برمبنای یک پژوهش بین‌المللی، کشورمان به موضوع «سندروم ورشکستگی آبی» دچار شده است. طبق این بررسی علمی، اثرات توسعه بی‌رویه از تحریم و تغییر اقلیم نیز وضعیت ایران را بدتر کرده است.
به گزارش ایران‌جیب به نقل از صمت، افزایش سریع جمیعت، مهاجرت و گسترش شهرنشینی، زیرساخت‌های ناکافی برای توزیع آب، افت کیفیت آب، کشاورزی ناکارآ، رویای خودکفایی غذایی، افزایش تقاضای آب، آب و انرژی ارزان، سدسازی بی‌رویه، چاه‌های عمیق، خشکسالی، سیل، تغییر اقلیم، عطش توسعه و «ماموریت هیدرولیکی (آبی)» ناتمام، تحریم‌ها و بی‌ثباتی اقتصادی، ساختار نامناسب حکمرانی آب و سطح پایین هوشیاری محیط‌زیستی۱۷ عامل و شتاب‌دهنده اصلی برای مشکلات کنونی آب کشور هستند که از سوی کارشناسان شناسایی و معرفی شدند. ایران کشوری است که در کمربند خشک جهان واقع شده و بخش عمده آن بیابانی است.
هزاران سال است که این کشور با مسئله کمبود آب روبه‌رو است، اما چندی است که استفاده از عبارت «بحران آب» در رسانه‌ها و مجامع کارشناسی شدت یافته است.کشوری که با اتکا به فناوری قنات و با روش‌های پیچیده آب استحصال می‌کرد و همواره با مسئله کمبود منابع آب روبه‌رو بود، به یکباره در سال‌های گذشته به کشوری بحران‌زده تبدیل شد؛ این در حالی است که در آثار تاریخی ایران استحصال آب به سختی مبارزه با شیر و خروج طعمه از دهان این حیوان معرفی شده است و آثار به جا مانده از گذشتگان نشان می‌دهد که ایران از صدها سال پیش برای استحصال آب از راه‌های سریع و زودبازده بهره نمی‌برد. متاسفانه در کشوری که با گوشت و پوست و استخوان خود کم‌آبی را درک کرده و از هزاران سال پیش برای مبارزه با این رویه راهکارهایی داشته است، به یکباره با تکیه بر راهکارهایی که شاید منطبق بر فرهنگ و شرایط اقلیمی ایران نبود، در وادی‌ای پا گذاشت که مدیریت منابع آبش را از حالت پایداری خارج کرد. ورود فناوری چاه‌های عمیق و پمپ آب قنات‌ها را به حاشیه راند و برداشت پایدار از منابع آب هم به فراموشی سپرده شد، به نحوی که امروز ۶۰۹ دشت بحرانی و ۳۵۰ دشت ممنوعه روی دست کشور باقی گذاشته شده است. معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: کشور به شرایط ورشکستگی آبی رسیده اما انجمن‌های علمی، درگیر مشاوران و پیمانکاران و منافع شخصی هستند و سکوت کرده‌اند.
عیسی کلانتری روز یکشنبه در همایش بررسی ساختار تشکیلاتی مدیریت منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران که در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج برگزار شد، افزود: از انجمن‌های علمی انتظار هست که هر جا دستگاه‌های اجرایی و قانون‌گذاری اشتباه کردند، سکوت نکنند و آن را اصلاح کنند. وی خاطرنشان کرد: امروز گرفتار بسیاری از مشکلات هستیم که بنا بر دلایلی، انجمن‌های علمی سکوت کرده‌اند و منجر شده تا بزرگترین گرفتاری‌ها را داشته باشیم. کلانتری نمونه این مشکلات را موضوع آب در کشور و سیاست اشتباه در مدیریت این بخش دانست و اظهار کرد: اگر از ۴۰ سال پیش تا کنون انجمن‌های علمی ساکت نمی‌ماندند و ناظر بودند، امروز به ورشکستگی آبی نمی‌رسیدیم. وی گفت: در هیچ جای دنیا دیده نمی‌شود که منابع تجدیدشونده آبی ۸۸ میلیارد مترمکعب و مصرف آن ۹۷ میلیارد مترمکعب باشد که حدود ۱۱۰ درصد استحصال از منابع آبی در کشور انجام می‌شود در حالی که سقف آن ۴۰ درصد از منابع تجدیدشونده آبی است. معاون رئیس‌جمهوری افزایش محصول، خودکفایی، کاهش وابستگی و استقلال کشور را از جمله نیات خیر دانست و اظهار کرد: بعضی از افراد کسانی بودند که این مسائل را پیش‌بینی می‌کردند ولی خودشان در استحصال آب پیشقدم شدند و خودشان آن را طراحی کردند زیرا درآمدشان از این راه‌ها بود.
وی گفت: معدود افرادی بودند که در این ۳۶ سال نسبت به این موضوع اعتراض کردند و بقیه انجمن‌های علمی وابسته به آب سکوت کردند و دولت‌ها و مجالس فکر کردند که راه درستی می‌روند. کلانتری با بیان اینکه هیچ‌کس از خودکفایی ناراحت نمی‌شود، افزود: ولی بها و هزینه‌های پیش رو را درست محاسبه نکردند و متاسفانه فکر می‌کردیم که هر اول بودن در جهان مطلوب و پسندیده است. وی به موضوع مبارزه با آفت سن گندم در کشور اشاره کرد و ادامه داد: زمانی در مبارزه با این آفت در جهان اول بودیم که دلیل شیوع این آفت نابودی منابع طبیعی و اراضی که شخم خورده بودند، بود و منجر شد که آفتی را پرورش دادیم که بدنی پرچرب و مقاوم به سرما داشت.وی گفت: تا جایی که ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار مبارزه با سن گندم انجام دادیم و افتخار می‌کردیم به اول شدن در این موضوع که نتیجه فرسایش خاک است.
