الماس هم مانند دیگر محصولات معدنی، سال دشواری را پشت سر گذاشت و قیمتهای جهانی آن تا 29 درصد نسبت به سال گذشته میلادی کاهش پیدا کردند.
با این حال، اتفاقی در این سال افتاد که به نظر میرسد در آینده ارزشمندترین ماده معدنی جهان، اثرات فراوانی داشته باشد. روسیه به جای بوتسوانای افریقا در صدر فهرست تولیدکنندگان الماس جهان گرفت و به نظر میرسد که این جایگاه را دیگر از دست نخواهد داد.
بیش از یک قرن از کشف الماس در مستعمرههای بریتانیا در افریقای جنوبی میگذرد. در این سالها، شرکت «دی بیرز» با کنترل تولید حدود ۸۰ درصد از الماس تولیدی جهان، انحصار کاملی بر این بازار داشته است. زمانی افریقای جنوبی و پس از آن، بوتسوانا بزرگترین تولیدکنندگان الماس جهان بودند. با این حال، این یکهتازی از سال ۲۰۰۰م و با ظهور کشورهایی مانند روسیه و استرالیا که به کشف و تولید منابع بزرگ الماس خود اقدام کردند، پایان یافت و سهم تولیدی دی بیرز تا ۴۵ درصد کاهش پیدا کرد. با این حال، این آخر خط نیست. تا چند سال دیگر منابع الماس جهان تمام خواهد شد و روسیه کنترل کامل بازار را در دست خواهد گرفت. آخرین رقیب روسیه در این مسیر هم استرالیا خواهد بود که کمتر از ۱۰ سال دیگر، منابعش به انتها میرسد. البته مدیرعامل شرکت دیبیرز ادعا کرده که با اجرای یک پروژه معدنی دیگر، عمر معادن الماس افریقای جنوبی تا سال ۲۰۴۶م افزایش خواهد یافت. با این حال، در صورتی که داستانهای شنیده شده درباره ذخایر الماس روسیه واقعیت داشته باشد، این کشور میتواند آینده صنعت الماس را در دستان خود ببیند.
ذخایر نجومی، داستان یا واقعیت؟
حدود ۳ سال پیش، دولت روسیه اعلام کرد که ذخیره قابلتوجهی از الماس باکیفیت کشف کرده است. گفته میشود که این منبع بزرگ الماس که زیر یک گودالشهابسنگی(کراتر) قرار گرفته میتواند تا سالیان طولانی، تقاضای جهانی را برای این سنگ قیمتی تامین کند. در این گودال میتوان «تریلیونها قیراط» الماس استخراج کرد. این ادعای دولت روسیه باعث شد که داستان ذخایر الماس روسیه در رسانهها و وبسایتهای مختلف، بازتاب گستردهای پیدا کنند. با این حال، هنوز هیچ نهاد بینالمللی آن را تایید یا رد نکرده است.
گودال «پوپیگای» که وسعت آن حدود، ۱۰۰ کیلومتر است، در منطقهای خالی از سکنه در شمال روسیه و سیبری قرار گرفته و برآورد میشود که عمر آن به ۷/۳۵ میلیون سال برسد. گفته میشود این گودال از برخورد یک شهابسنگ ایجاد شده که قطر آن بین ۵ تا ۸ کیلومتر بوده است. برخورد این شهابسنگ به سیبری روسیه باعث شده که منابعی غنی از الماسهای تصادمی پدید آیند (الماسهایی که در اثر برخورد یک جسم بسیار بزرگ مشابه شهابسنگ با یک رگه از الماس شکل میگیرند). میزان این ذخیره به قدری زیاد است که گفته میشود میتواند تقاضای بازار الماس را برای ۳ هزار سال تامین کند!
به گزارش وبسایت «کریستین ساینس مانیتور» که با نیکولای پخیلنکو، رییس موسسه زمینشناسی و کانیشناسی روسیه مصاحبه کرده است، الماسهای این ذخیره معدنی ۲ برابر سختتر از الماسهای معمولی هستند و آنها را برای کاربردهای صنعتی و علمی ایدهآل میکند. او همچنین ادعا کرد که ذخایر نهفته شده در گودال پوپیگای ۱۰ برابر میزان سایر ذخایر جهان است و به صورت بالقوه، تریلیونها قیراط الماس در خود جای داده است (یک قیراط برابر با ۲۰۰ میلیگرم بوده و واحد متداول سنجش سنگها و مواد معدنی قیمتی است).
گودال پوپیگای، چهارمین گودال شهابسنگی بزرگ جهان پس از چیکسولوب مکزیک، سادبری باسین کانادا و وردفرت افریقای جنوبی است. با این حال، از نظر منابع ارزشمند معدنی هیچ شباهتی با آنها ندارد. گفتهها نشان میدهد که دولت اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۱۹۷۰ میلادی در یک ماموریت علمی توانست ذخایر الماس این ناحیه را کشف کند ولی تصمیم گرفت که این اطلاعات را به صورت یک راز حفظ کند؛ رازی که تا امروز حفظ شده و مانع از تغییر مکانیسمهای بازار الماس و کاهش قیمتهای آن شده است.
مزایای رازداری روسها
افشا نشدن راز الماسهای پوپیگای برای ۴۰ سال و به تعویق افتادن بهرهبرداری از آن تا چندین سال دیگر، منافع زیادی برای صنعت الماس روسیه به همراه خواهد داشت؛ صنعتی که در حال حاضر هم سودآور است و در اوج خود توانسته در معدن «میرنی» به تنهایی به تولید ۱۰ میلیون قیراط الماس در هر سال هم برسد. حفظ این راز باعث شد که در دهههای گذشته، قیمت الماس همواره افزایش یافته و درآمدهای زیادی را نصیب پهناورترین کشور جهان کند.
