عصراقتصاد: بعد از اینکه خروج آمریکا از معاهده بین المللی برجام باعث خروج شرکت‌های خارجی از ایران شد. با این همه در کنار حمایت‌های مختلفی که از ایران و از طرف سایر کشورهای حاضر در برجام شد، ایران تصمیم گرفت که از طریق قانونی اقدام غیرقانونی دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در خروج از برجام را از طریق دادگاه بین‌المللی لاهه دنبال کند.
اقدامات ایران در نهایت منجر به این شد که شکایت ایران در این دادگاه در تاریخ ۲۵ تیر ۹۷ به ثبت برسد. براساس این شکایت، ایران خروج آمریکا از توافقنامه بین‌المللی برجام و به دنبال آن وضع کردن تحریم‌ها علیه ایران را مغایر با قانون می‌داند و علیه آن به دادگاه لاهه شکایت کرده است. جمهوری اسلامی ایران در شکایتنامه خود به معاهده دوجانبه دوستی و تجاری بین ایران و ایالات متحده آمریکا استناد کرده که در سال ۱۹۵۵ بسته شده است.
ظریف: ایران از موقعیت خوبی در دادگاه لاهه برخوردار است
دیوان بین‌المللی دادگستری معروف به دادگاه جهانی، رکن قضائی اصلی سازمان ملل متحد است که مقر آن در کاخ صلح شهر لاهه در کشور هلند واقع شده و کار آن رسیدگی به اختلافات قانونی میان کشورها است. ارائه نظر مشورتی در پاسخ به سوالات حقوقی سازمان‌های بین‌المللی، آژانس‌های تخصصی سازمان ملل و مجمع عمومی ملل متحد از وظایف اصلی این دیوان است.
زبان‌های رسمی این دیوان فرانسوی و انگلیسی هستند. این دیوان ۱۵ قاضی سرشناس، با تجربه، معروف، مشهور دارد که آنها را مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای امنیت مشترکاً برای 9 سال انتخاب می‌کنند. اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری جزء لاینفکی از منشور ملل متحد است و از اجزای اصلی نظم حقوقی موضوعهٔ بین‌المللی به شمار می‌آید.
شاید به دلیل بین المللی بودن این دادگاه و ارتباط آن باز سازمان ملل متحد، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در گفتوگویی که روز جمعه انجام داده بود بر جنبه حقوقی آن بیش از جنبه سیاسی تاکید کرده بود. ظریف در توضیح شکایت ایران از آمریکا به دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه به دلیل اِعمال مجدد تحریم‌ها، گفت که جمهوری اسلامی ایران بعد از خروج آمریکا از برجام و اِعمال تحریم مجدد بر پایه قرارداد 1955، از آمریکا شکایتی در بین‌المللی دادگستری لاهه مطرح کرده است. هر چند آمریکایی‌ها بعد از خروج از برجام موضوع مذاکره مجدد را مطرح کردند، اما آمریکایی‌ها پیش از این نقض عهد کردند و ایران به موجب قرارداد 1955 اقدامات لازم را انجام داده است.
وزیر امور خارجه که با خبرگزاری خانه ملت گفت‌وگو کرده است اعلام کرده بود که ما معتقدیم جمهوری اسلامی از موضع بسیار قوی برخوردار است، البته آمریکایی‌ها ممکن است چنین موضوعاتی را در دیوان لاهه مبنی بر درخواست مذاکره مجدد مطرح کنند، اما این حرکت کاملا تبلیغاتی است. ما معتقدیم دعوای مذکور کاملا حقوقی است و امیدواریم دیوان به نفع جمهوری اسلامی ایران رأی دهد.
زمان صدور رای موقت دیوان لاهه: دو ماه دیگر
شکایت قضایی ایران علیه آمریکا بر سر تحریم‌های جدید، قرار است فردا مصادف با پنجم شهریور (۲۷ آگوست) در دیوان لاهه بررسی شود. ایران در تلاش است که با پیروزی در این دادگاه از اقدامات یکجانبه آمریکا که با تحریم همراه است پیشگیری کند. دادخواستی که ایران یک ماه قبل برای تجدیدنظر در تحریم‌های اقتصادی آمریکا به دیوان اداری لاهه ارائه کرده در راستای تلاشی برای جلوگیری از تحریم‌های تازه‌ای که به تصمیم دونالد ترامپ در ماه نوامبر آغاز شده و تلاش می کند که صادرات نفت ایران را به صفر برساند. در ماه مِی وقتی رئیس جمهوری آمریکا فرمان تازه اجرای مجدد تحریم‌های اولیه را امضا کرد، صنایع هواپیمایی، خودروسازی و معامله فلزات گرانبها مشمول تحریم‌ها شدند.
تهران پیش از این و بارها اعلام کرده که واشنگتن حق ندارد این اقدامات یکجانبه را انجام دهد و خواستار آن است که دیوان عالی لاهه سریعا جلوی چنین کاری را بگیرد. این موضوعی است که علاوه بر ایران سایر طرف‌های معاهده برجام هم بر آن بارها تاکید کرده اند. ایران علاوه بر اینکه درخواست کرده که دادگاه لاهه تا زمان اعلام رای نهایی، جلوی اجرایی شدن تصمیم ترامپ و تحریم‌های تازه را بگیرد خواهان پرداخت غرامت نیز شده است.
تعداد زیادی از کمپانی‌های بین‌المللی از جمله توتال، پژو و رنو از فرانسه و کمپانی‌های زیمنس و دایملر آلمان در پی خروج آمریکا از برجام، از ایران خارج شده اند، زیرا ترامپ تهدید کرده که ادامه معامله با ایران به معنای از دست دادن فرصت معامله با آمریکا خواهد بود. در دادخواست تهران از جمله آمده که اقتصاد ایران با این تصمیم واشنگتن محاصره می‌شود و پیامدهای این محاصره، گریبان مردم را می‌گیرد و آنها را بیشتر در مضیقه قرار می‌دهد.
با این همه روند پیگیری و تصمیم‌گیری موقت دیوان لاهه ممکن است نزدیک به دو ماه طول بکشد. صدور رای نهایی نیز به سال‌ها وقت نیاز دارد.
حمایت اروپایی ها از برجام و تقویت موقعیت ایران
یک استاد حقوق بین الملل هم با تاکید بر نقش حمایت کشورهای اروپایی از برجام، این اقدام را باعث افزایش موقعیت ایران در این دعوی حقوقی دانست.
اریک دبراباندره (Eric De Brabandere) استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه لیدن (Leiden University) هلند در گفتوگویی که با خبرگزاری فرانسه داشته می‌گوید که حمایت بسیاری از کشورهای اروپایی از برجام به معنای تقویت موقعیت ایران در این دعوی است.
به نظر این کارشناس، احاله موضوع به دیوان عالی می‌تواند دستکم از نظر تبلیغاتی به نفع ایران باشد و به این ترتیب شکایت از آمریکا به افکار عمومی کشیده می‌شود.
از طرفی دیگر هم ایران یک شکایت دیگر هم علیه آمریکا در سال ۲۰۱۶ به جریان انداخته است. شکایتی که مبتنی است بر بلوکه شدن ۲ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در آمریکا. رسیدگی به این شکایت در ماه اکتبر شروع می‌شود اما واشنگتن می‌گوید دیوان لاهه هیچ صلاحیتی برای بررسی این مسئله ندارد.