منیر حضوری- به نظر برخی از کارشناسان اقتصادی با توجه به شرایط اقتصاد ایران بهترین نظام ارزی برای کشور نظام شناور و مدیریت‌شده است.
احمد مجتهد، رئیس پژوهشکده پولی و بانکی کشور باور دارد با توجه به اینکه اقتصاد ایران دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است از این رو انتخاب هرگونه نظام ارزی باید براساس ویژگی‌هایی باشد. کوچک بودن اقتصاد در عرصه مبادلات جهانی، قیمت‌پذیر بودن، اتکای زیاد به درآمدهای نفتی، شوک‌پذیری بالای این درآمدها، محدودیت در حجم ذخایر ارزی و کشش‌پذیری ناچیز عرضه منابع ارزی از جمله مواردی است که انتخاب نظام ارزی مناسب را برای ایران با حساسیت‌های خاصی روبه‌رو می‌کند. به این ترتیب نظام شناور و مدیریت‌شده می‌تواند گزینه‌ای مطلوب باشد به‌ویژه که قابلیت انعطاف و قدرت مانور کافی را به سیاست‌گذاران می‌دهد و در صورت انتقال شوک‌های خارجی به اقتصاد به تعادل رساندن بخش خارجی اقتصاد را با استفاده از ابزارهای این نظام آسان‌تر می‌کند.
حال کارشناسان معتقدند زمانی ارز شناور و مدیریت‌شده به سمت درستی پیش می‌رود که شفافیت در اقتصاد ایجاد شود، دست دلالان ارزی کوتاه شود و بتوانیم پیش‌بینی بازار مصرف و تقاضا را داشته باشیم تا با توجه به تقاضا، عرضه کنیم. به این ترتیب اگر این مهم را نتوانیم رعایت کنیم یا اشتهای بازار برای دریافت بیش از آنی باشد که توان ارائه داشته باشیم، طبیعی است در جاهایی رشته کار از دست سیستم در برود و شاهد افزایش نرخ ارز باشیم. در این روند شایسته است با سیاست‌های درست بگذاریم به‌تدریج مکانیسم عرضه و تقاضا خود نرخ را تعیین کند و به‌تدریج به سمت تک نرخی شدن حرکت کنیم. اگر این کار را انجام دهیم ممکن است نرخ ارز در یک فاصله زمانی کوتاه بالا برود و شاید هم به ۵ هزار تومان برسد اما می‌تواند خود را تثبیت کند و در همین نرخ بماند.
دولت نرخ ارز در بازار را تعیین می‌کند
مسعود دانشمند، عضو هیات رئیسه خانه اقتصاد در گفت‌وگو با صمت درباره نحوه ارائه ارز اظهار کرد: یک مدل این است که خود بازار با توجه به عرضه و تقاضا نرخ را تعیین کند که می‌گوییم ارز شناور است، مدل دیگر ارز مدیریت‌شده است به این معنی که ما به عنوان دولت تصمیم می‌گیریم نرخ ارز را برای مثال روی ۴ هزار تومان نگه داریم. در مدل دوم اگر مقداری تقاضا بیشتر شود سعی می‌کنیم که ارز به بازار تزریق کنیم و اگر تقاضا کم شود و قیمت‌ها کاهش پیدا کند مقداری در بازار خرید می‌کنیم. او تاکید کرد: هرچند این مسئله واقعیت بازار را بیان نمی‌کند اما اقتصاد ما دولتی است و دولت به دلیل فروش نفت و گاز و مواد پتروشیمی بزرگترین دارنده ارز خارجی است بنابراین مکانیزم بازار تنها نمی‌تواند موثر باشد چراکه دولت ارز دارد و خودش تعیین می‌کند که ارز در بازار به چه قیمتی ارائه شود. به این ترتیب به طور مثال دولت ۱۰۰ میلیون دلار به صرافی‌ها می‌دهد و قیمتی را مشخص می‌کند که به معنای ارز مدیریت شده است اما چون واقعیت اقتصادی کشور را بیان نمی‌کند بنابراین هر وقت دولت دستش را از روی فنر مدیریت ارز بردارد یک‌مرتبه جهشی اتفاق می‌افتد.