آرمان- این روزها بازار نفت نوسانات کمسابقهای را تجربه میکند که میتوان آن را ناشی از تنشهای منطقهای و همچنین سیاستهای شاهزاده سعودی در برخورد با دیگر شاهزادگان و مخالفانش دانست. در آغاز هفته جاری (میلادی) قیمت نفت ایران رکورد شکست و هر بشکه نفت بیش از ۶۰ دلار در بازارهای جهانی معامله شد. در همین حال اعضای اوپک به بازار نفت خوشبین هستند و آنطور که بلومبرگ گزارش داده، با توجه به نوسان قیمت نفت در هفتههای اخیر این بار اشتهای اوپکیها بالا رفته و قیمت نفت ۷۰ دلار را در هر بشکه در نشست پیش روی خود عادلانه خواهند دانست.
نفت و انرژي در دنيا جزو موارد جدانشدني و مهم در زندگي بشر است. اغلب درآمد كشورهايي كه داراي منابع نفتي هستند، از محل درآمدهاي نفتي است. اگر نفت را از اقتصاد اين كشورها حذف كنيد، قطعا با مشكلات بسياري روبهرو خواهند شد و بسياري از آنها فلج ميشوند. كشورهاي كه عضو سازمان بين المللي نفت هستند، از جمله قدرتهاي نفتي جهان محسوب ميشوند كه ميتوانند در تعيين قيمت جهاني نفت تعيينكننده باشند. اوپك بهعنوان مهمترين تامينكننده نفت در جهان مطرح است و شش عضو مهم اين سازمان در منطقه ژئوپلتيك خليج فارس قرار دارند.
اوپك، تاثيرگذارترين سازمان بر قيمت نفت جهاني
دهه 60 ميلادي در جهان يكي از تاثيرگذارترين دوره هاي صنعت نفت در دنيا بود. اوپك نام اختصاري سازمان كشورهاي صادركننده نفت است. شركتهاي بينالمللي عضو اوپك شامل الجزاير، عراق، ايران، نيجريه، ليبي، كويت، عربستان سعودي، قطر، امارات متحده عربي، ونزوئلا، اكوادور و آنگولا است. اوپك در سال 1339در ژنو تاسيس شد و در سال 1344به شهر وين در كشور اتريش انتقال يافت. در 12سپتامبر سال 1960ميلادي كشورهاي صادركننده نفت با هدف محافظت از منافع خود سازمان واحدي را تاسيس كردند كه به اختصار به آن اوپك ميگويند. اين توافقات در پايان مذاكرات نمايندگان در بغداد حاصل شد.
از اهداف اصلي تشكيل اوپك ميتوان به هماهنگی و یکپارچهسازی سیاستهای نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوههایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار نفت بینالمللی بهمنظور ازبینبردن نوسانات مضر و غیرضروری، عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولیدکننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهمکردن درآمد ثابت برای کشورهای تولیدکننده نفت، تامین نفت کشورهای مصرفکننده بهصورت کارآمد، مقرونبهصرفه و همیشگی، و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایهگذاری میکنند، اشاره كرد. تصميمات اوپك تاثير زيادي بر قيمت نفت جهاني دارد. طي دهههاي اخير افزايش تعداد كشورهاي صادركننده نفت كه خارج از اين سازمان قرار دارند، افزايش يافته است. در اين راستا اوپك براي اينكه بتواند بهاي نفت خام را حفظ كند، مجبور است با اين كشورها مدارا كند و با آنها كنار بيايد.
عدالت و پايداري نفت
كارشناسان معتقدند اوپك باعث ايجاد عدالت مربوط به توزيع منصفانه عرضه نفت جهاني میشود، بهصورتي كه بازگشت مناسبي براي سرمايهگذاران داشته باشد. اين مساله باعث ميشود هيچكدام از مصرفكنندگان و توليدكنندگان نتوانند از رانتهاي حاصل از مالياتهاي مربوط به درآمدهاي نفتي سهم نامتناسبي را ببرند. در حال حاضر اوپك 42درصد از توليد نفت جهان را در اختيار دارد. اين سازمان با تعديل عرضه نفت پايداري بازار را تامين ميكند. منشأ اين ديدگاه بر اين اساس است كه ابتدا تقاضاي نفت جهاني توسط عرضه توليدكنندگان غير اوپك و سپس توسط اوپك تامين ميشود.
بلند پروازی اوپك در تعيين قيمت منصفانه
در آخرين نشست اوپك كه در ماه مي سال جاري اتفاق افتاد، تعدادي از وزراي نفت در مورد قيمت 50دلاري هر بشكه نفت صحبت كردند. اين وزرا 50دلار براي هر بشكه نفت را قيمتي مناسب براي نفت خام ميدانند. اين پيشنهاد در حالي ارائه شده است كه با توجه به وضعيت و روند بازار جهاني نفت تكرار مجدد اين صحبت در نشست بعدي اوپك كه در اواخر ماه سال جاري ميلادي اتفاق ميافتد، احتمالا امكانپذير نيست.
