ترکمنستان شیر گاز را به روی ایران بست و این مسأله دیروز واکنش‌های بسیاری از ایرانی‌ها را به دنبال داشت. بحث‌هایی که از بهارستان و نمایندگان مجلس دنبال می‌شد تا کاربران فضای مجازی. هنوز خاطره بداخلاقی ترکمنستان در ذهن مردم ایران زنده است. شریک گازی که یک‌بار دیگر و در‌سال ٨٦ گاز را به روی مردم ایران قطع کرده و در اوج سرما، عده‌ای را به کام مرگ فرستاده بود، حالا دوباره بداخلاقی کرده و با قطع صادرات گاز در نخستین‌ماه زمستان، شهروندان شمال و شمال‌شرق ایران را نگران کرده است.
شهروند نوشت: نگرانی شمالی‌ها دیروز توسط نمایندگان‌شان درمجلس به زبان آورده شد و بیژن زنگنه وزیر نفت برای گفت‌وگو دراین‌باره به مجلس رفت. اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری هم دست به قلم شده و خطاب به اداره‌های دولتی نوشت که درمصرف گاز دقت کنند. این موضوع درحالی رخ داد که تعداد زیادی از کاربران فضای مجازی در کانال‌های تلگرامی می‌پرسیدند، چگونه است که ایران خوابیده بر گنج نفت و گاز، وارد‌کننده شده است و ترکمنستان به خودش جرأت تهدیدکردن داده است؟ با این حال، شاید کمتر کاربر ایرانی می‌دانست این تنها اسراف‌کاری است که کار دستمان داده است. سرانه مصرف گاز در ایران ٦برابر استاندارد جهانی است و بنا به اعلام حامد مظاهریان معاون وزیر راه‌وشهرسازی حدود ٨٥درصد ساختمان‌های کشور از نظر مصرف انرژی رفتار خارج از الگوی استاندارد دارند. این درحالی است که نرسی قربان کارشناس‌ارشد انرژی با یادآوری بهره‌وری پایین ایران درمصرف انرژی به «شهروند» می‌گوید: نه فقط شهروندان ایرانی استاندارد دمای خانه را رعایت نمی‌کنند بلکه بسیاری از اداره‌ها نیز در زمان تعطیلی وسایل گرمایشی‌شان را خاموش نمی‌کنند.
حالا ما تنها برای ٣درصد واردات گاز از ترکمنستان به دردسر افتاده‌ایم. مجید بوجارزاده سخنگوی شرکت ملی گاز ایران می‌گوید: اگر تنها یک درجه از دمای خانه‌مان را کم می‌کردیم، به میزان دوبرابر واردات گازمان از ترکمنستان صرفه‌جویی اتفاق می‌افتاد.
سرانه مصرف گاز در ایران ٦ برابر استانداردهای جهانی
دولت درحالی این روزها مردم را به کاهش مصرف و صرفه‌جویی دعوت می‌کند که آمارهای موجود از بالابودن سرانه مصرف انرژی در ایران حکایت می‌کند. سرانه مصرف انرژی ایران درکشاورزی ایران ١,٥، در بخش خانگی، عمومی و تجاری ١.٥، صنعت ١.٩ و در بخش حمل‌ونقل ٣.٣برابر میانگین جهانی است.
گزارش‌های جهانی همچنین نشان می‌دهد، سرانه مصرف گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی در ایران به ترتیب ٦ و ١,٦برابر میانگین مصرف جهانی است.
این درحالی است که انتظار می‌رود سرانه مصرف انرژی درجوامع پیشرفته و توسعه‌یافته به دلیل درآمد بالا و امکان برخورداری از دستگاه‌ها و تجهیزات متنوع انرژی باید بیشتر باشد اما افزایش بهره‌وری دراین کشورها درچند دهه اخیر منجر به تعدیل مصرف انرژی شده است. ازسوی دیگر، قیمت بالای سوخت در این جوامع هدررفت سوخت در آنها را به شدت کاهش داده است.
