دور جدید تحریم ایران از سوی آمریکا آغاز شده است. این تحریم‌ها صادرات نفت ایران را نیز در برمی‌گیرد. چند کشور از مجازاتهای پیش‌بینی شده برای خرید نفت از ایران معاف شده‌اند. نام ایتالیا و یونان نیز در این لیست قرار دارد.
تحریم‌های جدید ایران از روز دوشنبه 14 آبان آغاز شدند. این تحریم‌ها نه تنها ارتباط ایران با شبکه مالی جهان را نشانه رفته‌اند، بلکه صادرات نفت و گاز این کشور را نیز شامل می‌شوند. در آستانه اجرای این تحریم‌ها خبر از معافیت هشت کشور از مجازاتهای پیش‌بینی شده برای واردات نفت از ایران منتشر شد.
این هشت کشور عبارتند از چین، تایوان، هند، ترکیه، ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا و یونان. معافیت پیش‌بینی شده برای این کشورها ۱۸۰ روز تعیین شده است.
هدف از این تحریم‌ها قطع درآمدهای ارزی ایران با هدف فلج کردن اقتصاد ایران اعلام شده است. در عین حال آمریکا می‌بایست مانع از بی‌ثباتی بازارهای جهانی انرژی و در نتیجه مانع از افزایش بهای نفت خام گردد. بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که در اثر کمبود ناشی از قطع صادرات نفت ایران، احتمال افزایش بهای نفت خام در بازارهای جهانی حتی به میزان بشکه‌ای معادل صد دلار نیز منتفی نیست.
برای جلوگیری از بی‌ثباتی برخاسته از تحریم‌های نفتی ایران، دولت ترامپ بر روی همکاری متحد خود، یعنی عربستان سعودی، حساب باز کرده بود. آمریکا به آن امید بسته بود که عربستان با تزریق نفت بیشتر در بازارهای جهانی، کمبود ناشی از قطع صادرات نفت ایران را جبران کرده و مانع از افزایش بهای نفت گردد.
معافیت هشت کشور
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در توضیح پیش‌بینی معافیت برای این هشت کشور از "شرایط خاص" سخن گفته بود. حال آنکه پمپئو توضیح دقیقی پیرامون این شرایط خاص و ویژه در اختیار رسانه‌ها قرار نداده است.
این در حالی است که اویگن واین‌برگ، سرپرست گروه تحلیل مواد خام کومرتس‌بانک، معتقد است که انتخاب این هشت کشور پدیده‌ای تصادفی نبوده است. در واقعیت امر، این هشت کشور، بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت خام ایران به شمار می‌آیند.
پیش‌بینی معافیت ایتالیا و یونان برای ناظران امری کاملا غیرمنتظره بود. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، اندکی پیش از اجرای دور دوم تحریم‌ها اعلام کرده بود که برای کشورهای اروپایی هیچ معافیتی در نظر گرفته نمی‌شود.
نکته جالب اینجاست که پیش،بینی معافیت برای یونان و ایتالیا با شش کشور دیگر یک تفاوت مهم دارد و آن اینکه با مسئولان این کشورها برخلاف کشورهای دیگر، هیچ‌گونه مذاکره و گفت‌وگویی بر سر معافیت صورت نگرفته بود.
چرا ایتالیا؟
شاید پیش‌بینی معافیت برای ایتالیا را بتوان با نظر به مناسبات حسنه بین دولت این کشور و آمریکا توضیح داد. نخست وزیر ایتالیا، جوزپه کونته، در گذشته بارها سیاست‌های اقتصادی دولت ترامپ را مورد ستایش قرار داده بود و از ایتالیا به‌مثابه شریک ممتاز آمریکا در اروپا سخن گفته بود.
این در حالی است که قائل شدن حق واردات نفت ایران برای دولت ایتالیا، می‌تواند در مناسبات این کشور با اتحادیه اروپا تاثیری منفی بنهد. بین ایتالیا و اتحادیه اروپا در حال حاضر بر سر بودجه آن کشور بحث و مناقشه‌ای به‌راه افتاده است.