کشور اول در فرسایش ژنتیکی در دنیا هستیم
معاون رئیس‌جمهوری یکی دیگر از رتبه‌های نخست ایران در جهان را موضوع فرسایش ژنتیکی دانست و افزود: این فرسایش هم در بخش گیاهی و هم در بخش جانوری مشاهده می‌شود زیرا فرسایش ژنتیک جانوری حاصل ژنتیک گیاهی و فرسایش ژنتیک گیاهی حاصل از خشکی و خشکسالی است. وی به نماد اخیر ایران که همان یوزپلنگ ایرانی است اشاره و بیان کرد: از ۱۶ سال پیش برنامه حفاظت از یوزپلنگ در سازمان حفاظت محیط‌زیست شروع شد و با میلیاردها ریال طرح حفاظت از ۱۱۲ قلاده یوزپلنگ به اجرا درآمد در حالی که با صرف این هزینه‌ها اکنون فقط ۴۷ یوزپلنگ ایرانی در کشور باقی مانده است. وی دلیل اصلی این کاهش جمعیت را گرسنگی دانست و گفت: در کشور و عرصه‌ها گیاهی نیست تا به عنوان غذای این حیوان استفاده شود که ناشی از نگرش‌های روبنایی استفاده بی‌رویه از منابع و تخریب مراتع است.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور یکی دیگر از موضوعات را استفاده بیش از حد دام از مراتع دانست و افزود: در دهه ۶۰ که ۷۰ میلیون واحد دامی در کشور وجود داشت و سازمان منابع طبیعی اعلام کرده بود که این تعداد بیش از ظرفیت مراتع هستند و در حالی که زمانی بود که تخریب مراتع در حداقل میزان بود ولی کارشناسان مربوط به آن اعتراض داشتند. وی بیان کرد: امسال افتخار می‌کنیم که ۱۲۰ میلیون واحد دامی داریم که در مراتعی که فرسوده هستند و منابع آبی را از دست داده‌اند، مشغول چرا هستند. وی گفت: هر رفتاری باید توجیه اقتصادی داشته باشد تا در توسعه پایدار بگنجد در حالی که رفتارهای ما رفتارهای خصومت‌آمیز با جمهوری اسلامی بوده و رفتاری که با آب کردیم هیچ دشمنی اگر در کشور ما حاکم بود نمی‌کرد.
نبود حتی یک کارشناس متخصص آب در محیط‌زیست
کلانتری محیط‌زیست را امانتی برای آیندگان دانست و افزود: آیا توانسته‌ایم از این امانت به خوبی حراست کنیم؟ نه، در سازمانی که مسئولیتش با من است و آب پایه محیط‌زیست است حتی یک کارشناس متخصص آب نداریم ولی ۱۰ کارشناس در زمینه گرگ داریم. وی ادامه داد: ما که مسئولیت حفظ محیط‌زیست به عنوان امانت نسل‌های آینده را می‌خواهیم بازی کنیم و داشته باشیم باید بدانیم که محیط‌زیست و منابع طبیعی نه سیاسی است نه مسئله روزمره و داریم با کشور بازی می‌کنیم؛ کشوری که همین امروز به ورشکستگی آبی رسیده است. وی اظهارکرد: در برنامه ششم توسعه بخش کشاورزی با این بهره‌وری موجود آب که سالانه حق نداریم بیش از ۳۵ میلیارد مترمکعب از منابع موجود آبی را استفاده کنیم، برنامه‌ای به دولت ابلاغ شده که ۱۳۲ میلیارد مترمکعب آب را نیاز دارد در حالی که منابع تجدیدپذیر آن فقط ۸۸ میلیارد مترمکعب است.
معاون رئیس‌جمهوری یادآور شد که انجمن‌های علمی منابع طبیعی، کشاورزی، محیط‌زیست، آب و خاک ساکت هستند در مقابل تکالیف قانونی که آقایان تصویب کردند. وی گفت: دستاوردهای علمی در جایی که تخریب هست استفاده از آن مجاز است، محیط‌زیست و منابع طبیعی نهادهای تصدی‌گری نیستند بلکه دستگاه متولی و حاکمیتی هستند که باید دستگاه تنظیم‌کننده استفاده از مراتع باشند. کلانتری بیان کرد: مردم ما حق دارند رفاه بخواهند و حق دارند که خدمات بیشتری از حاکمیت‌ها بخواهند ولی همین مردم در عین این خواسته‌ها، تخریب نمی‌خواهند و ما موظف هستیم به عنوان نهاد متولی بستر را برای بهبود زندگی مردم آماده کنیم. وی تاکید کرد که توسعه پایدار هیچ تضادی با این دو موضوع ندارد و اگر عقل حاکم باشد اینها هیچ تضادی برای هم ندارند. وی با بیان اینکه جنگل بخشی از محیط‌زیست است، افزود: وزیر نیرو باید خود را تا ۳ ماه آینده آماده استیضاح کند زیرا باید به یکسری از درخواست‌ها جواب منفی دهد. معاون رئیس‌جمهوری گفت: ساختار ما نباید طوری باشد که مورد هجمه قرار گیرد و تصمیمات اتخاذ شده درباره محیط‌زیست و منابع طبیعی نباید مرتب تغییر کند.