بهدليل افزايش قيمت نفت اينبار انتظار ميرود كه ارزيابي وزراي اوپك براي قيمت نفت خام جهش داشته باشد. پيشبيني ميشود هيچ عضوي از اوپك در نشستي كه در پيش است در مورد قيمت نفت 50و100دلاري صحبتي نكنند. اوپك تقريبا قيمت 70دلاري نفت خام را در سر دارد. هرگونه افزايش قيمت نفتي ميتواند توليد مضاعف از جانب توليدكنندگان شيل را به همراه داشته باشد. در اين راستا ممكن است مجدد شاهد روند رو به كاهش قيمت نفت باشيم. با اين همه، اوپك هرگونه افزايش قيمت نفت را توجيه كرده و تعیین هر قيمتي را عادلانه ميداند. با توجه به اتفاقاتي كه در عربستان سعودي رخ داد و با درنظرگرفتن اوضاع متشنج اين كشور كه درپي دستگيري مقامات عالي رتبه حاصل شده است، موقعيت وليعهد عربستان بر مسند قدرت را مستحكمتر كرده است. اقدامات و اتفاقاتي كه در عربستان رخ داد، قطعا بر وضعيت بازارهاي نفت تاثيرگذار خواهد بود. در پايان ماه اكتبر سال جاري ميلادي از قيمت 60دلاري هر بشكه نفت سخن به ميان آمده است و عنوان شده قيمتها در حال حركت به سمت رقمی عادلانه و منصفانه است. اين در حالي است كه عراقيها به دنبال قيمت 70 تا 80 دلاري هر بشكه نفت براي رسيدن به بهاي منصفانه هستند.
احتمال درگيري قبيلهاي در عربستان
یک كارشناس ارشد نفت، گاز و پتروشيمي در گفتوگو با «آرمان» ميگويد:كشورهاي مهمي مانند ايران و عربستان سهم نسبتا بالايي در نفت دارند و نيز كشورهاي ديگري مانند نيجريه دچار ناآراميهاي داخلي و با شورشهایی مواجه هستند. مويد حسيني صدر ادامه ميدهد: آمارهاي جديدي كه از ميزان موجودي نفت و گاز منتشر شده، با توجه به اينكه فصل سرما در پيش است، نشان ميدهد كه بازار نفت ظرفیت حادثه و ناآرامي را دارد. با توجه به موارد عنوانشده، احتمال اينكه بازار نفت با مشكلاتي مواجه شود، وجود دارد. اين تنشها و اين بيثباتي نسبي باعث ميشود، قيمت نفت تا حدودي افزايش پيدا كند. گفتوگوهاي پرخاشگرانهاي كه دولتمردان عربستان دارند و موضعگيريهاي ترامپ مبني بر اينكه دوباره به دنبال ايجاد دردسر براي ايران است، خبرهاي خوبي براي بازار نفت نیست. اين عوامل باعث شد كه قيمت نفت تا حدودي افزايش پيدا كند. او تصريح ميكند: در عين حال قيمت 60دلار براي هر بشكه نفت قيمت بالايي نسبت به قيمت ساير كالاها نيست و با توجه به حضور انرژيهاي تجديدپذير مانند انرژيهاي خورشيدي و... نياز به نفت كاهش يافته است.
بر اين اساس قيمت نفت افزايش بسيار بالايي را نداشته است. امكان استفاده از انرژيهاي تجديدپذير بيشتر شده و اين انرژيها رونق بيشتري را به خود ميگيرند. اين مساله تقاضاي نفت را متعادل ساخته است. حسيني صدر ادامه ميدهد: به نظر ميآيد با برقرار روابط دوستانه بين كشورهاي توليدكننده نفت و ايجاد آرامش رواني در منطقه هنوز اين قيمتها ناپايدار است. احتمال افزايش جزئي در بازار نفت وجود دارد و دركل بيثباتي بازار انرژي مربوط به سياستهاي شخص ترامپ و آمريكا و عربستان سعودي است. ناآراميهاي عربستان نيز به اين مساله دامن ميزند كه هر لحظه احتمال درگيري قبيلهاي در عربستان وجود دارد و دستگيريهاي گستردهاي در عربستان رخ داده است. عربستان با يمن نيز درگير است و احتمال اينكه عربستان با يمن وارد جنگ فراگیرتری شود، وجود دارد. اين قبيل سياستهاي بلندپروازانه و جنگجويانه عربستان باعث شده بازار نفت دچار تشويشهاي زيادي شود.