گرچه ماءالشعير در سال‌هاي اخير جای خود را در بازار ايران پيدا كرد اما نخستين كارخانه توليد اين نوشيدنی در تمام دنيا در سال 46 در ايران افتتاح شد. با اين حال تنها در 10سال اخير، نوشابه، رقيب سرسخت اين نوشيدني به كمك افزايش آگاهي عمومي از مضرات آن بر سلامتي تا حدودي ميدان را براي جولان ماءالشعير خالي كرد و حالا با تغيير عادت‌هاي جمعي مردم در فضا براي جولان ماءالشعير غيرالكلي ايراني بيشتر از پيش باز شده است. هرچندكه بايد ديد توليدكننده‌هاي نسبتا زياد ايراني مي‌توانند با رقباي به مراتب سرسخت‌تر خارجي رقابت كنند؟
مصرف الكل در بيشتر كشورهاي جهان درحال افت است. به گزارش «تعادل» به نقل از اكونوميست، اين روند در برخي كشورها بيشتر در ميان جوانان ديده مي‌شود. مثل بريتانيا كه در سال2003 حدود 70درصد جمعيت بين 16 تا 24سال آن هفته‌يي يك‌بار نوشيدني الكلي مصرف مي‌كردند اما اين ميزان در سال2010 به 48درصد رسيد. بسياري از نوجوانان غربي ديگر وقت خود را دور هم و مشغول نوشيدن نمي‌گذارند؛ آنها بيشتر پاي شبكه‌هاي اجتماعي هستند و نيازي به پاي ثابت گعده‌هاي معمول در پارك‌ها يعني نوشيدني الكلي يا ماءالشعير ندارند. در كنار اين روند (كه البته چندان جهان‌گير هم نبوده و در شرق اروپا جهتي مخالف دارد) اما جريان متفاوتي حاكم است.
رشد 80 درصدي مصرف
در سال2012 نزديك به 2ميليارد ليتر ماءالشعير غيرالكلي نوشيده شده كه نسبت به 5سال پيش از آن، رشدي 80درصدي را نشان مي‌دهد. اما دليل اين رشد انفجاري بازار نوشيدني‌هاي غيرالكلي چيست؟ ماءالشعير غيرالكلي كه در بازار جهاني با نام‌هاي «سبك» يا «كم الكل» هم ديده مي‌شود، ماءالشعير تخمير شده است كه جوشيده شده تا الكل آن كاهش يابد. اين روند در دوره‌يي كه امريكا مصرف الكل را ممنوع كرده بود، بسيار باب شد. با اين حال صنايع ماءالشعير مي‌توانستند تا 0.5درصد از الكل در محصولات خود استفاده كنند. هرچند بسياري از برندهاي بزرگ و مسلط بر بازار ترجيح مي‌دادند كمتر از اين هم در توليد خود بهره ببرند.
گرچه اين ممنوعيت در دهه30ميلادي بر امريكا مسلط بود و صنايع هم خود را با اين ممنوعيت، به خوبي تطبيق دادند و اعتراضي نداشتند اما امروز بازار ماءالشعير غيرالكلي به يكي از بخش‌ها سريعا درحال رشد جهان بدل شده است.
جدا از تغييرات اجتماع مصرف‌كننده‌هاي اين محصول، مردم هم بيشتر از مضرات الكل باخبر شده‌اند و دولت‌ها كارزارهاي بسياري براي ارتقاي سلامت مردم خود ترتيب مي‌دهند كه پاي ثابت همه آنها كاهش مصرف الكل است.
خاورميانه نيز در اين بازار سهم خوبي دارد؛ يك‌سوم فروش جهاني ماءالشعير غيرالكلي را دراختيار دارد و ايراني‌ها هم از مصرف‌كننده‌هاي قهار اين نوشيدني خواهند بود؛ در سال2012 تقريبا چهاربرابر آنچه در سال2007 نوشيدند، ماءالشعير نوشيدند.
