( خودروی گازوييلي ) ؛ شاید اولین وسیله نقلیه ای که پس از شنیدن این عبارت به ذهنمان میرسد، کامیون های خاور باشند که سال هاست زحمت حمل و نقل های بین شهری را بر دوش میکشند و دیزل، سوختی ارزان قیمت که تا چند سال گذشته، اغلب در خودروهای سنگین مورد استفاده قرار میگرفته و سهم اندکی در خودروهای سواری را به خود اختصاص داده بود. اما بالا رفتن هزینه های سوخت و از طرفی پیشرفت تکنولوژی در حوزه ساخت موتورهای دیزلی، معادلات به هم خورده و این روزها در سراسر اروپا و ایالات متحده استقبال خوبی از این گونه خودروها میشود.
ايرانخودروهم به عنوان بزرگترین شركت خودروسازی ایران قصد ندارد بیش از این، از قافله عقب بماند ومدتی است كه به کمک کارشناسان بومی خود در مرکز تحقیقات موتور ايرانخودرو( ایپکو) ، به مطالعه و ساخت موتورهای دیزلی اقدام کرده است. چندي پيش يك دستگاه سمند با موتور1.5 لیتری توربو ديزل در اختیار گروه تست ما قرارگرفت تا از نزديك به بررسی آن بپردازیم.
آشنایی با ايپکو
( مرکزتحقيقات موتور ) در سال 1376 تاسيس شد. اين مركز در سال 1377 اولين آزمايشگاه موتور خود را راه اندازي کرد و با جلب همکاري 16 نفر از متخصصان اين حوزه، اجراي طرحهای تحقيقاتي و کاربردي مورد نياز صنعت را شروع کرد. در سال 1378 طرح انژكتوري کردن سامانه سوخترساني پيشرانه پيکان رادردستورکارقرارداد و ايرانخودرو در سال 1379 آن را به بازار ارایه کرد. ايپكو در سال 1378 همايشهاي بينالمللي دوسالانه موتور را پايهگذاري کرد که به عنوان تنها همايش تخصصي موتور در ايران، متخصصان و علاقهمندان اين حوزه را گردهم میآورد. در سال 1381 در حالي که جمعيت شرکت به 158 نفر رسيد، طرح ايجاد شرکتهای رده اول در گروه صنعتي ايرانخودرو قوت گرفت، لذا ( مرکزتحقيقات موتور ) به سمت ايجاد شرکت رده اولي » تحقيق، طراحي و توليد موتور ايرانخودرو« جهت گيري کرد. سپس این شرکت باهدف استفاده از فن آوریهای روز دنیا به ساخت موتور دیزلی پرداخت.
کوچک اما قدرتمند
موتور ملي ديزل با داشتن حق مالکیت ایرانی واستفاده از دانش روز جهان و با اتکا به کارشناسان بومی و با حداکثر استفاده از قطعات مشترک بین موتورEF7 و موتورEF4 جهت بهینه کردن هزینههای ساخت در تیراژ انبوه و کاهش سرمایههای اولیه طراحی شده است. موتور ملی دیزل، چهارسیلندر خطی است که به صورت عرضی در خودروهای سمند قابل نصب است. اين پيشرانه با حجم دقیق 1497 سی سی و نسبت تراکم 16.5 بر يك به همراه توربوشارژر VGT، قابلیت تولید 122 اسب قدرت در چهار هزار دور در دقیقه و 256 نیوتنمتر در1750 دور در دقیقه را دارد و آن را يكجا در اختیار گیربکس قرار میدهد.پيشرانه EFD با حجم کم خود توان خروجی بالایی را در اختیار راننده گذاشته و برای خودرویی با اندازه و وزن سمند، بسیار مناسب است، توانی بالا که با رعایت استاندارد آلایندگی یورو 5 کمی بیشتر به فکر جیب شما خواهد بود. با توجه به عدم کالیبراسیون قطعی موتور روي بدنه سمند، اطلاعات عملكردي همچون میانگین مصرف سوخت خودرو و نيز شتاب اولیه و ثانویه آن چندان دقيق نيست.
