای اردیبهشت، از روزگذشته (ابتدای خرداد) تعرفه مشترکان پرمصرف آب و برق ۱۶ درصد دیگر اضافه شد.
بر اساس مصوبه هیأت وزیران در سال ۱۳۹۷ درباره میزان افزایش سالانه تعرفه آب و برق مصرفی بخش خانگی بر این اساس بود که ابتدای اردیبهشت هر سال تعرفه تمامی مشترکان آب و برق ۷ درصد افزایش یابد، همچنین در ابتدای خردادماه هر سال، ۱۶ درصد به تعرفه آب و برق مشترکان پرمصرف اضافه شود. به این ترتیب، ۵ میلیون مشترک پرمصرف از روز گذشته مشمول این افزایش تعرفه شده‌اند و قبوض آنها دچار تغییراتی شده است.
گفتنی است که این طرح برای مشترکان پرمصرف آب نیز از روز گذشته اجرایی شده است اما مشترکان می‌توانند با مدیریت مصرف در هر دو بخش آب و برق در ردیف مشترکان کم‌مصرف و خوش‌مصرف قرار بگیرند و از پرداخت هزینه اضافه معاف شوند.
البته کسانی که کم مصرف باشند بر اساس طرح «برق امید» مشمول برق رایگان خواهند شد و نیاز به پرداخت وجهی بابت برق مصرف شده ندارند.
به گفته شرکت توانیر، صنعت برق به دنبال تولید حداکثری و استفاده از راهکارهایی برای کاهش مصرف است. اما راهکارهای ساده کاهش مصرف برق هم برای کاهش هزینه قبوض مشترکان و هم برای کمک به عبور کشور از پیک تابستان بدون خاموشی گسترده، چنین تعریف می‌شود: «استفاده از نور طبیعی در روز و لامپ‌های کم مصرف در شب، استفاده از وسایل برقی کم مصرف و انتقال مصارف غیر ضرور به ساعات خارج از محدوده پیک، استفاده درست از وسایل سرمایشی به این ترتیب که کولر گازی بین 22 تا 25 درجه تنظیم شود و کولرهای آبی نیز روی دور کند کار کند.»
ساعات اوج مصرف روز از ساعت ۱۳ شروع شده و تا ساعت ۱۸ عصر ادامه دارد و کاهش مصرف در این ساعات برای کاهش شدت خاموشی‌ها بسیار مهم است.