او از آثار ارز مدیریت‌شده گفت: اگر به هر دلیل دولت نتواند ارز را به بازار تزریق کند طبیعتا اتفاقاتی مثل این می‌افتد که دلار از ۴ هزار تومان هم گران‌تر می‌شود. درواقع زمانی ارز مدیریت شده به سمت درستی پیش می‌رود که بتوانیم پیش‌بینی بازار مصرف و تقاضا را داشته باشیم و بتوانیم با توجه به تقاضا، عرضه کنیم. در این صورت می‌توانیم بین اینها تعادل برقرار کنیم و به آن قیمتی که خودمان می‌خواهیم برسیم. اگر این مهم را نتوانیم رعایت کنیم یا اشتهای بازار برای دریافت بیش از آنی باشد که توان ارائه داریم طبیعی است که جاهایی رشته کار از دست سیستم در می‌رود و این اتفاقاتی که می‌بینیم می‌افتد. او تاکید کرد: بنابراین یک بار برای همیشه تلفیقی بین ارز مدیریت شده و آزاد باید داشته باشیم و به‌تدریج آن را به بازار آزاد برسانیم که مکانیزم عرضه و تقاضا خودش نرخ را تعیین کند. او در آخر گفت: اگر این کار را انجام دهیم به دلایلی ممکن است نرخ ارز در یک فاصله زمانی کوتاه بالا برود و شاید هم به ۵ هزار تومان برسد اما می‌تواند خود را تثبیت کند و در همین نرخ بماند. البته طبیعی است که وقتی نرخ ارز بالا می‌رود نرخ کالاها و خدمات هم بالا می‌رود. می‌دانم ارز را اگر رها کنیم شرایط تورمی در جامعه ایجاد می‌شود و ارز مدیریت شده می‌تواند جلوی جهش تورمی را بگیرد اما به هر حال این مدلی که امروز هم داریم تورمی است.
لزوم جراحی اقتصادی ارزی
ابراهیم جمیلی، رئیس خانه اقتصاد ایران نیز در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: ارز مبادله‌ای را دولت برای واردات یکسری از کالاها می‌دهد و آن را در اختیار همه نمی‌گذارد و نرخ آن هم حدود ۵۰۰ تومان با ارز آزاد تفاوت دارد. در این بین ارز ما همیشه دو نرخی یا سه نرخی بوده و هیچ موقع تک نرخی نبوده که این مسئله در کل به زیان اقتصاد ماست. رئیس خانه اقتصاد ایران درباره مزایای تک نرخی کردن ارز گفت: اگر ارزمان شفاف و تک‌نرخی باشد دیگر رانتی به وجود نمی‌آید و دلال‌بازی شکل نمی‌گیرد ولی متاسفانه ما همیشه در اثر سیاست‌هایی که داشتیم یا تحریم‌هایی که وجود داشته این مشکل را داشته‌ایم و هیچ موقع هم نتوانستیم شفاف عمل کنیم. بر این اساس همیشه ارزمان شرایط خاصی داشته و نتوانستیم آن را به خوبی مدیریت کنیم. او با اشاره به اقدامات دولت برای تک نرخی کردن ارز گفت: اینکه ارز تک نرخی شود به نفع اقتصاد ماست ولی برای اینکه تک نرخی شود باید زمینه‌های لازم را به وجود آوریم. ما همیشه از ارز به عنوان یک کالا استفاده کرده‌ایم، استفاده کردن ابزاری از ارز باعث شده که مقدار نوسانات ارزی‌مان در زمانی‌که تصمیم می‌گیریم ارز تک نرخی شود بیشتر شود. جمیلی در آخر به لزوم اجرای سیاست‌های صحیح از سوی بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: اگر سیاست‌های بانک مرکزی درست اجرا شود و در نهایت یک جراحی اقتصادی ارزی انجام و ارز تک نرخی شود ما می‌توانیم به نفع اقتصاد پیش برویم.