این معدن در حال حاضر به دلیل کاهش درآمدهای معدنی، بسته شده و دومین گودال بزرگ حفاری شده جهان به شمار میآید. این حفره به قدری بزرگ است که پرواز هلیکوپترها بر فراز آن ممنوع است. دلیل این موضوع هم احتمال سقوط این وسایل به دلیل جریان هوای رو به پایین آن است. در هر صورت، روسیه علاوه بر آنکه ۴۰ سال منتظر کاهش منابع الماس جهان و افزایش احتمالی قیمت آن در آینده بوده، سرمایهگذاریهای زیادی روی پروژههای تولید الماس با کیفیت داشته و اکنون انتظار دارد که سرمایهگذاریهایش بازگردد.
ذخایر الماس دیگر کشورها به انتها میرسند
بنابر گزارش وبسایت تخصصی «پترا دایموند» در حال حاضر تنها ۳۰ معدن الماس در جهان فعالیت دارند. از طرفی از دهه ۱۹۹۰ میلادی هیچ معدن بزرگ دیگری کشف نشده ؛ این وضعیت در حالی است که سرمایهگذاریهای گستردهای در اکتشاف این سنگ گرانقیمت انجام شده است.
ادوارد استرک، تحلیلگر بازارهای سرمایه «بیاماو» در گفتوگو با پایگاه خبری-تحلیلی «تلگراف» عنوان کرد که یافتن ذخایر الماس کار دشواری است و نیاز به دانش، تجربه و دقت بسیار دارد. به گفته وی، ذخایر این ماده ارزشمند، بسیار کوچکتر از ذخایر موجود برای سایر محصولات است. از طرفی زمانی که یک ذخیره کشف میشود، تضمینی وجود ندارد که الماسخیز باشد و حتی در این صورت هم ممکن است استخراج و تولید آن اقتصادی نباشد. از طرفی بیشتر معادن کنونی هم از نقطه اوج تولید خود عبور کردهاند و تولید آنها رو به کاهش است. به همین دلیل بیشتر آنها معدنکاری روباز را به معدنکاری زیرزمینی تبدیل کردهاند. این اقدام را میتوان تقلای آنها برای بهرهبرداری از آخرین بقایای الماس دانست.
تلاشی که تنها چند سال میتواند ادامه یابد و پس از آن مجبور خواهند بود که معادن خود را تعطیل کنند. از طرفی تولید الماس از معدنکاری زیرزمینی بسیار کمتر است و هزینههای عملیاتی بیشتری هم در پی دارد. این وضعیت در روسیه و کانادا با شدت بیشتری مشاهده میشود و معادن این ۲ کشور در حال حرکت از معدنکاری روباز به سمت معدنکاری زیرزمینی هستند. با این حال، روسیه دلگرمی بزرگی با نام پوپیگای دارد.
معدن «ونتیا» در افریقایجنوبی هم در حال انتقال معدنکاری روزمینی خود به زیرزمین است. این فرآیند طولانی و طاقتفرسا که از سال ۲۰۱۱ م شروع شده، ۱۰ سال ادامه خواهد یافت. با این حال طول عمر آن ۲۵ سال افزایش خواهد یافت و میتوان تا سال ۲۰۴۶م به بهرهبرداری از آن ادامه داد. مدیرعامل شرکت «دی بیرز» که استخراج از این معدن را بر عهده دارد، به تلاش این شرکت برای حفظ تولید خود اشاره میکند اما معتقد است که تولید جهانی را نمیتوان ثابت نگهداشت. به گفته او، کاهش تولید جهانی الماس اتفاقی اجتنابناپذیر است. به گفته وی، معادن کنونی جهان سال به سال پیرتر میشوند و بازده آنها هم کاهش مییابد. به همین دلیل برای حفظ سطح کنونی تولید جهانی نیاز است که ذخایر بسیار بزرگی از الماس کشف شوند؛ اتفاقی که به گفته وی همیشه «ممکن» است اما «محتمل» نیست.
نزول جهان و صعود روسیه
براساس برآوردها، از سال ۲۰۱۹م کاهش تولید الماس آغاز میشود. این کمبود عرضه باعث میشود که جواهرسازهای سراسر جهان تلاش کنند که پیوندهای نزدیکتری با تولیدکنندگان داشته باشند تا بتوانند دسترسی خود را به منابع خام این سنگ قیمتی تضمین کنند. در هر صورت، در پی این کاهش و تقلای متقاضیان الماس برای تامین منابع مورد نیاز خود، قیمت این سنگ گرانقدر به سرعت افزایش خواهدیافت و میتوان انتظار داشت که به زودی خبرهای جدیدی از روسیه به گوش برسد. با این حال و با وجود آنکه ۳ سال از ادعای دولت روسیه درباره ذخیره تریلیون قیراطی خود میگذرد، هنوز هم منابع الماس پوپیگای این کشور مانند یک راز باقیمانده و دولت این کشور، اجازه تحقیقات و اکتشافات تفصیلی آن را صادر نمیکند. شاید به همین دلیل باشد که هنوز هم مرکز زمینشناسی امریکا، ذخایر آن را به رسمیت نمیشناسد. ولی در صورتی که منابع الماس این گودال شهابسنگی به اندازه ادعاهای مطرح شده باشد، آینده الماس جهان دستخوش تغییرات بسیاری میشود؛ به ویژه اگر کیفیت آن هم به همان اندازه گفته شده باشد.