سایه صندوق حمایت کم رنگ شد
گاهی عملکرد بد در یک تصمیم خوب، نتیجه منفی به‌بار می‌آورد. صندوق حمایت از بازار هم با هدف روان‌کردن معاملات و سروسامان‌دادن به اوضاع نابسامانی که چندی است گریبانگیر بازار شده، فعالیتش را آغاز کرده است. این صندوق در روزهای ابتدایی با جمع‌کردن صفوف فروش برخی سهام و روان‌کردن معاملات در برخی دیگر، رضایت سرمایه‌گذاران را کسب کرد، اما این روند دیری نپایید و تمرکز اصلی صندوق مبنی بر حمایت از شاخص، سبب شد تا عملکردش رنگ‌وبوی حمایت از بازار و سرمایه‌گذاران را از دست بدهد و به یار دیرین مسوولان، شاخص، دل ببندد.برخی از منتقدان حتی حضور صندوق را در بازار مانعی برای عملکرد آزاد بازار دانسته و از دخالت آن در بازار شکایت دارند؛ اما برخی دیگر، وجود موقتی‌اش را به‌منظور روان‌کردن معاملات، مناسب می‌دانند، اما جملگی بر موقتی‌بودنش تاکید دارند.
آنچه مسلم به نظر می‌رسد این است که بالاوپایین‌شدن قیمت‌ها در بازار، جزیی از ذات بازار است و کسی هم آن را ناعادلانه نمی‌داند. پس اگر ما بی‌دلیل و با مکانیزم‌هایی مانع بالارفتن یا پایین‌آمدن قیمت‌ها شویم، به‌طور حتم حکایت از دستکاری ما در بازار دارد که نباید صورت پذیرد. اما حال که بازار ما مدتی است در راه نزول قرار گرفته و امکان تشکیل حباب منفی قیمتی در بازار هست، شاید دستورالعمل‌های کوتاه‌مدت مثمر واقع شود. اما متاسفانه آنچه در دوهفته اخیر رخ داده نمایانگر این است که صندوق چندان اهمیتی به بازگشت بازار در مسیر منطقی نمی‌دهد و هدف، مثبت‌کردن شاخص و در بوق و کرناکردن روند رشد آن است.
برای پی‌بردن به اینکه صندوق حمایت، به‌نوعی تنها حامی شاخص است، فقط کافی است که با الفبای بازار سرمایه آشنا بود. در گوشه سمت راست سایت «تی‌اس‌ای تی‌ام سی» گزینه‌ای به‌نام «تاثیر در شاخص» وجود دارد. این‌روزها فقط کافی است که روزانه سری هم به آنجا بزنید و با کلیک روی آن مشاهده کنید که با وجود سرخی بیش‌ازحدی که از اعداد آنجا به چشم می‌آید، شاخص کل سبز است. البته به‌منظور مثبت‌کردن شاخص، روزانه برخی سهام شاخص‌ساز انتخاب شده و با حمایت از آن، شاخص نیز سبز می‌شود. در سایر سهام سرخ هم به‌دلیل محدودیت‌هایی مانند حجم مبنا، امکان تاثیر منفی روی شاخص از معاملات این سهام گرفته می‌شود.
این روند، طنز جالبی را در ذهن بیننده متصور می‌کند و آن این است که ای‌کاش می‌شد شاخصی طراحی کرد که در هر شرایطی سبز باشد. حتی اگر جملگی سهام بازار منفی بودند آن را با تردستی مثبت کرد تا به این ترتیب دغدغه مسوولان از بین رفته و حداقل آنها با خیالی آسوده روزگارشان را سپری کنند. در مقابل، محدودیت‌ها از بازار برداشته شود تا سرمایه‌گذاران با بازار آزادی روبه‌رو باشند که امکان بهتری برای تجزیه و تحلیلش وجود دارد.
