آرمان ملی: این روزها موضوع اتکا به اینترنت ملی در میان دولتمردان و مسئولان داغ است و هر یک نظرات خود را در رابطه با گسترش شبکه ملی اطلاعات و بی‌نیازی از شبکه‌های خارجی به نوعی مطرح می‌کنند که باعث نگرانی‌های بسیاری در میان مردم، کارشناسان و صاحبان کسب و کارهای اینترنتی شده است.
طرح «شبکه ملی اطلاعات» در سال ۸۴ با هدف پیاده‌سازی این شبکه در آن سال و کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت بر سر زبان‌ها افتاد و حالا پس از یک دهه مسئولان به این نتیجه رسیده‌اند که با فراهم کردن بستری امن برای ارتباطات داخلی، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، امنیت، کیفیت و سرعت دسترسی کاربران ایرانی را بالا ببرند، در حالی که در یک دهه پیش گسترش فضای اینترنت بر زندگی و کسب و کار مردم به اندازه امروز گسترده نبود. برای مثال می‌توان قطع اینترنت در آبان‌ماه امسال و همزمان با اعتراضات بنزینی را مثال زد که قطع چند روزه اینترنت زیان چند صد‌میلیارد تومانی را بر کسب و کار مردم وارد کرد و به نوعی زندگی آنها را تحت الشعاع قرار داد. به اعتقاد کارشناسان از کار افتادن همه سایت‌های خارجی و حتی سایت‌های داخلی که سرور آنها در خارج از کشور قرار دارد، طبیعتا موجی از مشکلات ریز و درشت را در جامعه ایجاد می‌کند.
سيده حميده زرآبادي، سخنگوي فراکسيون زيست بوم نوآوري و فناوري مجلس در اين رابطه معتقد است که با قطع شدن اينترنت اتفاقاتي همچون بي‌اعتمادي برندها براي کار در ايران رخ داد. وي همچنين افزود: با قطع شدن اينترنت يکسري نتوانستند تعهدات خود را به‌دليل عدم برقراري ارتباط انجام دهند که اين باعث خسارات جبران‌ناپذيري شد.
زرآبادي معتقد است که برخي از اين خسارات غيرقابل محاسبه است و افزود: نمونه اين خسارات مهاجرت در حوزه ICT و بي‌اعتمادي و از دست دادن برندها است. در حوزه ICT امنيتي وجود داشت که به‌دليل آن نخبگان و جوانان با سرمايه اندک کسب‌وکاري ايجاد کرده بودند و از اين محل درآمد به دست مي‌آوردند، اما با قطع شدن اينترنت آن امنيت و اعتماد از دست رفت.
نقاط ضعف اينترنت ملي
قبل از هر چيز بايد توجه داشت که شبکه ملي اطلاعات اينترنت نيست و نبايد آن را با اينترنت قياس کرد يا مساوي دانست. همان‌طور که محمدجواد آذري جهرمي، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در روزهايي که اينترنت جهاني قطع شده بود و البته کاربران قادر به استفاده از شبکه ملي اطلاعات و سايت‌هاي داخلي بودند، در مورد استقرار اينترنت ملي گفته بود: «چيزي به نام اينترنت ملي وجود خارجي ندارد، شبکه ملي اطلاعات به معناي قطع اينترنت نيست و قطع اينترنت به کارکردهاي شبکه ملي اطلاعات ضربه مي‌زند. هدف شبکه ملي اطلاعات رشد اقتصاد کشور در حوزه اقتصاد ديجيتال است نه قطع اينترنت.» در فضاي اينترنت، حجم بزرگي از اطلاعات به‌صورت بايگاني وجود دارد که محل رجوع روزانه بسياري از ماست. از طرفي، امروزه تبادل اطلاعات در اينترنت نيز حجم باورنکردني دارد. اين اطلاعات بايگاني شده به همراه اطلاعات تبادلي، امکان شگفتي را براي همه ما ايجاد مي‌کند تا بتوانيم به فراخور نيازمان از آنها استفاده کنيم. از مطالعه منابع، دسترسي به کتاب‌هاي مرجع گرفته تا احوالپرسي روزانه ميان دو کاربر، بخشي از اطلاعات بزرگ اينترنت محسوب مي‌شود. به‌عبارت ديگر دولت‌ها به اينترنت به‌عنوان محلي براي اشتغال شهروندان نگاه مي‌کنند، اشتغالي که براي آن سرمايه‌گذاري آنچناني هم نشده و سود ناشي از آن به اندازه‌اي است که در درآمد ناخالص ملي کشورها قابل محاسبه است.