از دیگر ویژگیهای موتور EFD میتوان به استفاده از فنآوری فشار تزریق بالای سوخت تا 1600 بار با استفاده از ريل مشترك، داشتن سامانه گرمکن شمع، توربوشارژر با هندسه متغیر، مجموعه بازگردانی دود يا EGR، دو میل بادامک و 16 سوپاپ و نيز سیستم جداکننده ذرات معلق (Particulate Filter) اشاره کرد.
دیزل یا بنزین؟
جدا از این که این موتور و این خودرو در تستما موفق باشند یا خیر، اولین مساله، چرایی انتخاب خودروهای سواری با موتورهای گازوييلسوز است؛مخصوصا برای هموطنان ما در ایران که کمتر با این دسته از خودروها مواجه شدهاند، انتخاب و تغییر سوختاز بنزین به دیزل کمی رعب آور است، اما بد نیست تا حدی با این دنیا آشنا شویم.
اولا در موتورهای دیزلی به علت متراکم شدن هوا ، احتراق به صورت خودبهخودی صورت میگیرد، اما درموتور بنزینی، به علت متراکم شدن مخلوط سوخت وهوا، افزایش فشار سیلندر در مرحله تراکم با محدودیت روبهرو است. نسبت تراکم در موتور دیزل حدود 1:18 ودر موتور بنزینی حدود 1:10 است. ثانیا این دسته از موتورها با مصرف سوخت کمترو در نتیجه آلودگی پایین تر، توان و گشتاور بیشتری تولید میکند که بالطبع برای دوستداران محیط زیست انتخاب بهتری است. برای مثال، خودروهای سواری دیزلی با وزن حدود 1300 کیلوگرم، در مقایسه با خودروهای بنزینی حدود 28 درصد کاهش مصرف وآلایندگی دیاکسید کربن دارند و نکته حائز اهمیت آن است که هر چه وزن خودروها بیشتر شود، این اختلاف چشمگیرتر است.
از طرفی، موتورهای دیزلی، قابلیت تطابق با سوختهای بیشتری را دارد که این امر استفاده از سوختهای جایگزین از جمله بيوماس را که نمونهای از آن در روغنهای خوراکی مصرف شده است ممکن میسازد. لازم به توضیح است، در سوخت دیزل به علت سنگین بودن، با نسبت سوخت به هوای بسیار کم (حدود 0/04) احتراق کامل صورت میگیرد.
حال مساله اصلی و آن هم قیمت و جیب مشتری. در ابتدا به یاد داشته باشید که همواره هزینه ساخت خودروهای دیزلی بیشتر از خودروهای بنزینی است و این یعنی برای خریدی با پایه سوخت دیزلی حدودا 10 تا 20 درصد بیش از مدل بنزینی باید هزینه کنید. از طرفی سوخت دیزل، ارزانتر از بنزین است؛ حال این شما و این ماشین حساب. پیش از این به علت عدم عرضه گازوییل کمگوگرد، عملا تردد این گونه خودروهای سواری امکان پذیر نبود اما با تجهیز سامانه سوخترسانی کشور به گازوییل یورو4 اتحادیه اروپا، تا حدی این مهم مرتفع خواهد شد که این بار واردکنندگان و سازندگان خودرو بايد توجه بیشتري به سرعت بخشيدن به عرضه این گونه خودروها به بازار داخلي داشته باشند.
آرام و پر توان
با هماهنگیهای به عمل آمده، خودرو را از شرکت ایپکو تحویل گرفته و برای آزمون آماده شدیم، آزموني که با توجه به پایین آوردن دور موتور مجاز برای کاتآف به منظور حفظ موتور در برابر فشارهای احتمالی در تستهای میدانی، امکان آزمایش دقیق و بررسی تمامی توان موتور عملا امکان ناپذیر بوده و صرفا با اتکا بر رفتارهای موتور در شرایط مختلف به نتیجهگیری عملکرد آن پرداختيم.
