سیاوش رضایی- «به‌دلیل نوسان شدید ارز برای اطلاع از قیمت دقیق به داخل صرافی مراجعه کنید» این نوشته یکسانی است که روی شیشه اکثر صرافی‌های خیابان فردوسی پایتخت دیده می‌شود.
از روز بیستم شهریور ماه جاری با بخشنامه کوتاه بانک مرکزی پرداخت ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای متوقف شد و برای سال‌جاری تنها شرکت‌کنندگان در اربعین حسینی کربلا همچنان می‌توانند از 200 دلار ارز همانند گذشته بهره‌مند شوند.
دیروز (یک روز پس از آزادشدن ارز مسافرتی) بازار ارز خیابان فردوسی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین بازارهای غیررسمی ارز در سراسر کشور همچون روزهای گذشته بود با ظاهری آرام و رفت و آمدهای عادی، اما زیرپوست این آرامش خبرهای درگوشی و شایعات، بتدریج قیمت ارز بالا کشیده است. از روز پانزدهم شهریور ماه که بخشنامه بانک مرکزی برای حذف ارز مسافرتی به نرخ مبادله‌ای ابلاغ شد تا پنج روز بعد اجرایی شود، قیمت دلار در بازار آزاد 17 تومان افزایش یافته است.
پانزدهم ماه جاری نرخ دلار در بازار 3894 تومان بود که در روز بعد به 3904 تومان رسید و پس از یک کاهش در روز بیستم که دوباره دلار به 3900 تومان بازگشت، دیروز قیمت‌ها صعودی شد و در حوالی ساعات 13 تا 14 قیمت فروش دلار امریکا روی تابلوی صرافی‌ها به 3926 تومان هم رسید. این درحالی است که از اوایل مرداد ماه امسال دلار بتدریج از کانال 3700 به کانال 3800 تومان وارد شد و با نوسانی محدود هم‌اکنون خود را به 3900 تومان رسانده است. درحالی که روزگذشته بانک مرکزی نرخ دلار امریکا را 3339 تومان اعلام کرده بود، این نرخ در بازار آزاد و براساس سایت رسمی اتحادیه طلا و جواهر تهران 3913 تومان درج شده بود. دراین روز همچنین نرخ یورو 4764، پوند 5169 و درهم 1074 تومان قیمتگذاری شده بود.
متهم کیست
درجلو پاساژ افشار نبش خیابان فردوسی و منوچهری مانند همیشه اما پرهیاهوتر دلالان ارز روی سکوها، قیمت‌های خرید و فروش خود را فریاد می‌کشند. برخی با اعلام قیمتی دلار را برای امروز می‌خرند و برخی با قیمت‌هایی که از تلفن همراه خود می‌گیرند، ارز فردا را خرید و فروش می‌کنند، ارزی که قیمت آن روی بازار فردا تأثیر می‌گذارد و تحرک به فعالان بازار می‌دهد، چراکه براساس گفته کارشناسان کسانی پشت پرده دلالان پاساژ افشار هستند که در سال‌های نه چندان دور بخشی از نبض بازار ارز را درفضای هیجانی در دست داشتند،اما اندکی بالاتر در مقابل صرافی‌های مجاز هیچ چیز جز قیمت‌های روی تابلو تغییر نکرده است. از یکی از صرافان درباره وضع بازار پس از حذف ارز مسافرتی به نرخ مبادله‌ای می‌پرسیم، می‌گوید: هیچ تغییری در بازار ایجاد نشده است و حتی میزان تقاضای ارز هم بالا نرفته است.
فقط نوسان قیمت دراین روزها بیشتر شده است. وی ادامه می‌دهد: درخصوص تأمین ارز هم هیچ مشکلی وجود ندارد و روزانه صرافی بانک‌ها 100 و حتی 200 هزار دلار هم می‌دهند. بنابراین کمبود ارز دلیل افزایش این روزهای نرخ نیست. دریکی دیگر از صرافی‌های خیابان فردوسی که روی شیشه از مراجعان خواسته تا برای اطلاع از قیمت دقیق به داخل صرافی مراجعه کنند، یکی از کارکنان که انبوهی از اعداد پلاستیکی را دردست دارد و درحال تغییر قیمت‌های روی تابلو است می‌گوید: این روزها هر ساعت مجبور می‌شوم قیمت‌ها را به روز کنم چرا که نوسان زیاد شده است. ولی مسئول صرافی دیگر نظری متفاوت از سایرین دارد. به گفته وی یکی از عوامل مهم افزایش قیمت در بازار حدف ارز مسافرتی به نرخ مبادله ای است. وی توضیح می‌دهد: هرچند اختلاف قیمت 300 دلار ارز مبادله‌ای با آزاد کمتر از 200 هزار تومان است ولی وقتی یک خانواده چند نفری قصد سفر به خارج دارد چند میلیون تومان هزینه‌های آنها را افزایش می‌دهد. این صراف می‌گوید: آزاد شدن ارز مسافرتی یک علامت منفی به بازار داده است و بسیاری از فعالان بازار انتظار افزایش قیمت دارند. روی تابلوی بزرگ یکی از صرافی بانک‌ها که روزانه ارز مورد نیاز صرافی‌های مجاز را تأمین می‌کند نرخ دلار 3911 تومان درج شده است، قیمتی که به اعتقاد یکی از فعالان بازار سیگنالی منفی به بازار می‌دهد. به گفته وی «دستکاری در بازار کار خود بانک هاست».
