آرمان- نظام بین‌الملل در زمان و زمانه‌ای بسر می‌برد که کشورها نیاز به یکدیگر دارند و هیچ کشوری نیست که خود را بی‌نیاز از ارتباط با سایر کشورها بداند. در این میان اگر توافق چندجانبه‌ای نیز برای ایجاد صلح و امنیت بیشتر در جهان شکل بگیرد بیش از پیش مورد استقبال قرار خواهد گرفت. برجام چنین توافقی بود که اعضای حاضر را پایبند به رعایت ضوابط و مقررات خود کرده بود.
حال در شرایطی بسر می‌بریم که آمریکا از این توافق خارج شده، تحریم‌های یکجانبه‌ای را علیه ایران اعمال کرده و اروپایی‌ها نیز برای اینکه توافقی که حاصل چندین سال مذاکرات فشرده و هدفمند بوده را از هم پاشیده نبینند، در پی حفظ آن هستند. از این جهت با ایجاد سازوکارهایی درصدد ایجاد راهکارهایی برای تسهیل تجارت و مبادلات مالی و بانکی با ایران هستند. راهکارهایی که مختص ایران و اروپا باشد و از نظر شبکه مالی آمریکا نگذرد. محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه در این ارتباط می‌گوید: «دست کم تا کنون هفت بانک مرکزی توافق کرده‌اند که راهکار ویژه مالی برای ارتباط با ایران ایجاد کنند و در آینده نیز این راهکار را به یک موسسه تبدیل کنند». باید اذعان کرد که اگر این سازوکار پاسخ دهد مبادلات ایران واروپایی‌ها صرفا با یورو انجام خواهد شد و سیطره دلار به پایان خواهد رسید.
حمایت اروپا؛ تهدید آمریکا
پیش از روی کار آمدن ترامپ در آمریکا توافق برجام از جانب همه طرفین رعایت می‌شد و مشکلی از جهت مبادلات بانکی، سرمایه‌گذاری و حضور شرکت‌های معتبر خارجی در ایران وجود نداشت، اما ورود ترامپ به کاخ سفید و عملی کردن تهدید خود مبنی بر خروج ایالات متحده از برجام و اعمال مجدد تحریم‌های یکجانبه علیه ایران موجب شد تا دیگر طرف‌ها برای حفظ این توافق بین‌المللی سازوکاری جدید بیندیشند. از این رو طرف‌های اروپایی حاضر در برجام برای تعهد به حفظ این توافق از سازوکاری برای تسهیل تجارت کمپانی‌های بزرگ اروپایی با ایران و مبادلات ارزی خبر دادند. البته به همین موازات آمریکایی‌ها نیز واکنش خود را داشتند.
جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید در اظهاراتی خصمانه گفت: «اجازه نمی‌دهیم اروپا تحریم‌های ما را دور بزند و مراقبت سازوکار جدید اروپا برای تجارت با ایران هستیم»، اما اروپایی‌ها و به‌خصوص فدریکا موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا با حمایت قاطع از برجام اظهار کرد: «طرح این اتحادیه برای تسهیل تبادلات مالی با ایران پیش از ماه نوامبر(آبان ماه) یعنی زمان آغاز تحریم‌هایی نفتی آمریکا علیه ایران اجرایی می‌شود. حال گویا قرار است برای تسهیل روابط تجاری و امکان تبادل مالی میان ایران و اروپا جهت دور زدن تحریم‌های آمریکا نهادی حقوقی-مالی ایجاد شود تا امکان انجام معاملات مالی بین ایران و شرکت‌های نفتی و سایر فعالیت‌های تجاری را فراهم کند. اداره فعالیت‌های خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید در حال تهیه معیار‌های مورد نیاز برای تشکیل این نهاد است تا اجرای کامل و موثر توافقنامه ایران را تضمین کند. بنا به گفته این اداره، نهاد جدید یک سیستم جدید پرداخت برای کمک به شرکت‌های اروپایی مایل به ادامه تجارت با ایران است که تأثیر تحریم‌های آمریکا را که ممکن است شامل آنها شود، مطابق با قوانین اتحادیه اروپا کاهش می‌دهد.
