در اینکه خودروهای تویوتا در سرتاسر جهان به نیکی شناخته می‌شوند و تعهد این برند ژاپنی در کیفیت بر همگان اثبات شده است، شکی نیست. اما اینکه در ایران چه بلایی بر سر اعتبار و شهرت این خودرو ساز بزرگ می‌آید، داستانی است که سر دراز دارد. در این نوشتار به یکی از این ماجراهایی که عملاً برای من رخ داد و نکات جالبی را برای من روشن کرد، می‌پردازم.
در اسفندماه سال 95 بود که تصمیم گرفتم برای اولین بار از شرکت مدعی نمایندگی رسمی تویوتا در ایران، یک دستگاه تویوتا کمری هیبرید بخرم. همزمان دو تن از دوستانم را هم برای خریدن تویوتا کرولا متقاعد کردم و همگی با اشتیاق و اطمینان از اینکه با شرکتی اصیل و پاسخگو طرف خواهیم بود و خیالمان از بابت این همه کلاهبرداری‌های هر روزه راحت است، به نمایندگی شرکت مذکور در شمال‌غرب مراجعه کردیم و بسیار محترمانه و شیک و مجلسی پول را پرداخت کردیم و رفتیم برای 180 روز کاری دیگر. در اواسط مهرماه بود که دعوتنامه‌ای به دستم رسید که با توجه به موجود نبودن خودرو، برای تبدیل ماشین یا عودت مبلغ ودیعه مراجعه کنید. علت را که جویا شدیم پلاک نشدن خودروهای مونتاژ آمریکا را بهانه کردند. چاره‌ای نبود و البته شرکت هیچ تعهد دیگر یا دلجویی و شرایط ویژه‌ای برایمان نداشت جز تویوتا پریوس! بماند که انصراف را که دادیم، چکی را برای یک ماه دیگر به دستمان دادند و نهایتاً پس از نه ماه ماندیم بدون ماشین.
موضوع زمانی جالب شد که چند وقت بعد برای دوستانم که کرولا ثبت‌نام کرده بودند، دعوتنامه مشابهی صادر شد. وقتی با شرکت تماس گرفتیم، نکات جالبی دستگیرمان شد که بد نیست برخی از آنها را عیناً نقل کنم:
- شرکت، تا قبل از تکمیل وجه (که معمولاً 30 روز قبل از تحویل ماشین است) هیچ سفارشی ثبت نمی‌کند، چون مطمئن نیست شما ماشین را می‌خواهید یا نه.
- شرکت، نمی‌تواند از ژاپن خودرویی وارد کند. ما خودروهایمان را از کشورهای عربی مثل دبی، کویت، امارات و ترکیه و روسیه وارد می‌کنیم.
- ما فقط خدمات پس از فروش را ارائه می‌کنیم. ما خودروها را وارد می‌کنیم و روی آنها گارانتی می‌گذاریم.
- در حال حاضر ثبت سفارش در سامانه برای واردات بسته است و ما فعلا به غیر از پریوس و لکسوس خودروی دیگری نمی‌توانیم وارد کنیم.
خلاصه چند باری به نمایندگی مراجعه کردیم و در هر مراجعه به ما فشار می‌آوردند که پریوس به جای کرولا تحویل بگیرید و ما هم به دلایل خودمان موافق نبودیم. نهایتاً تصمیم بر آن شد که دوستانم نیز مثل من انصراف داده و خودروی دیگری از بازار تهیه کنند. برای همین برای انصراف به اتفاق مراجعه کردیم. مسئول پذیرش به محض آنکه با درخواست ما مواجه شد، گفت: اجازه بدهید من یک تماس دیگر با شرکت بگیرم و در عین شگفتی گفت: می‌توانیم کرولاها را به شما تحویل دهیم! و بعد مبالغ مربوط به تکمیل وجه را اعلام کرد. جالب‌تر آنکه در همان زمان فرد دیگری در نمایندگی با شرایط همانند ما حضور داشت که تقریبا متقاعد شده بود پریوس بخرد ولی همچنان ناراضی بود. از سوی دیگر شرکت هم قیمت کرولا را عددی غیر منطقی اعلام کرده بود که شرایط تصمیم‌گیری را پیچیده می‌ساخت.