البته ناگفته نماند که شاید حقوقی‌های بازار نیز که مدت‌ها در خواب بودند و در بازار حضور نداشتند، با عرضه‌های سنگینشان از بدو حضور صندوق، سدی بر سر راه آن بودند. اما ای‌کاش، در همان جلسه اضطراری تمام مشکلات بازار بر دوش صندوق گذاشته نمی‌شد و برای رسیدن بازیگران بازار به اهدافی مشترک، راهکاری اتخاذ می‌شد. هفته گذشته، شاخص مثبت بود. اما متاسفانه نمی‌توان این مثبت‌بودن را به پرتفو سرمایه‌گذاران هم بسط داد و مدعی شد که بازار سرمایه مثبت بود. بلکه به مدد حمایت‌های بی‌بدیل، شاخص با 2184 واحد افزایش به 78164 واحد رسید. هرچند هنوز 851 واحد تا رسیدن به رقم اول سالش کم دارد و با وجود ثبت رشد 2/8درصدی نسبت به هفته ماقبلش، هنوز نسبت به ابتدای سال 1/1درصد منفی است. ارزش کل معاملات نیز حدود 16درصد رشد داشت و به 12هزارو444میلیاردریال بالغ شد. به موازات، حجم معاملات نیز با رشدی 54/6 درصدی روبه‌رو شد و به سه‌هزارو680میلیون سهم رسید.
صندوق، بی‌اعتمادی را کاهش داد
علینقی رفیعی‌امام با اشاره به این نکته که چشم‌انداز بازار سرمایه در ماه‌های آینده، مثبت ارزیابی می‌شود درباره صندوق توسعه بازار گفت: «به نظر من صندوق کمک کرد تا بی‌اعتمادی شدیدی که در بازار به‌شدت رخ نمایی می‌کرد، کمرنگ شود. درواقع حضور صندوق و حمایت از سهام، سبب شد تا سهامداران خرد با اعتماد بیشتری نسبت به ماه‌های گذشته سرمایه‌گذاری کنند. تا جایی که در هفته‌های اخیر، اکثر خریداران بازار، حقیقی‌ها بودند.»
این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: «متاسفانه به نظر می‌رسد که اهداف صندوق هرچند مثبت بوده، با منفعت برخی از سرمایه‌گذاران عمده هم‌راستا نبوده است زیرا با وجود تلاش صندوق برای برقراری تعادل در بازار، شاهد فعالیت برخی سهامداران در جهت عکس هستیم. به‌گونه‌ای که با عرضه‌های سنگین خود در بازار گویی قصد دارند بازار مسیر نزولی‌اش را ادامه دهد. به نظر من اگر اهداف این گروه‌ها مشترک شود، به طور حتم بازار به روال عادی‌اش بازمی‌گردد.»
وی در ادامه به حکایت نرخ سود بانکی و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اشاره و اذعان کرد: «گویا مسوولان و مدیران بازار پول، درصددند تا نرخ سپرده بانکی را تا می‌توانند به نرخ تورم نزدیک کنند تا با ایجاد جذابیت، سپرده‌های بیشتری جذب بانک‌ها کنند. اما نکته ظریفی که وجود دارد این است که سپرده‌گذاران بانکی عمدتا چند گروهند: دسته اول کسانی هستند که سرمایه‌شان برای پس‌انداز اینقدر زیاد نیست که وارد سایر بازارها شوند، به همین دلیل ترجیح می‌دهند در بانک سپرده‌گذاری کنند. گروه دوم، ریسک‌گریزها هستند که همیشه سپرده‌گذاری در بانک را انتخاب می‌کنند. دسته سوم هم به‌دلیل خدمات بانکی، حساب جاری دارند و از یاران وفادار بانک هستند. بنابراین به نظر می‌رسد که تغییر سود سپرده‌ها و افزایش آنها تا سطح نرخ تورم، تنها از جذابیت سایر بازارها می‌کاهد.»
رفیعی‌امام خاطرنشان کرد: «بسیاری از سرمایه‌گذاران بورسی، با تکیه بر دانش و تحلیل، بازار سرمایه را انتخاب کرده‌اند اما علاوه بر دانش، جذابیت هم نقش پررنگی دارد. بنابراین افزایش نرخ سپرده می‌تواند نقدینگی برخی سرمایه‌گذاران را به بانک سوق دهد. این در حالی است که کاهش این نرخ، نمی‌تواند مشتریان ثابت بانک‌ها را به بورس بکشاند. به این ترتیب اگر سیاست کلان اقتصادی ما حمایت از تولید است، نباید با جذابیت بیش از حد در بازار پول، نقدینگی را از بازار سرمایه ربود.»