سازوکار ویژه
با اینکه قرار است سازوکاری ویژه طراحی شود، برخی از تحلیلگران پیشنهاد می‌کنند که این سازوکار یک سیستم مبادله مالی باشد که به شرکت‌ها اجازه دهد بدون استفاده از سوئیفت، جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی، با ایران همکاری کنند. انتخاب نوشت، در این سیستم قرار است به یورو معامله شود تا شامل تحریم‌های آمریکا بر معاملات ایران به دلار نشود. این سیستم بر خلاف سوئیفت که درسطح بین‌المللی قابل پیگیری است تنها در اختیار اروپاست و مقامات آمریکایی نمی‌توانند معاملات آن را پیگیری کنند. حال این گمانه‌زنی قوت گرفته است که کمپانی‌های بزرگ اروپایی ممکن است با توسل به شرکت‌های متوسط از این سازوکار ویژه برای ادامه همکاری خود با ایران استفاده کنند.
توافق 7 بانک مرکزی اروپا
وزیر امور خارجه کشورمان درباره سازوکار ویژه گروه 1+4 گفت: اروپایی‌ها در چند ماه گذشته تلاش وسیعی را انجام دادند و دست‌کم تا کنون هفت بانک مرکزی توافق کرده‌اند که راهکار ویژه مالی برای ارتباط با ایران ایجاد کنند و در آینده نیز این راهکار را به یک موسسه تبدیل کنند. ایرنا نوشت، محمدجواد ظریف اظهار کرد: آنچه که به مساله ایران ربط دارد، در آینده‌ای نزدیک انجام می‌شود، اما آنچه که آنها می‌خواهند موسسه‌ای تشکیل دهند که فراتر از ایران بتواند کار کند، ممکن است بیشتر طول بکشد.
وی توضیح داد: همان‌گونه که خانم موگرینی گفت، این راهکار ویژه فقط برای اروپا نیست بلکه سایر کشورها و شرکت‌هایی است که با ایران تعامل مالی دارند تا بتوانند پول را به این حساب واریز کنند و هزینه‌های صادرات را نیز از این حساب برداشت کنند. وزیر امورخارجه تاکید کرد: این راهکار مفیدی است برای اینکه موسسات مالی که بیشتر با دلار کار می‌کنند و به خاطر کارکردشان با دلار حتی در معاملات یورویی با ایران هم می‌توانند مورد تحریم آمریکا قرار گیرند، از فشار و تحریم آمریکا مصون بمانند. ظریف اظهار کرد: یعنی کار فقط با یورو انجام می‌شود و هیچ حضوری در بازارهای دلاری و آمریکا ندارد، به نظرم راهکار خوبی برای از بین بردن یکی از سازوکارهای تحمیلی آمریکا در حوزه بانکی است.
گشایش اقتصادی
یک فعال سیاسی اصلاح طلب در ارتباط با اقدامات اروپایی‌ها برای ایجاد راهکار‌های مناسب در جهت تجارت مطلوب با ایران اظهار کرد: من معتقدم که باید ارزیابی کرد که اروپایی‌ها در ادعای حمایت از ایران و ایجاد سازوکار مناسب برای تسهیل مبادلات مالی و فعالیت‌های تجاری چه میزان صداقت دارند. علی‌محمد نمازی به «آرمان» گفت: اگر اروپایی‌ها با صداقت کامل این مساله را پیگیری کنند یقینا این رویه می‌تواند در مسیر تجارت و مبادلات ارزی با ایران گشایشی ایجاد کند، اما همه مشکلات را حل نخواهد کرد. این عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی تصریح کرد: البته اظهارات خانم موگرینی نشان داده که آنها درصددند که به ایران و ادامه برجام کمک کنند.