مسئول شرکت نفت و انرژی "ENI" ایتالیا در پاسخ به پرسش خبرنگار دویچه وله که خواستار توضیح درباره چرایی معافیت ایتالیا از مجازاتهای پیش‌بینی شده از سوی دولت ترامپ شده بود، گفته است که ایتالیا در ایران چندان فعال نیست و نقش خیلی مهمی ایفا نمی‌کند، از این رو، دامنه چنین تصمیمی بسیار محدود است.
در همین رابطه باید به بیانیه این شرکت که یازدهمین شرکت بزرگ ایتالیا به‌شمار می‌آید، نیز اشاره کرد. در این بیانیه آمده است که شرکت ENI بر آن است تا با تحلیل تصمیم معافیت از مجازاتهای پیش‌بینی شده از سوی دولت ترامپ، تاثیرات برخاسته از واردات نفت ایران بر سیاست‌های آن کشور در زمینه نامتمرکز کردن سامانه تامین انرژی ایتالیا را بسنجد. به سخن دیگر، ایتالیا بر آن است تا با فراهم آوردن منابع متعدد تامین انرژی، از وابستگی سیستم تامین انرژی خود بکاهد.
چرا یونان؟
پاسخ اینکه چرا یونان نیز از مجازاتهای پیش‌بینی شده آمریکا معاف شده را باید در یک حوزه گاز طبیعی در دریای مدیترانه جست‌وجو کرد. این حوزه گاز طبیعی می‌تواند به اسرائیل این امکان را بدهد که از وابستگی خود به تامین انرژی بکاهد و حتی به یکی از صادرکنندگان اصلی گاز در منطقه تبدیل شود.
چنین امری قطعا برای شریک اسرائیل، یعنی آمریکا نیز، موضوعی مهم است. وزیر انرژی اسرائیل پیش‌بینی کرده است که بر سر ایجاد یک خط لوله انتقال گاز در اوایل سال آینده میلادی با کشورهای حوزه دریای مدیترانه توافق حاصل خواهد شد.
این خط لوله انتقال گاز که دو هزار کیلومتر امتداد دارد و از آن به عنوان "ایست مد گاز پایپلاین" یاد می‌شود، می‌تواند اسرائیل را به بازارهای قبرس، ایتالیا و یونان متصل کند. از طریق این خط لوله، اسرائیل می‌تواند سالانه ۹ تا ۱۲ میلیارد متر مکعب گاز حمل کند.
شرکت گاز یونانی DEPA و شرکت ایتالیایی Edison در اجرای این پروژه مشارکت دارند. به این ترتیب یونان نیز برای بهره‌گیری از این امکان، نیاز به کمی زمان دارد؛ زمانی که حال از طریق پیش‌بینی معافیت از مجازات‌ها تامین می‌شود.
بهای نفت خام
بهای نفت خام به‌رغم آغاز تحریم‌ها افزایشی نیافت. حتی بهای هر بشکه نفت برنت دریای شمال ظرف روزهای گذشته، اندکی کاهش یافت و به ۷۲ دلار برای هر بشکه رسید.
این در حالی است که تحلیلگران شرکت جی‌پی مورگن با عزیمت از مخاطرات و ریسک نهفته در تداوم تحریم‌ها از احتمال افزایش بهای نفت خام به میزان ۹۰ دلار سخن گفته‌اند.
افزایش بیشتر بهای نفت خام، در عین حال باعث خوشنودی کشورهایی هم‌چون ونزوئلا و روسیه خواهد شد که عملا بخش اعظم درآمدهای ارزی خود را وام‌دار صادرات نفت خام هستند.
برنده اصلی تحریم‌های نفتی ایران، عربستان سعودی است. عربستان تنها کشوری است که از ظرفیت افزایش تولید و صادرات نفت خام برخوردار است و می‌تواند کمبود ناشی از حذف نفت ایران را در بازارهای جهانی انرژی جبران کند. خالد فالح، وزیر نفت عربستان، اخیرا اعلام کرده بود که این کشور می‌تواند ظرفیت تولید نفت روزانه خود را به ۱۲ میلیون بشکه افزایش دهد.
میزان تولید نفت عربستان در لحظه کنونی حدود ۱۰ میلیون و ۶۷۰ هزار بشکه در روز اعلام شده است.