موتور خودرو نرمتر از چیزی که تصور داشتیم عمل میکرد و با توجه به تقویت سیستم عایقبندی درِ موتور، صدای کاملا معقولی به داخل اتاق وارد میشد که آزاردهنده نبود. حداكثر گشتاور موتور در دور موتور1750 واقع شده و قدرت و صالبت حرکتی به خوبی گویای این عدد بود.با سرعت گرفتن خودرو، قدرت موتور به خوبی محسوس است، قدرتی معادل 122اسب بخارکه به راحتی و با تمام محدویتهای در نظر گرفته شده برای کاتآف موتور، سرعت خودرو را به همراه سه سرنشین به سرعت 150 کیلومتر در ساعت رساند و بیشتر از موتورهای قبلي، مناسب پیکربندی نسبتا درشت سمند است.
با ورود به مسیرهای کوهستانی وپر شیب، حرکت روی سطح شیبدار را مورد آزمایش قرار دادیم که ملاحظه كرديم خودرو در اين نوع سطوح هم خوب عمل ميكند و با توجه به گشتاور دور پايين، كشش مناسبي دارد. برای بررسی قدرت موتور در مسیرهای مختلف به جادههای پرپیچ وخم رفته و با نزدیک کردن خودرو به حدود حرکتی، شرایط را بررسی کردیم. قدرت خودرو برای خروج از پیچها بسیار امیدوارکننده است و راننده همواره قدرت مناسب برای کنترل خودرو را زیر پای خود احساس میکند. در سبقتگيري نيز خودرو بسيار خوب عمل ميكند و در اين ميان البته نبايد نقش توربوشارژر را ناديده گرفت. گشتاور مناسب موتور در دورهاي زيردوهزار، سبقت گرفتن را به امري سهل و آسان تبديل ميكند.
كنترل و فرمان پذيري
با توجه به مشترك بودن اتاق اين خودرو با سمند بنزيني،همان كيفيت سواري، پايداري و فرمانپذيري خوب سمند در مانورها و سرعتهاي بالا را شاهد هستيم. ترمزهاي سمند كه در چند سال اخير با تقويت ديسكهاي جلو و بوسترترمز، بسيار بهتر شده است در نمونه ديزلي نيز كه مانند مدلهاي بنزيني از سامانه ضد قفل بهره ميبرد، كارايي خوب خود را به نمايش ميگذارد.
کی به خیابان ها می آید؟
تمامی این مطالب و تستها زمانی مفید خواهد بود که خودروهایی با چنین موتورهای كممصرف و كم آلاينده که به خوبی و با کیفیت بالا توسط کارشناسان داخلی طراحی در راستای مديریت سوختهای پايانپذير فسیلی طراحی شده است، روانه بازار شده و به دست مصرف کنندگان اصلی برسد. خوش بختانه با وجود تمامی مشکلات پیش رو مانند تحریمها و تعامل با سازمان بهینهسازی مصرف سوخت و امثالهم، طراحی این موتور به اتمام رسيده و پروژه وارد مرحله صحهگذاری شده است.
موانع قانونی موجود بر سر راه توليد و عرضه خودروهاي ديزلي توسط مجلس شورای اسلامی از سرراه برداشته شده و در صورت تکمیل جایگاههای سوخت مناسب این خودروها توسط وزارت نفت، سواريهاي ديزلي ايرانخودرو تا يكي دو سال ديگر وارد خیابانهای کشورمان خواهد شد.به نظر نگارنده، به جرات میتوان موتور EFD را از بهترین موتورهای نصبشده در محصولات گروه صنعتی ايرانخودرو دانست که با شرایط اقتصادی مردم ایران و هزینههای سوخت، میتوان آیندهای روشن را برای این دسته از خودروها پيشبيني کرد.