شهروند| درست در شرایطی که بازار ایران در هفته جاری نیمه‌تعطیل بوده است، نرخ اسکناس‌های سبز آمریکایی بدون وقفه جابه‌جا می‌شود و رکوردهای تازه‌ای به جا می‌گذارد. این بی‌ثباتی قیمت دلار درشرایطی رخ می‌دهد که دوباره تب و تاب به چهارراه استانبول تهران بازگشته است و صرافی‌ها قیمت دلار را از تابلوهایشان پاک کرده‌اند و دلال‌ها در پیاده‌روهای سنگفرش منطقه معاملات داغی راه انداخته‌اند. درباره این‌که چرا دوباره دلار سرکش شده است، اظهارنظرهای متعددی وجود دارد. این اظهارنظرها از داغ‌شدن بازار مسافرت‌های سال نو میلادی و ابهام ترامپ برای ایرانی‌ها را در برمی‌گیرد تا موضوع ارز تک‌نرخی و کسری بودجه دولت.
با این حال، هادی حق‌شناس، اقتصاددان و کارشناس بازارهای مالی تمام این دلایل را رد می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: قیمت دلار در سال‌های گذشته به صورت مصنوعی پایین نگه داشته شده و حالا با کاهش درآمدهای ارزی به نظر می‌رسد فنر قیمت دلار آزاد شده است.
این موضوع درحالی رخ می‌دهد که سایر کارشناسان هم عقیده حق‌شناس نیز معتقدند؛ قیمت واقعی دلار درحال حاضر بالاتر از ٤هزارتومان است و اگر دولت بخواهد سیاست ارز تک‌نرخی را اجرا کند، باید به گزینه دلار ٤هزارتومانی نیز فکر کند.
دلال‌ها مقصرند
ربیعی، فعال بازار ارز با اشاره به دستکاری بازار توسط دست‌های پشت پرده به «شهروند» می‌گوید: دلار درست پس از پایان راهپیمایی اربعین و بازگشت زائران کربلا به ایران، صعودهای عجیب و غریب را تجربه کرده است. این درحالی است که با بازگشت زائران تقاضا در بازار ارز به شدت کاهش یافته بود و طبیعی است که قیمت دلار باید روند نزولی را دنبال می‌کرد.
امامی‌فر، دیگر فعال بازار ارز به «شهروند» می‌گوید: عده‌ای بحث سال نو میلادی و کریسمس را عامل افزایش قیمت دلار می‌دانند و رشد تقاضا برای سفر به خارج از ایران را مطرح می‌کنند. این درحالی است که میزان تقاضا آن‌قدر بالا نبوده است که دلار را تا این اندازه پرنوسان کند.
با این حال، برخی دیگر معتقدند با عبور دوماهه از نیمه دوم سال دولت ناچار شده است کسری بودجه خود را از بازار ارز تأمین کند. این دسته معتقدند؛ کاهش قیمت نفت، حقوق و دستمزد و عیدی کارمندان و اوراقی که دولت برای تسویه بدهی‌های خود منتشر کرده، مجموعه عواملی است که انگیزه دولت را برای دستکاری بازار ارز تقویت می‌کند. آنها به سابقه دولت‌های گذشته در بازار ارز اشاره کرده و می‌گویند، این راهکار قبلا هم توسط برخی دولت‌ها تجربه شده است.
یک فعال بازار ارز که مایل به درج نامش نیست، به موضوع کاهش تزریق ارز به بازار اشاره می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: بانک‌های ایران هر روز به شعبه‌های خودشان در امارات یا ترکیه یا به بانک‌های خارجی طرف قرارداد ارز تزریق می‌کنند، اما نزدیک به ٢ماه است که میزان تزریق ارز به شدت کاهش پیدا کرده است. از طرفی بانک‌ها درچند روز گذشته ارز کمتری دراختیار صرافی‌ها قرار داده‌اند. اگر دولت تزریق ارز به بازار را کاهش دهد، دلار تا ٥ هزارتومان نیز افزایش می‌یابد و شوک قیمتی در بازار اتفاق می‌افتد؛ چراکه قیمت فعلی دلار محصول مداخله دولت در بازار ارز است. او با اشاره به دوفرضیه احتمالی افزایش قیمت دلار، ادامه می‌دهد: شاید دولت قصد دارد دلار را روی ٤هزارتومان تک‌نرخی کند و به این دلیل به دنبال افزایش قیمت ارز است یا شاید می‌خواهد دلار را با قیمت بیشتری بفروشد تا بعد دلار را روی قیمتی نظیر ٣٥٠٠تومان تک‌نرخی کند؛ بدین ترتیب کسری بودجه خود را جبران کند.
فنر ارزی آزاد شده است
این درحالی است که هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی با رد نقش دولت، می‌گوید: افزایش قیمت دلار نتیجه ناگزیر سیاست تثبیت نرخ ارز در سال‌های گذشته است.
حق‌شناس با بیان این‌که وقتی تورم داخلی بیش از تورم کشورهای خارجی طرف معامله است، نرخ ارز باید تعدیل شود، ادامه می‌دهد: از سال ٩٢ تاکنون نه‌تنها نرخ ارز افزایش نیافته، بلکه روند کاهش نیز داشته است. این درحالی است که نرخ تورم در سال‌های گذشته به‌طور متوسط بیش از 15 درصد بوده و با توجه به مابه‌التفاوت این رقم و متوسط نرخ تورم دیگر کشورها، نرخ ارز باید سالانه حدود ١٠ درصد افزایش پیدا می‌کرد.
این کارشناس اقتصادی می‌افزاید: اگر این اتفاق نیفتد، نرخ ارز یکی- دو‌سال ثابت باقی می‌ماند، اما درنهایت مثل فنری که فشرده شده است، به سر جای واقعی خودش بازمی‌گردد. او با تأکید بر ناگزیربودن افزایش نرخ ارز با توجه به شرایط موجود، تصریح می‌کند: اگر درآمد ارزی دولت چندین برابر میزان فعلی بود، بانک مرکزی با تزریق ارز به بازار می‌توانست نرخ ارز را ثابت نگه دارد، همان کاری که در سال‌های ٩٠، ٩١ و ٩٢ به زور انجام گرفت.
ترامپ بازار ایران را آشفته کرده است
ایرج ندیمی، مشاور رئیس سازمان برنامه و بودجه ترامپ را مقصر تلاطم‌های بازار ارز می‌داند و به ایرنا گفته است: در ٣٧ سال گذشته عوامل زیادی خارج از مناسبات پولی، مالی، بانکی و اعتباری بر نرخ ارز درکشور تأثیر گذاشته که بخش مهمی از آن، عوامل خارجی مانند سیاست خارجی کشور و مسائل مترتب بر ارتباطات بوده و ازاین میان، روابط ایران و غرب و برخی ابهام‌ها درباره آن‌که با روی کارآمدن «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری جدید آمریکا به آنها دامن زده شده، عامل اصلی تلاطم بازار ارز در روزها و هفته‌های گذشته بوده است. وی ادامه داده است: اینک تقاضای عمده‌ای برای ارز در بازار وجود ندارد و به جز ٥٠ تا ٦٠دلاری که زائران در هفته‌های گذشته برای صدور روادید عراق نیاز داشتند، پیشنهاد جدیدی برای واردات به کشور یا انجام سفرهای زیارتی نداریم اما امروز مردم با ابهام‌هایی در زمینه اصل تأمین مالی و ارزی روبه‌رویند و لازم است، به‌ویژه دربحث برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) روشنگری‌هایی صورت بگیرد.