بازگشت تحریم‌های آمریکا بر ایران پس از خروج این کشور از توافقنامه هسته‌ای موسوم به برجام و سقوط ارزش واحد پول ایران حالا بر بازارهای ارز همسایه‌اش، افغانستان هم تاثیر گذاشته است. براساس گزارش‌ها روزانه حدود 3 میلیون دلار از ولایت‌های مرزی به ایران قاچاق می‌شود.
صرافان افغان با انتقال دلار به ایران از یک طرف سود قابل ملاحظه‌ای به دست می‌آورند و از سوی دیگر تا حدی مشکل کمبود ارز خارجی در بازار ایران را مرفوع می‌کنند.
از زمان خروج آمریکا از توافقنامه هسته‌ای موسوم برجام و سقوط بی‌سابقه ارزش ریال در برابر دلار، تقاضا برای خرید ارز خارجی به خصوص دلار و یورو در بازارهای ایران به شدت افزایش یافته است.
دولت ایران یک دلار را ۴۲۰۰ تومان قیمت گذاشته است اما این نرخ در بازار میان خریداران و فروشندگان رعایت نمی‌شود. در بازار آزاد یک دلار حدود 8 تومان به فروش می‌رسد که با این وجود هم خریداران نمی‌توانند به آسانی دلار بدست بیاورند. حالا به نظر می‌رسد بخشی از کمبود دلار بازارهای ایران، از افغانستان تامین می‌شود.
برای بدست آوردن معلومات دقیق در مورد انتقال و قاچاق دلار به ایران، سری زدم به 'بازار سرای شهزاده '، مرکز اصلی تبادله ارز افغانستان.
با جمعی از صرافان در آنجا صحبت کردم؛ هر کدام از قاچاق دلار به بیرون از افغانستان به ویژه ایران حرف می‌زدند اما هیچ کدام حاضر نشدند که نام‌شان را اینجا بنویسم. به وضوح کمبود دلار در بازار سرای شهزاده دیده می‌شد.
قاچاق دلار به ایران، تاثیرات منفی به واحد پول افغانی رسانده است. یک دلار در مدت بیشتر از یک ماه پنج افغانی افزایش یافته است و به ۷۳.۵۰ رسیده است.
بانک مرکزی یکی از دلایل عمده بلند رفتن قیمت دلار در برابر افغانی را قاچاق این ارز به بیرون از افغانستان به ویژه ایران می‌داند.
ایمل هاشور، سخنگوی بانک مرکزی افغانستان می‌گوید، بازگشت تحریم‌های آمریکا بر بازار ارز افغانستان تاثیرگذار بوده و یکی از دلایل سقوط ارزش افغانی در برابر دلار است.
هاشور می‌گوید، بازرگانان افغان تلاش می‌کنند تا با قاچاق دلار به کشورهای همسایه سود بدست بیاورند و ما تایید می‌کنیم که قاچاق‌بران مانند دیگر موارد دلار را هم قاچاق می‌کنند.
بانک مرکزی افغانستان برای ثابت نگهداشتن قیمت دلار در بازار، هر هفته ۵۰ میلیون دلار و ۱۵ میلیون یورو به بازار عرضه می‌کند. اما این سیاست پولی افغاستان نتواسته از سقوط افغانی در برابر دلار جلوگیری کند؛ چرا که در کنار قاچاق دلار به ایران، افغانستان با یک کثر فاحش بالانس/تراز واردات و صادرات روبرو است.
براساس آمارها، افغانستان سالانه ۷ میلیارد دلار از بیرون کالا وارد می‌کند که در مقابل تنها ۵۰۰ میلیون دلار صادرات دارد.
صرافان سرای شهزاده می‌گویند، وقتی دولت این مقدار ارز خارجی را در آغاز هفته در بازارهای افغانستان می‌فروشد، آخر هفته همچنان تقاضا برای آن در حال افزایش است.
شماری از صرافان سرای شهزاده از این سیاست پول دولت انتقاد می‌کنند و آن را ناموفق می‌دانند.
احمد یکی از صرافان سرای شهزاده به تزریق یورو در بازار افغانستان منتقد است و می‌گوید بانک مرکزی می‌داند که هیچ معامله‌ای در افغانستان با یورو انجام نمی‌شود، پس چرا یورو را در بازار عرضه می‌کند؟
در افغانستان اکثریت معاملات با پول نقد انجام می‌شود و سیستم بانکی تا هنوز به صورت کامل جا نیافتاده است.
از این‌رو بانک مرکزی افغانستان کنترل کاملی بر فعالیت‌های صرافان ندارد. صرافان در افغانستان برای اجرای کار‌ها پول‌شان را به صورت فزیکی پول شان را از یک محل به محل دیگر انتقال می‌دهند. انتقال فزیکی پول دست حکومت را برای کنترل صرافان کوتاه کرده است.
شماری از صرافان در ولایت مرزی هرات می‌گویند، رفت و آمد گسترده مردم از مرزهای افغانستان با ایران راه دیگر انتقال دلار به این کشور است.
بهاالدین رحیمی، رئیس اتحادیه صرافان هرات می‌گوید، روزانه هزاران نفر از شهرک اسلام‌قلعه و دیگر راه‌های مرزی به ایران رفت و آمد می‌کنند و اگر ۱۰۰ نفر آنها هر یک مبلغ ۱۰ هزار دلار با خود انتقال دهند، یک میلیون دلار می‌شود.
بسیاری‌ها بدین باورند که جلوگیری از قاچاق دلار به ایران کار آسانی نیست؛ از یک سو فساد گسترده در گمرک‌های افغانستان و از سوی دیگر بخشی وسیعی مرز افغانستان با ایران در ولایت‌های نیمروز، فراه و هرات، یا ناامن هستند یا هم در کنترل دولت افغانستان نیستند.
(منبع: BBC)