چك متحدالشكلي كه فقط لوگو و نشان بانك آن متفاوت است توسط بانك مركزي بررسي و صادر و دسته چك از طريق پست به منزل فرد ارسال مي‌شود و ارتباط افراد با شعب بانك در مورد دسته چك قطع مي‌شود و سوابق فرد در بانك مركزي بررسي مي‌شود و در مراحل بعد سقف پرداخت براي افراد در نظر گرفته مي‌شود. مردم از طريق سامانه چكاوك سوابق صادركننده چك را دريافت مي‌كنند و درخواست دسته‌چك نيز از طريق سامانه چكاوك انجام مي‌شود
طرح ملي چكاوك با حضور اسحاق جهانگيري معاون اول رييس‌جمهور، ولي‌الله سيف رييس كل بانك مركزي و تني چند از نمايندگان مجلس و مديران ارشد شبكه بانكي كشور رسما رونمايي شد.
به گزارش تعادل چك متحدالشكلي كه فقط لوگو و نشان بانك آن متفاوت است توسط بانك مركزي بررسي و صادر و دسته چك از طريق پست به منزل فرد ارسال مي‌شود و ارتباط افراد با شعب بانك در مورد دسته چك قطع مي‌شود و سوابق فرد در بانك مركزي بررسي مي‌شود و در مراحل بعد سقف پرداخت براي افراد در نظر گرفته مي‌شود. مردم از طريق سامانه چكاوك سوابق صادركننده چك را دريافت مي‌كنند و درخواست دسته چك نيز از طريق سامانه چكاوك انجام مي‌شود.
اجراي آزمايشي اين طرح از مهر ماه سال گذشته آغاز و با راه‌اندازي اين سامانه در استان خراسان رضوي تمام كشور را تحت پوشش قرار داد.
براساس اين طرح، تبادل فيزيكي چك در شبكه بانكي به صورت سنتي، متوقف و تصوير آن به صورت الكترونيكي مبادله مي‌شود.
برخي از مزاياي اين طرح عبارتند از: شفاف‌سازي و امكان نظارت بر نحوه و حجم تبادل چك‌ها، امكان رهگيري لحظه‌اي، اتصال برخط اطلاعات و سوابق مشتريان، تسويه عمليات چك رمزدار در همان روز، ابلاغ سريع چك‌هاي برگشتي، حذف عمليات حمل و نقل فيزيكي چك، ارتقاي امنيت، كاهش هزينه‌ها و…در اجراي سامانه چكاوك ديگر كسي براي دريافت دسته چك به شعب بانك مراجعه نمي‌كند و دسته چك پس از طي مراحل قانوني به منزل متقاضيان ارسال مي‌شود.
دبيركل بانك مركزي گفت: يكي از مشكلاتي كه در دو سه سال اخير مردم با آن مواجه شدند، چك‌هاي جعلي بود كه متاسفانه به خاطر ارتباطات نامناسب و ناشايست اين اتفاقات رخ مي‌داد و بانك هيچ نشانه‌يي در اختيار نداشت كه متوجه شود اين چك جعلي است يا واقعي. سيدمحمود احمدي، دبيركل بانك مركزي گفت: در اجراي سامانه چكاوك ديگر كسي براي دريافت دسته چك به شعب بانك مراجعه نمي‌كند و دسته چك پس از طي مراحل قانوني به منزل متقاضيان ارسال مي‌شود. وي در پاسخ به سوالي درباره دلايل افزايش صعودي چك‌هاي بي‌محل و برگشتي افزود: برخي مباحث اقتصادي موجب اين معضلات شده و مقررات حاكم نيز كه موجب از دست رفتن آبرو، اقتدار و ارزش چك شده از ديگر عوامل افزايش چك‌هاي برگشتي است. وي گفت: وجود 5 تا 7ميليون چك برگشتي در طول يك سال زيبنده كشور نيست و در 10سال اخير چك‌هاي برگشتي روند افزايشي داشته است.