سوخت ٦٠میلیارد مترمکعب درخانه‌های ایران
با احتساب ٢٠میلیون مشترک خانگی و سرانه ٣هزار مترمکعبی، سرانه مصرف گاز خانگی درکشور ماهانه از ٦٠میلیارد مترمکعب فراتر می‌رود. درحالی که بنا به گزارش شرکت بریتیش پترولیوم میزان تولید گاز ایران در سال ٢٠١٥ حدود ١٩٢,٥میلیارد مترمکعب بوده است. با این حساب، حدود ٣٠درصد از گاز سومین تولید‌کننده بزرگ دنیا دربخش خانگی کشور مصرف می‌شود.
اما نرسی قربان کارشناس انرژی در گفت‌وگو با «شهروند»، پایین‌بودن قیمت سوخت درکشور و غیراستانداردبودن خانه‌های کشور و رعایت‌نشدن مقررات ساختمان‌سازی را یکی از دلایل اصلی بالابودن سرانه مصرف انرژی در ایران می‌داند. این اظهارات درحالی مطرح شده که به گفته حامد مظاهریان معاون وزیر راه‌وشهرسازی، ٢٣میلیون واحد مسکونی وجود دارد که میزان مصرف انرژی برای ٨٥درصد این واحدهای مسکونی بیش از میانگین جهانی است.
او اما از تصویب قانون اصلاح مصرف انرژی خبر می‌دهد، قانونی که متقاضیان ساخت مسکن را به خریداری تجهیزات با کیفیت از لحاظ مصرف انرژی ملزم می‌کند.
مصرف بالای انرژی در دستگاه‌های دولتی
اما این تنها مشترکان خانگی نیستند که سرانه مصرف در آنها فراتر از استانداردهای بین‌المللی است. این را نرسی قربان کارشناس انرژی می‌گوید. او بالابودن هدررفت انرژی در دستگاه‌ها و ادارات دولتی را مورد انتقاد قرار داد و افزود: به عنوان مثال، وسایل گرمایشی در دستگاه‌های دولتی عموما بعد از ساعات اداری روشن مانده و دمای استاندارد در این مکان‌ها رعایت نمی‌شود، اما آنگونه که مسئولان شهرسازی درکشور گفته‌اند، براساس قوانین جدید اصلاح مصرف انرژی ساختمان دولتی که این قانون را رعایت کنند، ظرف ٥سال برچسب انرژی رده Gو سپس Eرا دریافت خواهند کرد. این ساختمان‌های دولتی باید ظرف ٢سال برنامه خود را ارایه و ظرف ٥سال آن را اجرایی کنند و اگر این اقدام را انجام ندادند، نرخ برق برای آنها ٢برابر محاسبه خواهد شد.
مصرف انرژی ایران برای تولید ناخالص داخلی ٥ برابر ترکیه
استفاده بالای سوخت درصنعت ایران از دیگر نکاتی است که قربان نیز به آن اشاره می‌کند. طبق آمار موجود درحال حاضر ایران برای تولید ناخالص داخلی ٥برابر ترکیه، ٣برابر عربستان، ٥برابر ژاپن و ٤برابر میانگین جهانی انرژی مصرف می‌کند.
او با بیان این‌که براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته بخشی از این بحران قطعی واردات گاز از ترکمنستان از محل تغییر سوخت نیروگاه‌ها و صنایع به سوخت مایع حل شود، اظهار داشت: درکشورهایی که فاقد ذخایر انرژی هستند، قیمت سوخت چندین برابر ایران است و همین مسأله سرانه مصرف را دراین کشورها به شدت کاهش داده است، اما در ایران و دیگر کشورهای منطقه که از ذخایر بالایی برخوردار هستند، سوخت با قیمت‌های پایینی دراختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد.
