آرمان- رسیدن قیمت نفت به 100 دلار موضوعی است که در کمتر از 40 روز مانده به اجرای تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران، بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده و به محل مجادله کارشناسان و فعالان بازار تبدیل شده است. با اینکه آمریکا در نظر دارد با فشار به کشورهای صادرکننده نفت باعث فزونی عرضه بر تقاضا شود، اما پایبندی این کشورها به تعهدات خود در سازمان اوپک سیگنال مثبتی را وارد بازار نفت کرد. بر این اساس طی دو روز اخیر، قیمت نفت به بالاترین رکورد چهارساله خود رسید و از مرز ۸۱ دلار در هر بشکه عبور کرد.
عبور قیمت هر بشکه نفت از 100 دلار اتفاقی بود که در دولت محمود احمدی‌نژاد رخ داد و مجموع درآمدهای نفتی کشور را طی هشت سال به 578 میلیارد دلار رساند. در حالی که انتظار می‌رفت این ثروت افسانه‌ای برای رشد و آبادانی کشور ذخیره شود، اما به دلیل سوءمدیریتی که وجود داشت، بیشتر این درآمدها صرف مصارف جاری دولت وقت شد و از سرنوشت بخشی از این سرمایه ملی هم هنوز خبری نیست، چراکه در این دوران افرادی همچون بابک زنجانی به دلیل رانت و روابطی که داشتند از تحریم‌های نفتی به سود خود بهره بردند و سرمایه کشور را به نفع خود مصادره کردند. این در حالی است که به دلیل سیاست‌های انزواطلبانه دولت مهرورزی سهم ایران از صادرات اوپک روز به روز به نفع عربستان و عراق کاهش پیدا می‌کرد و این کشورها درآمدهایی را که می‌توانست متعلق به ایران باشد در صندوق ذخایر ارزی خود ذخیره می‌کردند. با این حال دولت دوازدهم با سیاست صلح‌طلبی و ایجاد روابط به نظام جهانی روی کار آمد و سعی کرد با ایجاد روابط دیپلماتیک سد محکم تحریم‌ها را از میان بردارد. به همین منظور پس از ماه‌ها مذاکره بالاخره تحریم‌ها برطرف شد و برنامه جامع اقدام مشترک میان ایران و کشورهای 1+5 به امضا رسید.
پس از آن بود که وزارت نفت ایران به دنبال بازگردانی سهم ایران در بازارهای جهانی نفت برآمد و موفق شد توافق اعضای اوپک را به این منظور جلب کند. اما افزایش تولید و صادرات نفت ایران باعث عرضه مازاد نفت به بازار شد و در نتیجه قیمت طلای سیاه در مسیر نزولی قرار گرفت و در سال 2016 تا نرخ 20 دلار در هر بشکه هم سقوط کرد، چراکه از یکسو عربستان و عراق حاضر به کاهش صادرات خود نبودند و از سوی دیگر، میزان تقاضا در بازار کاهش یافته بود. این در حالی بود که ایران باید صادرات نفت خود را به زمان پیش از تحریم‌ها می‌رساند و سهم خود را از اوپک پس می‌گرفت. در این باره نیز اوپکیها جلسه‌ای تشکیل دادند و عربستان و سایر کشورها پذیرفتند که به سهم صادراتی خود قانع باشند تا قیمت‌ها پیش از این کاهش نیابد. بنابراین طرح فریز نفتی به اجرا درآمد و این راهکار باعث روند صعودی قیمت نفت شد. روندی که طی دو سال اخیر نیز ادامه داشت.
در حالی که برجام با روند مثبتی ادامه داشت و گشایش‌های اقتصادی یکی پس از دیگری خود را به اقتصاد ایران نشان می‌دادند، اما عهدشکنی ترامپ و خروج یکباره آمریکا از برجام معادلات بازار را برهم ریخت. دونالد ترامپ به دنبال سیاست‌های خصمانه خود بر ضد ایران در مدت اخیر قصد ضربه زدن به اقتصاد ایران و به‌ویژه صنعت نفت را دارد. به همین دلیل در ابتدای امر از چهارم نوامبر 2018(13 آبان) تحریم‌های نفتی علیه ایران را به اجرا می‌گذارد. او همچنین از کشورهای تولیدکننده نفت خواسته است برای اعمال فشار به ایران صادرات خود را در این صنعت افزایش دهند با کاهش صادرات نفت ایران، قیمت‌ها روند صعودی به خود نگیرد و تقاضای موجود در بازار نیز بی‌پاسخ نماند. اما روند بازار نفت نشان می‌دهد که سیاست‌های ترامپ راه به جایی نبرده است. او که حتی جلساتی در این زمینه با دوستان خود در این منطقه برگزار کرد، اما حتی عربستان و روسیه با پایبندی خود بر معاهداتشان در اوپک به دولت آمریکا دهن‌کجی کردند. به دنبال این اتفاق بازار نفت با سیگنال‌های مثبت مواجه شد و طی دو روز گذشته قیمت هر بشکه نفت خام برنت، با جهش 4/2 دلاری به 4/81 دلار در هر بشکه رسید که بیشترین قیمت آن از نوامبر ۲۰۱۴ تاکنون است.
زیان بازار نفت از کاهش صادرات ایران
با اینکه آمریکا و متحدانش تصور می‌کنند با اجرای تحریم‌های نفتی علیه ایران فشار مضاعفی به این کشور وارد می‌کنند، اما در شرایط فعلی کاهش صادرات نفت ایران نه‌تنها به زیان این کشورها، بلکه به زیان بازار هم تمام می‌شود. زیرا کشورهای دیگر، از جمله عربستان و روسیه نه قصد افزایش تولید و صادرات خود را دارند و نه بر این کار توانا هستند. از سوی دیگر، به دلیل قدرتی که ایران در منطقه، به‌ویژه در سازمان اوپک به رهبری بیژن زنگنه، وزیر نفت، پیدا کرده است، هرگونه اقدام و تصمیمی علیه ایران با واکنش قاطع و سریع ایران پاسخ داده می‌شود. چنانکه طی پنج سال اخیر هیچ تصمیمی از این سازمان بدون مجوز ایران بیرون نیامده است. نباید تصور کرد تنها به دلیل داشتن حق وتو ایران، سایر کشورها پشتیبان آن هستند، بلکه اکنون اوپکیها بهتر از هر گروه دیگری می‌دانند که ایستادگی مقابل ایران به ضرر خود آنها تمام می‌شود، این پیامی است که ترامپ و دولت او نیز باید متوجه آن شوند.