احمدي افزود: كسي كه چك برگشتي دارد مجدد مي‌تواند حساب باز كند و امكان نظارت بر تعدد اين حساب‌ها نيست، طبيعي است كه اين اتفاق رخ دهد و ممكن باشد يك فرد در شبكه بانكي تا چند صد حساب داشته باشد. دبيركل بانك مركزي افزود: اكنون در سامانه چكاوك به ذي‌نفع چك اين امكان داده مي‌شود كه با ارسال اطلاعاتي به سامانه بتواند اطلاعات اوليه دارنده چك را دريافت كند و مي‌تواند مطمئن شود كه اين فرد چك برگشتي دارد يا نه.
احمدي در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه آيا يكي از دلايل افزايش چك‌هاي برگشتي مي‌تواند به مباحث ركود و معضلات توليد مربوط شود، گفت: به هر حال ركود در بخش توليد و صنعت در اين معضل بي‌تاثير نبوده است اما كنترل سوابق صادركننده چك مي‌تواند به كاهش چك‌هاي برگشتي كمك كند.
وي گفت: براساس سامانه چكاوك كساني كه حساب‌هاي متعددي در داخل يك شعبه يا يك بانك مشخص دارند به يك حساب در يك بانك تبديل مي‌شود و فرد با داشتن يك دسته چك از آن بانك مي‌تواند دركشور فعاليت كند.
احمدي افزود: در گام بعدي سامانه چكاوك، ارتباط مردم را با شعب بانك‌ها قطع مي‌كنيم به اين ترتيب كه شخص متقاضي دريافت دسته چك ديگر داخل شعبه نخواهد رفت و از طريق سامانه و غيرحضوري تقاضاي چك مي‌كند و دسته چك به آدرس افراد ارسال مي‌شود. دبيركل بانك مركزي گفت: تقاضاي اين فرد داخل بانك مركزي بررسي مي‌شود و پس از اينكه مشخص شد اين فرد حقيقي و حقوقي چك برگشتي ندارد به بانك مربوط تاييديه داده مي‌شود و در سامانه متمركز، چك متحدالشكلي كه فقط لوگو و نشان بانك آن متفاوت است صادر و دسته چك از طريق پست به منزل فرد ارسال مي‌شود. احمدي افزود: در گام بعدي اجراي سامانه چكاوك محدوديت‌هاي پرداخت الكترونيكي در مبالغ بسيار سنگين اعمال خواهد شد و مطمئنيم با اينگونه اقدامات آبروي از دست رفته چك باز خواهد گشت.
دبيركل بانك مركزي در پاسخ به اينكه آيا با توجه به تاخير روند تغيير هويت چك قوانين هم تغيير خواهد كرد يا خير پاسخ داد: در بانك مركزي اين موضوع پيش‌بيني شده است و ما به شبكه‌هاي بانكي ابلاغ كرديم و قدم به قدم پيش خواهيم رفت.
وي ادامه داد: ما درصدد هستيم چك‌هاي صادره تبديل به پول شود و ضمانت اجرا پيدا كند.
احمدي گفت: در بحث مقررات موضوع ديگري كه در نظر گرفته شده اين است كه فرد بداند شرايط صدور چك همانند گذشته نخواهد بود و وقتي دارنده چك، چك برگشتي داشت ديگر نمي‌تواند با يك رفع سوءاثر دسته چك بگيرد. دبيركل بانك مركزي در ادامه گفت: همچنين اگر دارنده چك، چكي را داد كه در حسابش پول نداشت اين التزام و تضمين را به بانك داده است و بانك مي‌تواند از هر حساب متعلق به اين شخص براي پرداخت اين چك اقدام كند.
احمدي درباره اين سوال كه خيلي‌ها معتقدند راه‌اندازي سامانه چكاوك خيلي تاثيري در چك‌هاي برگشتي نخواهد گذاشت، گفت: اين حرف خيلي بي‌ربط نيست حتي شايد در مرحله نخست كه طرح چكاوك انجام مي‌شود مقدار چك‌هاي برگشتي افزايش پيدا كند چراكه دارنده چك نمي‌داند چك صادرشده‌اش در كدام بانك يا شعبه ارايه خواهد شد به‌ويژه كه در گذشته چك‌ها را به شعبه صادركننده ارايه مي‌كردند.