اختلاف گازی، یادگار احمدی‌نژاد
افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان درحالی که قطع گاز را هشداری برای مسئولان و تصمیم‌گیرندگان کلان کشور می‌داند، می‌گوید: ما نیازمند استراتژی انرژی هستیم که امنیت و مزیت برایمان ایجاد کند. او با اشاره به کشورهایی که اقدام به چنین کارهایی می‌کنند، اعتبار خود را از دست می‌دهند، افزود: کشورهایی که گاز می‌فروشند، به خاطر مسائل مالی نباید فورا اقدام به قطع صدور گاز کنند، چون اعتبارشان را از دست می‌دهند. او با اشاره به این‌که رسیدن به این حد از اختلاف اقتصادی ایران و ترکمنستان یادگار دولت احمدی‌نژاد است، یادآور شد: ترکمنستان به خاطر جنبه مالی اختلاف بین دوکشور خودش را بی‌اعتبار کرده است، زیرا درحالی که اعلام کرده بودند؛ یک‌میلیارد و۸۰۰میلیون دلار طلب در سفر و مذاکره مدیرعامل شرکت گاز حل‌وفصل شده، اما پس از بازگشت به تعهد خود عمل نکردند و بدون اطلاع قبلی گاز را قطع کردند.
کارشناس حوزه اوراسیا با بیان این‌که مشکل ما با ترکمنستان سیاسی نیست، اعلام کرد: البته روابط ما با ترکمنستان همیشه افت‌وخیز دارد و مسائل مختلفی بوده و به‌رغم این‌که تلاش شده دوطرف روابط نزدیکی داشته باشند و پیوندهای ژئوپلیتیک را به چسبندگی‌های اقتصادی برسانند، این اتفاق نیفتاده است، به‌طوری که ما با این کشور بر سر راننده کامیون‌ها و زندانی‌های ایرانی نیز مشکلاتی داشتیم.
نباید نیازهای داخلی‌مان را به واردات پیوند می‌زدیم
او براین باور است که این مسأله به ایران برمی‌گردد، زیرا از همان ابتدا احداث خط لوله و خرید گاز از این کشور اشتباه بود. نباید نیازهای داخلی خود را در شمال‌شرق کشور به واردات از ترکمنستان پیوند می‌زدیم. البته اکنون میزان واردات کم شده و وابستگی مستقیم به این کشور نداریم اما ترکمنستان به این دلیل این کار را انجام می‌دهد که می‌داند در داخل به‌خصوص در بزنگاه و فصل سرما دچار افت فشار گاز می‌شویم.
صادرات گاز به ترکیه و سوآپ گاز ترکمنستان ادامه دارد
اما با وجود ابراز نگرانی‌های صورت‌گرفته برای تأمین گاز استان‌های شمالی و شمال‌شرقی کشور، مجید بوجارزاده سخنگوی شرکت ملی گاز ایران از تأمین گاز این مناطق سخن گفته است. او درباره آخرین وضع گازرسانی به بخش خانگی و صنعتی کشور به ایرنا گفت: همواره تأمین گاز بخش خانگی اولویت اصلی بوده و براین اساس، دیروز ٤٣٠میلیون مترمکعب گاز برای بخش خانگی تأمین شده است. او درحالی که مصرف گاز نیروگاه‌ها در روز گذشته را ١٢٠میلیون مترمکعب و صنایع را ٨٠میلیون مترمکعب اعلام می‌کرد، ادامه داد: تأمین گاز مجتمع‌های پتروشیمی نیز به خوبی ادامه دارد و روز گذشته ٤٦,٥میلیون مترمکعب گاز به واحدهای پتروشیمی کشور تحویل داده شده است. به گفته این مقام مسئول، دیسپچینگ (شبکه توزیع یکپارچه) شرکت ملی گاز، به صورت منطقه‌ای، عرضه گاز را مدیریت می‌کند تا تأمین گاز بخش‌های مختلف دربهترین شرایط انجام شود.