آرمان- در حالی که چیزی به شروع دور دوم تحریم‌های آمریکا باقی نمانده است، کارشناسان این احتمال را می‌دهند که شرایط مشابه اوایل دهه 90 برای نفت ایران تکرار شود و صادرات آن به شدت کاهش یابد. سال‌های مدیدی است که اقتصاد ایران به شدت به درآمدهای حاصل از فروش نفت وابستگی پیدا کرده و هرگونه اعمال فشاری درصورتی که بسترهای لازم برای مقابله با آن فراهم نشده باشد، تبعات اقتصادی زیادی به همراه خواهد داشت. به صدا درآمدن این زنگ خطر باعث شده که مسئولان امر و کارشناسان راهکارهای مختلفی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها ارائه کنند. یکی از این راهکارها، عرضه نفت در بورس است که موافقان و مخالفانی دارد.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری تیر امسال بود که در مراسم روز ملی صنعت و معدن از عرضه نفت خام در بورس خبر داد و گفت که بخش خصوصی نفت بخرد و صادر کند. با این حال، حسین عبده تبریزی، عضو باسابقه شورای عالی بورس در واکنش به این خبر اظهار کرد که زمان مناسبی برای راه‌اندازی بورس نفت نیست. البته اندکی بعدتر، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد که شرایط برای عرضه نفت خام در بورس فراهم است و امید می‌رود با پیگیری‌های وزیران نفت و امور اقتصادی و دارایی، این طرح زودتر به اجرا برسد. در چند روز گذشته هم نمایندگان مجلس به این موضوع واکنش‌های مثبت و منفی نشان داده‌اند. درحالی که حسین امیری خامکانی، نایب رئیس کمیسیون مجلس یکی از راه‌های شفاف‌سازی فروش نفت در زمان تحریم‌ها را بازار سرمایه و بورس دانسته و علی ادیانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس اعلام کرده که بورس این آمادگی را دارد که نفت در آن عرضه شود، جلال میرزایی، عضو دیگر کمیسیون انرژی نگرانی خود را از ظهور بابک زنجانی‌ها ابراز داشته است.
18 اردیبهشت سال جاری بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده خروج کشورش از برجام را اعلام کرد و طی سخنرانی اعلام داشت که فرآیند اجرایی‌شدن مجدد تحریم‌های آمریکا از جمله تحریم‌های فروش نفت 180 روز بعد از امضای این فرمان یعنی 14 آبان سال جاری آغاز می‌شود. کارشناسان می‌گویند این احتمال وجود دارد که شرایط مشابه اوایل دهه 90 تکرار شود، به همین دلیل آنها معتقدند در حالت کلی، دو روش برای فروش ریالی نفت صادراتی کشورمان به بخش غیردولتی وجود دارد: مذاکره مستقیم و بورس‌که البته بررسی‌های آنها نشان می‌دهد به دلایلی چون تعیین قیمت منطقی و بهینه، جلوگیری از فساد و رانت و... فروش نفت در بستر بورس مناسب‌تر از فروش آن از طریق مذاکره مستقیم است.
لزوم راه‌اندازی بورس انرژی
نمایندگان مجلس طی چند روز گذشته نسبت به عرضه بورس در نفت واکنش‌هایی نشان داده‌اند. در همین راستا، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس گفت: وزارت نفت کارگروه‌هایی در وزارتخانه ایجاد کرده تا برای مشکلاتی که در فروش نفت ایجاد می‌شود، تدابیر لازم را بیندیشد. به گزارش خانه ملت، حسین امیری‌خامکانی با تاکید بر لزوم راه‌اندازی بورس انرژی، افزود: بازار سرمایه محل شفافی است که به تنظیم قیمت‌ها به صورت خودکار کمک می‌کند. همچنین یک عضو دیگر کمیسیون انرژی مجلس گفت: عرضه نفت و میعانات گازی در بورس یک تکلیف قانونی برای دولت است و در برنامه ششم توسعه و در قانون تنظیم مقررات مالی دولت و دستگاه‌های ذی‌ربط به عرضه نفت و میعانات گازی در بازار بورس مکلف شده‌اند، بنابراین این موضوع به عنوان یک حکم تکلیفی، از لحاظ قانونی قابل پیگیری است.
به گزارش تسنیم، علی ادیانی با بیان اینکه برای نخستین بار در سال 90 بخشی از نفت در بازار بورس عرضه شد، ادامه داد: در آن زمان به دلیل اینکه زیرساخت‌ها برای عرضه نفت در بورس آماده نبود این اقدام موقتی صورت گرفت و متاسفانه به تعلیق درآمد و از آن مقطع تاکنون هیچ اتفاق جدی برای خرید و فروش نفت در بازار بورس مشاهده نشد. او با تاکید بر اینکه آماده‌سازی زیرساخت‌های بورس نفت تنها برعهده وزارت نفت نیست، اظهار کرد: سازمان بورس، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط برای راه‌اندازی بورس نفت وظایفی دارند که باید هماهنگی‌های لازم بین این دستگاه‌ها برای ایجاد بورس نفت صورت می‌گرفت. او تصریح کرد: بخش خصوصی در صورتی به خرید و فروش نفت و فرآورده‌های نفتی در بورس ورود می‌کند که حجم عرضه نفت کاهش یابد و به جای 500 هزار بشکه به 30 هزار بشکه عرضه و حجم عرضه کوچک‌تر شود، چراکه بخش خصوصی توان خرید و عملیات 500 هزار بشکه را ندارد.
هشدار نسبت به ظهور زنجانی‌ها
ادیانی با بیان اینکه عرضه نفت در بورس باید نقدی باشد، تاکید کرد: اگر نفت و میعانات گازی تحویل داده و گفته شود که پول آن پس از فروش پرداخت می‌شود، قطعا موضوعی فسادآور بوده و خلاف شفافیت است، چراکه تجربه تحریم سال 90 و 91 به اندازه کافی هشدارهای لازم را به مسئولان داده و مدیران در این بخش تجربه دارند و عدم شفافیت‌ها بود که بابک زنجانی را ایجاد کرد، بنابراین نباید بابک زنجانی‌های جدیدی به بهانه تحریم کاسبی کنند. جلال میرزایی، دیگر عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز با بیان اینکه کسانی که بورس نفت را دنبال می‌کنند دلالانی مثل بابک زنجانی هستند، به ایلنا خاطرنشان کرد: پرداختن به بورس نفت یک موضوع انحرافی و مسیر غلطی است و کمکی به تامین منافع ملی نمی‌کند.