از کسانی که ارز مسافرتی نمی‌گرفتند، تا...
واکنش مسافران خارجی که همان مخاطبان اصلی بخشنامه بانک مرکزی هستند نیز جالب است. آزادشدن نرخ ارز مسافرتی برای برخی از آنها هیچ اهمیتی ندارد و اما برخی از این تصمیم گلایه مندند. یک زن و مرد که برای خرید ارز و سفر به یک کشور اروپایی به خیابان فردوسی آمده‌اند درخصوص تأثیر حذف ارز مسافرتی می‌گویند: ما سالی دو بار به خارج از کشور سفر می‌کنیم و در طول سال‌های قبل تاکنون ارز مسافرتی با قیمت مبادله‌ای دریافت نکرده بودیم. به اعتقاد آنها اختلاف ناچیز و سهم اندک 300 دلار در هزینه‌های آنها ارزش مراجعه به بانک و صرف زمان برای دریافت این ارز را نداشته است. اما پسر جوانی که درحال ارائه مدارک خود برای خرید ارز است، می‌گوید: همین 300 دلار هم کمک بزرگی به ما بود. شاید برای کسانی که تنها برای تفریح از کشور خارج می‌شوند افزایش هزینه ایرادی نداشته باشد ولی شخص من باید برای دیدار نزدیکان خود حداقل سالی یک بار به خارج بروم و همین 300 دلار بخش عمده‌ای از هزینه‌های مرا تأمین می‌کرد.
بازار به کدام سو می‌رود
آنچه از گشت و گذار در بازار پرجنب و جوش فردوسی آشکار است این است که حذف 300 دلارارز مسافرتی که هر سال یک بار به مسافران داده می‌شد و به گفته بسیاری از فعالان بسیاری از مسافران هم آن را دریافت نمی‌کردند، تأثیر معناداری در بازار ارز نداشته است، اما به طور قطع به‌عنوان یک عامل روانی و هیجانی باعث رشد نسبی و نوسان ارز شده است.
همانگونه که همواره فعالان بازار غیررسمی ارز اقدامات بانک مرکزی را بر اساس اعتقادات و دانسته‌های خود تعبیر می‌کنند این اقدام هم در میان برخی فعالان به این معنا شده است که شاید بانک مرکزی توان عرضه ارز مسافرتی با این نرخ را نداشته است، اما درمقابل تمام کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی معتقدند این اقدام باید سال‌ها پیش از این انجام می‌شد. از سوی دیگر روند تزریق ارز مورد نیاز بازار که از بازوهای اجرایی صرافی بانک‌ها انجام می‌شود نیز نشان می‌دهد که کمبود ارزی در بازار وجود ندارد و هم‌اکنون دو عامل شایعات و هیجانات و همچنین قیمتی که روزانه صرافی بانک‌ها اعلام می‌کنند مهم‌ترین تأثیر را در بازار دارد، گرچه نباید از تأثیر معاملات فردایی و دست‌های پشت پرده برای بالا و پایین کشیدن قیمت با هدف سودآوری غافل شد.
طلا واکنش نشان نداد
درحالی که همواره رشد قیمت دلار به همراه خود نرخ انواع سکه را بالا می‌برد، دیروز این اتفاق کمتر مشاهده شد به طوری که تنها سکه تمام طرح جدید با 3100 تومان رشد به یک میلیون و 260 هزار و 300 تومان رسید و سایر سکه‌ها با کاهش حدود 3 هزار تومانی همراه شدند، البته دراین روز اونس جهانی طلا نیز 3.3 دلار عقب نشینی کرد ه بود و 1324 دلار شده بود.