هر چند روز گذشته شاخص کل بورس رشد ناچیزی را تجربه کرد تا به روند نزولی خود پایان دهد، اما سبزپوش شدن نماد های بازار سرمایه در شرایطی که عنوان می‌شود شاخص‌های بورس دستکاری می‌شود چندان جلب توجه نکرده است. در یک اقتصاد شفاف بسیاری از روند‌های اقتصادی با تحلیل شاخص‌های بورس مشخص می‌شود. بازار سرمایه را دماسنج اقتصاد می دانند، چرا که بالا و پایین شدن شاخص‌های بازار سرمایه نشان می‌دهد اقتصاد چه وضعیتی دارد.
در سال های اخیر مسئولان دولتی عنوان کرده‌اند که قصد دارند با ارتقای سطح بازار سرمایه ایران، سرمایه‌هایی را که در بخش‌های مختلف و به ویژه در فعالیت‌های سوداگرانه حضور دارند، جذب بازار سرمایه کنند. در پسابرجام متاثر از لغو تحریم‌ها و چند عملکرد اقتصادی از جمله کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی بازار سرمایه در ایران جذاب تر شد. این در حالی است که رکود بخش مسکن نیز به جذب سرمایه در بورس کمک کرد. متاثر از این موارد زمستان سال گذشته بورس تهران طی روزهای متوالی سبزپوش بود.
با وجود این، بهار بازار سرمایه با آمدن سال جدید خزان شد و در ماه‌های سپری شده از سال جاری در دفعات مکرر شاهد ریزش در بورس تهران بودیم. هر چند در ماه‌های سپری‌شده از سال جاری بورس صعود هم داشته و در مواردی این روند صعودی تا دو هفته ادامه یافته است، اما به صورت کلی آن‌طور که انتظار می‌رفت در بازار سرمایه ایران شاهد رشد و پویایی نبوده‌ایم. در این میان در روزهای اخیر موضوع دستکاری در شاخص‌های بورس مطرح شده که اعتراض سهامداران خرد را به همراه داشته است. برخی اظهار نظر ها حاکی از این است که در شاخص‌های بورس برای جلوگیری از افت مکرر دستکاری شده است. این موضوع مورد اعتراض کارشناسان اقتصادی نیز قرار دارد، چرا که آنها شفافیت را تنها عامل تاثیر گذاری بورس می دانند.
دستکاری در بورس تهران
در روزهای اخیر با شدت یافتن این شایعه که در شاخص‌های بورس دستکاری می‌شود، گزارش‌ها و تحلیل‌های متعددی منتشر شده است. هنوز مسئولان این مساله را تایید نکرده‌اند، اما بر اساس گزارشی که ۱۳ شهریور جاری منتشر شد محمد فطانت‌فرد، رئيس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار عنوان کرده است: دستكاري شاخص بيشتر در بورس تهران رخ مي‌دهد. از نظر کارشناسان دستکاری شاخص بورس تبعات زیادی دارد. یک کارشناس بازار سرمایه معتقد است این شبهه وجود دارد که برای جلوگیری از ریزش بازار سرمایه شاخص را دستکاری می‌کنند. به گزارش ایسنا، ابوالقاسم آقادوست درباره علت نوسان‌های لحظه‌ای شاخص در روزهای گذشته اظهار کرد: این روزها بحث مهندسی شدن شاخص و بلوک‌زدن هایی برای جلوگیری از ریزش شاخص وجود دارد.
این شبهه وجود دارد که شاخص دستکاری می‌شود تا بیش از این افت پیدا نکند. او تاکید کرد: اگر واقعا شاخص را دستکاری کرده باشند که احتمالش هم خیلی زیاد است، این موضوع برای بازار سرمایه ما صورت خوشی ندارد و از مکانیزم آزاد عرضه و تقاضا جلوگیری می‌کنند. این کارشناس بازار سرمایه افزود: دستکاری کردن شاخص تبعات منفی بسیار زیادی دارد، چرا که در این صورت شاخص کل آیینه تمام‌نمای بازار سرمایه نیست. این موضوع یاس و ناامیدی را بین سرمایه‌گذاران بیشتر و اعتماد آنها به بازار سرمایه را خدشه‌دار می‌کند. متاسفانه در این روزها خیلی بیشتر از آنکه شاخص ریزش داشته باشد سرمایه‌گذاران ضرر دیده‌اند. آقادوست درباره مشکلی که در هسته مرکزی معاملات بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد و باعث می‌شود سامانه معاملات از دسترس خارج شود، نیز گفت: این مشکل به زیرساخت سامانه معاملات بر می‌گردد. در روزهای قبل فشار تقاضای عرضه وجود داشته به همین دلیل هسته مرکزی نتوانسته این عرضه و تقاضا را پردازش کند. به نظر می‌رسد این مشکل کماکان وجود دارد، چرا که تغییرات آن‌چنانی در ساختار معاملاتی صورت نگرفته است.
او اظهار کرد: دلیل اینکه در این روزها سامانه از دسترس خارج نشده این است که حجم معاملات پایین بوده و فشار چندانی در سامانه معاملاتی وجود ندارد، ولی هر لحظه امکان این وجود دارد که اگر تقاضایی زیادی داشته باشد سیستم معاملاتی از دسترس خارج می‌شود. مگر اینکه در این مدت تغییرات اساسی از لحاظ زیرساختی به وجود آمده باشد که این موضوع هم بعید است. این کارشناس بازار سرمایه درباره وضعیت کلی بازار سرمایه در روزهای اخیر نیز تصریح کرد: وضعیت بازار سرمایه اصلا خوب نیست و حجم معاملات به شدت پایین است. البته حجم پایین معاملات می‌تواند نوید روزهای خوبی را برای آینده داشته باشد، چرا که خیلی‌ها در این قیمت‌ها مایل به فروش نیستند و ظرفیت رشد وجود دارد. آقادوست اضافه کرد: مساله نگران‌کننده در این میان این است که خیلی‌ها از آنجاکه حجم معاملات پایین است و امکان فروش وجود ندارد امکان دارد قیمت‌ها را بشکنند و در قیمت‌های کمتری حاضر به فروش شوند که این موضوع باعث می‌شود روند کاهشی بازار سرمایه ادامه پیدا کند.
او با اشاره به گزارشگری شش ماهه و ۹ ماهه شرکت‌ها ادامه داد: از لحاظ تاریخی در شهریورماه به خاطر پایان سال مالی خیلی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری‌ها به علت تسویه اعتبارات یک مقدار فشار روی سرمایه‌گذاران افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه تعدادی اقدام به فروش می‌کنند. مدیرعامل سابق بورس درباره چشم‌انداز بورس تهران نیز گفت: نظر شخصی من این است که از مهرماه حجم معاملات بیشتر می‌شود، البته من معتقدم ما در سه ماهه پایانی سال رشد اصلی را خواهیم داشت. البته منصور کریمی، کارشناس بورس معتقد است: جدای از اینکه معاملات و شاخص بورس دستکاری می شود یا نه باید گفت کسانی که این ادعا را بدون مدرک و سند مطرح و منتشر می کنند صرفا به دنبال گرفتن ماهی از آب گل آلود در بورس هستند و بر این اساس معامله گران باید هوشیار باشند و نباید به هر خبری واکنش نشان دهند.