احمدي گفت: يكي از مشكلاتي كه در دو، سه سال اخير مردم با آن مواجه شدند چك‌هاي جعلي بود كه متاسفانه به خاطر ارتباطات ناشايستي كه به وجود مي‌آمد اين اتفاقات رخ مي‌داد و بانك هيچ نشانه و علامتي در اختيار نداشت كه متوجه شود اين چك جعلي است يا واقعي و بعد از اينكه چك واقعي به بانك ارايه مي‌شد متوجه جعلي بودن آن چك مي‌شدند. وي افزود: فيشرهاي امنيتي داخل برگه‌هاي چك قرار داده خواهد شد كه در همان مرحله اول ارايه به كارمند بانك جعلي يا اصلي بودن چك مشخص مي‌شود.
وي ادامه داد: ترديد نكنيد اگر افراد مطمئن شوند كه شرايط سخت‌تر از گذشته شده است و سخت‌گيري مي‌شود وضعيت صدور چك‌هاي (جعلي و بلامحل) همانند قبل نخواهد بود.
احمدي افزود: سامانه چكاوك محدوديت‌هايي را هم براي برخي واحدها ايجاد خواهد كرد و ديگر آن بانك امكان اضافه‌برداشت از بانك مركزي را نخواهد داشت. دبيركل بانك مركزي گفت: در اين صورت است كه بانك مركزي براي انتظام‌بخشي شبكه بانكي مي‌تواند اعمال قدرت كند.
مشكلات قبلي دسته‌چك با چكاوك حل شد
همچنين مديركل فناوري اطلاعات بانك مركزي گفت: فرآيند قبلي چك بسيار طولاني و پرهزينه بود اما در سامانه چكاوك اين مشكل حل شده است.
ناصر حكيمي در پاسخ به سوالي درباره علت طولاني شدن اجراي سامانه چكاوك گفت: تيم گسترده‌يي در اين موضوع دخيل است و براي اين سامانه 27 تا 28هزار شعبه كشور بايد تجهيز مي‌شدند؛ حدود 50هزار نفر آموزش مي‌ديدند و نزديك به 24 اتاق پاياپاي تعطيل مي‌شد.
وي افزود: كل اين طرح در مدت 10ماه تكميل شد يعني 4خرداد امسال اين طرح در استان خراسان رضوي اجرايي شد و اكنون در سراسر كشور كارهاي مربوط به چك‌ها از طريق چكاوك انجام مي‌شود و راه‌حل جايگزيني وجود ندارد. وي گفت: البته در بحث پياده‌سازي اين سامانه در تهران هم مسايلي داشتيم. حكيمي در ادامه به مزاياي سامانه چكاوك اشاره كرد و گفت: در اين سامانه چك به‌صورت فيزيكي منتقل نمي‌شود و تصوير چك در شبكه در دسترس بانك قرار مي‌گيرد. وي افزود: چون در سامانه چكاوك رفت و برگشت كاغذ وجود ندارد كمتر از 24ساعت چك‌هاي بين‌بانكي كارسازي مي‌شود در حالي كه در روش گذشته چك‌هاي بين‌استاني 20روز طول مي‌كشيد تا نقد شود اما اكنون در سراسر كشور كمتر از 24ساعت اين اقدام عملي مي‌شود.
مديركل فناوري اطلاعات بانك مركزي گفت: فرآيند قبلي چك بسيار طولاني و پرهزينه بود اما در سامانه چكاوك اين مشكل حل شده است.
ناصر حكيمي درباره مزيت‌هاي سامانه چك افزود: وضعيتي كه درباره چك داشتيم از 4خرداد در سراسر كشور متوقف و به وضعيت چكاوكي تبديل شد.