فارغ از اینکه ما چه تصمیمی گرفتیم و این تصمیم برای ما و دیگرانی مثل ما چه تبعاتی خواهد داشت، سؤالات و ابهامات زیادی وجود دارند که خوب است به آنها با دقت بیشتری فکر کنیم و مطمئناً کسی جز خود ما نمی‌تواند به ما کمک کند:
- آیا به این فکر کرده‌ایم که چرا شرکتی که خود را نمایندگی انحصاری تویوتا در ایران می‌نامد، خودروهایش را از کشورهای ثالث وارد می‌کند و مستقیماً با کشور مادر در ارتباط نیست؟
- چرا نمایندگی انحصاری، واحد فروش نداشته و شرکت ثالثی را تحت عنوان آریتا ایجاد کرده و فروش را از طریق این شرکت انجام می‌دهد و عنوان آن را گذاشته "نمایندگی مرکزی ایرتویا"
- آیا دقت کرده‌ایم که این شرکت مدعی نمایندگی رسمی، هیچ فرقی با سایر وارد کنندگان خودرو ندارد و فقط کمی قدیمی‌تر و بزرگ‌تر است و نان عملکرد پیشینیان خود را می‌خورد؟ کافی است نگاهی به لیست خودروهایی که برای فروش گذاشته بیاندازیم تا متوجه شویم که تمام کشورهای همسایه را زیر و رو کرده تا بتواند تعدادی خودرو برای فروش جمع کند و همین باعث شده برای یک خودرو، نزدیک به شش تیپ مختلف را ارائه کند.
- دقت در قیمت‌گذاری نشان می‌دهد علیرغم آنکه در تمام دنیا خودروهای تویوتا، ماشین‌های اقتصادی و ساخته شده برای قشر متوسط هستند و این موضوع از سیاست‌های شرکت مادر نشأت می‌گیرد، در ایران قضیه برعکس است و تویوتا برندی لوکس و گرانقیمت محسوب می‌شود. آیا این قیمت‌گذاری هیچ مبنا و اصول مشخصی دارد یا فقط تابع تقاضا و حداکثر کردن سود شرکت مدعی نمایندگی انحصاری است؟
- سؤال اینجاست شرکتی که به صورت مستقیم با تویوتا در ارتباط نیست، آیا مشمول نظارت‌های شرکت مادر می‌شود؟ آیا در قیمت‌گذاری و فروش مقید به سیاست‌های شرکت مادر است یا نه تابع بازار؟
- وقتی شرکت مادر نمایندگی رسمی در کشور ندارد، پس مسلماً بهینه‌سازی خودروها برای استفاده در شرایط آب و هوایی و سازگاری با سوخت و نوع مصرف انجام نخواهد شد. آیا این موضوع مهم نیست؟
- آیا خودروهای فروخته شده توسط شرکت مدعی نمایندگی مشمول فراخوان‌ها، آموزش‌ها، تسهیلات، ارتقا کیفیت، کاهش قیمت، تخفیف برای بازارسازی شرکت مادر می‌شود؟
کلام آخر آنکه شرایط اخذ نمایندگی رسمی و واقعی تویوتا در کشور وجود دارد. امّا همیشه ماهی گرفتن از آب گل آلود راحت‌تر و پر سودتر است. اینجاست که مردم از نهادهای نظارتی انتظار دارند با قوت و قدرت بیشتری وارد گود شوند و راه را بر سوء استفاده از فضای ابهام ببندند. اولین گام مورد انتظار در این مسیر، اصلاح قراردادهای پیش‌فروش یکطرفه به مصرف کنندگان بی‌نوا می‌باشد.
- سیدعلی نوربخش