خاورميانه سردمدار توليد مي‌شود؟
با اتحاد كشورهاي اروپايي و امريكايي با كشورهاي آسيايي در جايگزين كردن ماءالشعيرهاي غيرالكلي با نمونه‌هاي الكلي آن، بازار توليد اين نوشيدني پرطرفدار هم داغ‌تر مي‌شود. بازاري كه خاورميانه در توليد آن هم‌پاي مصرفش نقش مهمي خواهد داشت.
ايران هم در اين بازار سهم دارد؛ گرچه مشخص نيست سهم صادرات ماءالشعير يا دلسترهاي ايران سالانه دقيقا چقدر است اما دو شركت معروف در اين صنعت، عمده صادرات را به كشورهاي اروپايي، آسيايي و آفريقايي دارند و البته برخي برندهاي ضعيف‌تر هم به كشورهاي اطراف مانند افغانستان ماءالشعير صادر مي‌كنند.
اما نكته جالب در بازار و صنعت اين نوشيدني در ايران اين است كه با اينكه مصرف ماءالشعير در ايران يك هجدهم مصرف جهاني است اما 33 شركت توليدكننده فعال در انجمن صنفي توليدكنندگان ماءالشعير و مالت عضويت دارند. اين استقبال گرچه با ارزيابي دبير اين انجمن از وضعيت فعلي بازار همخواني ندارد اما حكايت از افزايش مصرف در سال‌هاي آينده دارد. حميدرضا كمال علوي به «تعادل» مي‌گويد: «مصرف سرانه ماءالشعير در دنيا 90ليتر است ولي در ايران 5ليتر، درحالي كه مصرف نوشابه در كشور ما 22ليتر است. با اين حال مصرف اين نوشيدني در سال91 نزديك به 4.5ليتر بوده و پيش‌بيني ما اين است كه اين ميزان تا سال1400 به 10ليتر برسد».
ايران در ميدان رقابت
علوي كه در ساختمان «تعادل» پاي صحبت با ما نشسته بود، ميزان توليد سالانه اعضاي انجمن را حدود 2ميليارد ليتر اعلام مي‌كند. با اينكه توليد اين نوشيدني سال‌هاست كه دركشور ما انجام مي‌شود اما به گفته وي، استاندارد عصاره مالت به عنوان كليدي‌ترين ماده اوليه اين محصول در سال93 تدوين شده است.
نكته جالب ديگر در مورد اين بازار اين است كه در مقايسه با ساير محصولات غذايي، ثبات نسبي خوبي دارد. هرچند كه اين ثبات را بيشتر مديون غيرضروري بودن اين كالا در سبد غذايي مردم است. با اين‌حال از انجا كه سازمان حمايت از حقوق مصرف‌كنندگان و توليدكنندگان از سال91 با امضاي تفاهمنامه‌يي، قيمت‌گذاري و رصد بازار را برعهده انجمن صنفي توليدكنندگان ماءالشعير و مالت گذاشته است، مي‌توان قطع‌شدن دست‌هاي دولت را نيز دليل ديگري بر ثبات اين بازار دانست. از طرفي، از آنجا كه واردات ماءالشعير غيرالكلي هم به ايران صورت مي‌گيرد، محصولات ايراني در رقابت با برندهاي خارجي مانند باواريا و ژوزف هستند. رقابتي كه دست‌كم سودي 15درصدي را براي صنعت و توليدكننده به همراه دارد.
از ديگر نقاط قوت توليدكننده‌هاي ايراني ماءالشعير تنوع در محصول و داشتن شبكه توزيع مويرگي است. به هريك از برندهاي ماءالشعير در رديف نوشيدني‌هاي يكي از فروشگاه‌هاي زنجيره‌يي كه نگاه كنيد، مي‌بينيد كه دست‌كم از 10 طعم مختلف حق انتخاب داريد. هر شركت هم شبكه توزيع خود را دارد و فروش را به صورت مويرگي انجام مي‌دهد. جالب اين نوشيدني ازسوي برخي سازمان‌ها گازدار طبقه‌بندي مي‌شود و ماليات و عوارض نوشابه از آن دريافت مي‌شود.