وي ادامه داد: در فرآيند قبلي چك‌ها وارد بانك مي‌شد، مسوول مربوط آنها را جمع‌آوري مي‌كرد و بعد از دسته‌بندي و مرتب‌سازي، آنها را به بانك مقصد ارسال مي‌كرد و در بانك مقصد نيز همين كاغذها دوباره تعيين وضعيت مي‌شد. حكيمي گفت: در واقع در وضعيت قبلي چك دو مشكل وجود داشت، يكي درباره وضعيت سرويس‌دهي بود كه از اين نظر بايد در مدت كوتاهي وضعيت چك مشخص مي‌شد. وي افزود: مشكل ديگري كه وجود داشت اين بود چون فرآيند چك به‌صورت دستي انجام مي‌شد بحث كنترل و نظارت صحيح نهاد سياست‌گذار تا پايان فرآيند ميسر نبود و در واقع بانك مركزي تا پايان روز بايد منتظر مي‌ماند تا مشخص مي‌شد اضافه برداشتي صورت نگرفته است اما با سامانه چكاوك به‌صورت سيستمي موضوع كنترل مي‌شود.
مديركل فناوري اطلاعات بانك مركزي گفت: در سامانه سيار كه بعد از اين تا پايان سال راه‌اندازي خواهد شد چك‌هاي صادره در ابعاد و اندازه‌هاي استاندارد خواهد بود در حالي كه پيش از اين چك‌هاي صادره هر بانك رنگ، اندازه، طرح و ابعاد مشخصي داشتند. وي افزود: در واقع اين سامانه نيز براي رفع برخي مشكل‌ها در شبكه همزمان با طرح چكاوك راه‌اندازي خواهد شد. حكيمي گفت: طرح چكاوك تا پايان سال 91 در جلسه پول و شوراي اعتبار به تصويب رسيد و ظرف يك سال و سه ماه سامانه آن پياده‌سازي شد و از مهر تا خرداد ماه يعني در مدت 8ماه كل سامانه را در سراسر كشور راه‌اندازي كرديم. وي افزود: در اين سامانه به‌جاي فرآيند كاغذي تصوير چك در مبدا قرار مي‌گيرد و اطلاعات در همان بانك مبدا دريافت و ارسال مي‌شود و ديگر حركت فيزيكي همانند گذشته نداريم.
مديركل فناوري اطلاعات بانك مركزي در ادامه به مزاياي استفاده از سامانه انتقال تصوير چك اشاره كرد و گفت: بحث شفاف‌سازي مبادلات با اين طرح مشخص مي‌شود، اينكه چه شخصي و با چه مشخصاتي چك را صادر مي‌كند و آيا سابقه چك برگشتي دارد يا خير كه در اين سامانه همه آنها مد نظر قرار گرفته است. وي افزود: درواقع نخستين چكي كه برگشت خورد در سامانه ثبت مي‌شود و همه بانك‌ها نيز به سامانه متصل هستند. حكيمي گفت: قرار نيست چك‌هايي را كه اكنون ميان مردم كاربرد دارد پس بگيريم و چك‌ها تا زماني كه دست مردم است، پردازش مي‌شود.
وي افزود: تا پايان امسال غير از صياد (صدور يكپارچه الكترونيك دسته چك) چك ديگري صادر نخواهيم كرد و ظرف يك سال آينده بقيه چك‌هاي دست مردم در داخل سامانه حل مي‌شود و از اوايل سال 1396 ديگر دسته‌چكي غير از صياد نخواهيم داشت.
مسووليت نظام بانكي سنگين است
دكتر جهانگيري در سخناني نظام بانكي را داراي مسووليت سنگين در پيشبرد توسعه كشور معرفي و عنوان كرد: براي انجام اين مسووليت بانك‌ها بايد به فناوري‌هاي نوين مجهز و مسلط شوند و با به كارگيري اين ابزارها بسياري از دغدغه‌هاي شبكه بانكي و مسوولان برطرف خواهد شد.
وي افزود: طبق گزارش‌هاي بانك مركزي با استقرار ٩سامانه تا پايان سال ١٣٩٤ نظام بانكداري الكترونيك در شبكه بانكي كامل خواهد شد. معاون اول رييس‌جمهور از زحمات بانك مركزي به عنوان نهاد اصلي و تاثيرگذار در هدف‌گذاري كاهش تورم قدرداني و تصريح كرد: با سياست‌هاي دولت و بانك مركزي توانستيم انضباط را در سيستم پولي و مالي كشور ايجاد كنيم اما هنوز از بابت برداشت‌هاي نظام بانكي از منابع بانك مركزي كه عامل اصلي رشد پايه پولي است، دغدغه‌هايي داريم. معاون اول رييس‌جمهور هدف‌گذاري مهم دولت براي سال جاري را رونق اقتصادي عنوان كرد و گفت: سياست‌هاي رونق اقتصادي به صورت كامل و دقيق در ١٧٧بند تدوين و وظايف دولت و دستگاه‌ها براي رونق اقتصادي كشور به طور مشخص در آن تصريح شده است.
