چند سالی است که بحران آب و سیل در هم تنیده شده و هر سال یکی از این واژه‌ها بر دل ایران می‌نشیند که طبق گفته‌های آقای وزیر چاره‌ای جز سازگاری و راهکارهای مدیریتی نداریم.
به گزارش ایران جیب از ایسنا، خسارت سیل در سطح ملی و بین‌المللی روبه افزایش است، میزان خسارت سیل در کشور ما رشد ۲۵۰ درصدی داشته و ۷۰ درصد اعتبارات سالانه ستاد حوادث غیرمترقبه را به خود اختصاص می‌دهد. برخلاف دوره ۳۰ ساله گذشته در سال آبی ۹۸-۹۷ کشورمان با افزایش حدود ۳۰۰ درصدی بارش‌ها مواجه شد و در برخی مناطق کشور از جمله حوزه‌های بالادست مهم‌ترین رودخانه‌های کشور شامل کارون، دز و کرخه میزان این افزایش به مراتب بیش از میانگین سالیانه کشور بود.
در واقع رضا اردکانیان وزیر نیرو بر این باور است که کشور دچار یک نوع رادیکالیسم آب و هوایی شده و بحث تغییر اقلیم برای ما اینگونه تعریف می‌شود که ما از سال‌های نسبتا متعادل در شرایط آب و هوایی فاصله گرفته‌ایم و ممکن است سال‌های شدیدا خشک و شدیدا تر داشته باشیم. همانگونه که سال آبی ۹۷-۹۶ خشک‌ترین سال در نیم قرن اخیر بود و بلافاصله سال آبی بعد آن، یکی از تر ترین سال‌ها در این مدت بود.
به‌نظر می‌رسد که این صحبت‌های اردکانیان بیانگر شرایط خاص برای کشور است و هرچند که وی معتقد است که "وقوع این دو پدیده حدی پشت سر هم اتفاق بسیار کم نظیری است که پیشرفته ترین تجهیزات و کشورها در علم آب و هواشناسی قادر به پیش‌بینی آن نیستند" اما انتظار می‌رود که سیستم مدیریتی کشور برای این موضوع راهکار درست داشته باشد.
غافلگیری از نوع باران
وی همچنین به بارش‌های اخیر اشاره و یادآوری کرد: در سیلاب فروردین ماه با تجربه سیل بهمن و اسفند ماقبل آن، مقداری محافظه کاری کمتری در پیش‌بینی‌ها داشتیم و سعی کردیم اعتماد بیشتری به مدل‌های ریاضی داشته باشیم که شرایط را کمی بحرانی‌تر نشان می‌داد.
وی با بیان اینکه هشدارهای هواشناسی راجع به بارش‌های جنوب شرق کشور به ما و مقامات استان سیستان و بلوچستان ابلاغ شد، اما اتفاقی که افتاد بیش از دو برابر همان پیش‌بینی بود. به این معنا که بارش امسال در استان از اول مهر تاکنون به‌ویژه در روزهای اخیر تا ۴۵ برابر بارش‌های سال قبل بود، اظهار کرد: باید با اقتضائات چنین شرایطی که سازمان مدیریت بحران هم کفایت نمی‌کند، زندگی کرد، نه این که شرایط همواره حدی داشته باشیم اما پذیرش شرایط حدی باید وارد زندگی ما شود.
وزیر نیرو با بیان اینکه این شرایط باید وارد بدنه مدیریتی کشور شود، باید کاری کرد که بعد از این پذیرش، شرایط سیلاب توام با منافع باشد و خسارات به صفر یا حداقل برسد، گفت: حرکت‌های خوبی شده است و این که در سیل اخیر تلفات انسانی نداشتیم دستاورد بسیار بزرگی است که مراقبت و محافظه کاری لازم وجود داشت و باید برای کاهش خسارات مادی آن هم تلاش کرد.
کارشناسان چه می‌گویند؟
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که سیلاب امسال ناشی از اقدامات ناصواب و فعالیت‌های مخرب انسانی و تغییر سیستم‌های حوضه‌های آبریز در دهه‌های گذشته بود، عدم توجه و یا تجاوز به حریم رودخانه‌ها، جنگل زدایی و عدم اجرای عملیات آبخیزداری در حوضه‌های آبریز بالادست سدهای کشور، توجه نکردن به عملیات آبخوان‌داری و تغییرات ریخت شناسی و شرایط پوشش گیاهی حوضه‌های آبریز از جمله عوامل تشدید کننده وقوع سیل است.
عدم توجه به الگوی منطقی کاربری کشاورزی و صنعتی و حرکت تک محوری در سد سازی از دیگر علل تشدید وقوع سیل به شمار می‌آید. طبق گزارشات سازمان‌های بین‌المللی، امدادرسانی و مقابله با حوادث غیرمترقبه، سیل یکی از جدی‌ترین مخاطرات طبیعی به شمار رفته و در صدر فهرست عوامل تهدید کننده حیات جمعی قرار دارد.
۲۴۰۰ مورد سیل سهمگین طی ۵۰ سال
طی ۵۰ سال گذشته ۲۴۰۰ مورد سیل سهمگین در کشور رخ داده که منجر به آب گرفتگی بیش از ۴۸۰ هزار دستگاه واحد مسکونی و بی‌خانمانی تعداد زیادی از مردم و خسارت‌های جدی مالی و جانی شده و خسارت‌های مالی سیل در طی سال‌های ۷۰-۱۳۳۰ حدود ۷۳۱ میلیارد تومان برآورد شده است. از دیدگاه مهندسی و کنترل سیلاب، اقدامات لازم برای کاهش ریسک سیلاب و خطرات آن باید در منشا تولید رواناب و سرشاخه که قدرت تخریب پایین بوده، انجام شود. کنترل و هزینه تثبیت آب و خاک در حوضه‌های آبریز و سرشاخه‌های رودخانه‌ها بسیار پایین‌تر است.
همچنین به موازات انجام عملیات آبخیزداری در حوضه‌های آبریز می‌توان نسبت به احداث سدهای تاخیری، سدهای گابیونی و توری سنگی در سر شاخه رودخانه‌ها جهت کنترل رسوب و تسکین سیلاب اقدام کرد. علاوه‌بر این پهنه‌بندی از جمله روش‌های غیر سازه‌ای کنترل سیلاب بوده و با تهیه نقشه‌های پهنه بندی محدوده گسترش سیلاب می‌توان حریم رودخانه‌ها و مناطق ممنوعه را تعیین کرد. فراهم کردن شرایط و ترویج استفاده از بیمه سیل در مناطق سیل خیز، تشکیل ستاد بحران سیل و ایجاد نظام و مدیریت سیل و تقسیم وظایف اجرایی و مدیریتی بین بخش‌های مختلف و تخلیه و کمک‌های اضطراری و رفع مشکلات سیل باید مورد توجه قرار گیرد.