شبکه ملي اطلاعات، صرفا يک شبکه داخلي تبادل اطلاعات است که براي محفوظ ماندن اطلاعات داخلي از حملات سايبري خارجي ايجاد شده است.مهندس جليل روزبان، کارشناس آي تي و شاغل در يک استارتاپ درباره نقاط ضعف شبکه ملي گفته است: پيشتر وزارت ارتباطات از موتور جست‌وجوي ملي خبر داده بود، اما وقتي اينترنت قطع شد، اولين مشکلي که همه درگير آن شدند موتور سرچ بود. عدم وجود موتور سرچ حرفه‌اي، بيش از هر چيز در شبکه ملي اطلاعات خود را نشان داده است. موتور جست‌وجوي «يوز» که در مورد آن تبليغات شده بود يک‌درصد موتورسرچ‌هاي اصلي وب کارايي ندارد، حتي ما اسپل آدرس آن را به سختي پيدا کرديم، در حالي که شخصا از پنج سال پيش اسم آن را شنيده بودم، اما اين موتور جست‌وجو در زندگي روزمره هيچ‌کدام از ما در اين سال‌ها جايي نداشته است. سرويس‌هاي ايميل از جمله ديگر نيازهاي کاربران اينترنت است. اين سرويس را بسياري از سايت‌هاي بزرگ سال‌هاست به رايگان در اختيار همه قرار داده‌اند. اما شبکه ملي اطلاعات فاقد سرويس ايميل کاربردي و شناخته شده است.
زيرساخت‌هاي ضعيف در اينترنت ملي
در ادامه يک استاد ارتباطات در رابطه با وضعيت اينترنت ملي و تاثير آن بر زندگي مردم به «آرمان ملي» مي‌گويد: کشور ما به لحاظ تکنولوژي جزو کشورهايي است که به واسطه تحريم‌ها آزادانه تکنولوژي به آن نمي‌دهند و ما از طرق مختلف و عواملي همچون دلال‌‌ها اين تکنولوژي را با قيمت‌هاي بسيار زياد و پراکنده وارد مي‌کنيم. اسماعيل قديمي در ادامه خاطرنشان مي‌کند: از سوي ديگر مشکلات فضاي مجازي در سال‌هاي گذشته ثابت کرده که ما در امور آموزش اينترنت و فضاي مجازي بسيار ضعيف هستيم و در بحث مسائل حقوقي و امنيت شبکه داخلي کار زيادي صورت نگرفته است.
مثلا در گفته‌هاي مسئولان بانکي کشور، فيشينگ کارت‌هاي بانکي باعث کلاهبرداري رقم بالايي شده و اين نشان مي‌دهد که چقدر در امنيت شبکه ضعف داريم. بنابراين ما زمينه‌اي براي رفع نيازهاي فزاينده مردم در اينترنت ملي پيش‌بيني نکرده‌ايم و اينترنت ملي و خروج از اينترنت جهاني مي‌تواند کشور را با چالش جدي مواجه کند. از سوي ديگر منابع ما در اينترنت ملي بسيار محدود است و زماني‌که يک مطلب را در گوگل سرچ مي‌کنيد، به وضوح مي‌بينيد که مطالبي که در شبکه‌هاي داخلي وجود دارد تا چه اندازه محدود و غيرقابل استناد هستند. ما اگر محدود به اينترنت داخلي باشيم و محدوديت‌هايي را براي استفاده مردم از اينترنت بين‌المللي ايجاد کنيم، حقوق مردم را ناديده گرفتيم و کسي نمي‌داند اين امر تا چه اندازه بر روي زندگي و زيرساخت‌هاي اقتصادي، مالي، اجتماعي، سياسي و ... تاثير منفي خواهد گذاشت.
وي در رابطه با عدم اقبال عمومي در پيام رسان‌هاي داخلي نيز مي‌گويد: متاسفانه مردم به اپليکيشن‌هاي و پيام‌رسان‌ها خيلي اعتماد ندارند و اگر مسئولان مي‌خواهند اينترنت ملي را رواج دهند چند دهه زمينه‌سازي و اقدامات زيرساختي و آموزشي، حقوقي و... نياز دارد. ما چطور مي‌توانيم از اتکا به منابع اينترنتي داخلي سخن بگوييم در حالي که در يک دهه گذشته هيچ اقدامي در اين رابطه انجام نداده‌ايم.