اجراي سامانه در 20 هزار شعبه
سيف در سخناني با تاكيد بر اهميت عملياتي شدن چكاوك به عنوان آخرين حلقه تكميل‌كننده زنجيره پرداخت‌هاي غيرنقدي در منظومه سامانه‌هاي الكترونيكي افزود: با راه‌اندازي چكاوك در استان خراسان رضوي كه در پنجم خرداد ماه صورت گرفت، تمام چك‌هاي بين بانكي در سراسر كشور در چارچوب طرح نظام جامع پرداخت و به صورت الكترونيكي مبادله و تسويه مي‌شوند.
سيف ايجاد سامانه چكاوك را طرحي بلندپروازانه با زمان‌بندي كوتاه‌مدت توصيف كرد و گفت: سامانه چكاوك مطابق با آخرين دستاوردهاي فني در سطح بين‌الملل تصويربرداري از چك و انتقال داده و تصاوير بين واحد‌هاي بانكي در ساختاري متمركز و يكپارچه در سراسر كشور با استفاده از زيرساخت قدرتمند شبكه ارتباطي بين بانكي مد نظر قرار گرفت.
رييس كل بانك مركزي اجراي طرح ملي چكاوك را يكي از افتخارات نظام بانكي در نمايان كردن توانمندي‌هاي اجرايي و فني در جهت پيشبرد طرح‌هاي ملي عنوان و خاطرنشان كرد: عملياتي شدن اين طرح ملي با هماهنگي تعامل و راه‌اندازي سامانه در بيش از ٢٠هزارشعبه و واحد بانكي آموزش بيش از ٥٠هزار نفر از كاركنان بانك‌ها و تعداد كثيري از همكاران ستادي نظام بانكي بانك مركزي و شركت خدمات انفورماتيك تنها در مدت هشت ماه صورت گرفته است.
تشكر از بانك ملي
همكاري صميمانه و همه‌جانبه بانك ملي ايران در اجراي اين طرح، «درخور تحسين» خوانده شده و با اعطاي لوح سپاس در مراسم فوق‌الذكر مورد تقدير قرار گرفت. در اين لوح كه توسط معاون مديرعامل در امور شعب دريافت شد، چنين آمده است:
پرواز «چكاوك» بر آسمان اقتصاد ايران‌زمين، لحظه زيباي پيوند ميان همان نيت پاك و همت والاي شما بزرگمردان ايران است كه با به‌كارگيري نيروهاي متخصص داخلي و تلاش شبانه‌روزي و بي‌دريغ اين عزيزان در بستري از صبر و مقاومت، طليعه‌دار عرصه نويني بر نظام بانكي كشور گشته آيد. لذا صميمانه‌ترين تقدير بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران را از عملكرد مجموعه منسجم، پاسخگو و متعهد آن بانك اعلام داشته و ضمن تبريك براي همكاري درخور تحسين، توفيق روزافزون شما را در خدمت به ميهن عزيزمان خواستاريم.»
تقدير رييس‌كل بانك مركزي از مديرعامل بانك صادرات ايران
همچنين با اهداي لوح تقدير به اسماعيل لـله‌گاني مديرعامل بانك صادرات ايران به دليل نقش و عملكرد مطلوب اين بانك در اجراي موفق طرح مذكور تقدير به عمل آمد.
شايان ذكر است اين بانك در راستاي اجراي طرح مزبور نسبت به برپايي دوره‌هاي آموزش براي كاربران در تهران و استان‌ها مبادرت كرده و با ايجاد فضا و تلاشي در بين همكاران واحد‌هاي مختلف و تعامل سازنده با بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران موجب پيشرفت عملكرد مطلوب در زمينه اجراي طرح ملي چكاوك داشته باشد.