گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هستهای ایران پیش از موعد منتشر شد؛ عصر سهشنبه بود که خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی از رویت گزارش جدید رافائل گروسی، مدیرکل آژانس درباره ایران خبر داد؛ بر اساس گزارش جدید آژانس، میزان ذخایر اورانیوم‌‌‌غنی‌‌‌شده ایران ۱۸برابر سقف مشخص‌‌‌شده در برجام است.
در این گزارش که آسوشیتدپرس میگوید روز سهشنبه آن را دیده، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی میگوید که مشغول مذاکره با مقام‌‌‌های ایران درباره منشأ اورانیوم با غنای نزدیک به ۸۴درصد است که در تاسیسات ایران پیدا شده است. این درحالی است که مقامات ایران بارها تاکید کردهاند این موضوع بسیار طبیعی و مساله کوچکی است. در عین‌حال این گزارش غیرمنتظره آژانس، شائبه سیاسی‌کاری این نهاد و مدیر کل آن را افزایش داده است. زیرا هدف گروسی تحت فشار قرار دادن ایران با نیات سیاسی و نه فنی است.
به گزارش «انتخاب»؛ بر اساس گزارش تازه آژانس، آثاری از اورانیوم غنی شده تا «۷/ ۸۳درصد» پیدا شده و از ایران خواسته شده است تا درباره این میزان غنیسازی شفاف‌‌‌سازی کند.
در گزارش آژانس آمده است: «ایران به ما اطلاع داده که نوسان‌‌‌های غیرعمدی در درصد غنیسازی ممکن است در روند انتقالی تنظیم کار دستگاه‌‌‌های غنیسازی برای تولید اورانیوم با غلظت ۶۰درصد در ماه نوامبر ۲۰۲۲ یا هنگام جایگزین کردن سیلندر تزریق اورانیوم روی داده باشد.» گزارش تصریح می‌کند که در جلسه فنی میان مقام‌‌‌های ارشد آژانس و مقام‌‌‌های ارشد ایران در تهران در روز ۲۳ فوریه، تهران این موارد اختلاف را پذیرفته و با همکاری با آژانس برای رفع آن موافقت کرده است. آژانس همچنین مدعی است که میزان ذخایر اورانیوم‌‌‌غنی‌‌‌شده ایران ۱۸ برابر سقف مشخص‌‌‌شده در برجام است.
انتشار این گزارش آژانس با واکنش تهران مواجه شد و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: «مواردی از جمله عدم‌انطباق بیانیه طراحی چیدمان سانتریفیوژها در سطح کارشناسی میان ایران و آژانس بحث و نهایی شد و مشخص شد که انحراف خاصی انجام نگرفته است.»
گروسی تا یکی دو روز دیگر در تهران
محمد اسلامی در جمع خبرنگاران در حاشیه نشست هیات دولت درباره تعاملات طبق روال با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با توجه به عملیات روانی و تهاجمی امپریالیسم برای تخریب کشور و روابط با آژانس توضیح داد: «به لطف الهی در دو ماه گذشته رفت و آمدها با آژانس در سطح کارشناسی و معاونان انجام شد و در دو هفته گذشته هیات‌‌‌هایی از آژانس در تهران حضور یافتند و تبادل نظر شد.»
به گزارش «ایسنا»، وی همچنین از سفر رافائل گروسی به تهران طی یکی دو روز آینده خبر داد و در مورد محورها و موضوعات مطرح در سفر گروسی به ایران تصریح کرد: «موضوع همین مواردی است که به عنوان مسائل پادمانی نام‌گذاری کردند و بسته شدن این پرونده. دلیل برجام همین موارد اتهامی بوده است که ۲۰ سال علیه ایران مطرح می‌‌‌کردند و در نهایت مذاکره شد و بر اساس سند برجام آنها مختومه شده‌‌‌اند. موارد تازه و جدیدی در کار نیست.»
رئیس سازمان انرژی اتمی در رابطه با اینکه آیا سفر گروسی می‌تواند گره‌گشای مذاکرات برجامی باشد؟ تاکید کرد: «ما هیچ چیز غیر‌عادی‌‌‌ای که تحت فشار و سیاسی باشد را نمی‌‌‌پذیریم.» همچنین «ایسنا» درباره سفر گروسی به تهران نوشت، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احتمالا روز شنبه با رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و گفتوگو می‌کند.
این چهارمین بار است که رافائل گروسی از زمان تصدی مدیرکلی آژانس به ایران سفر و با مقامات ایران دیدار می‌کند. سفر مدیرکل آژانس چند روز قبل از نشست فصلی شورای حکام که قرار است دوشنبه هفته آینده آغاز به کار کند انجام می‌شود. بحث و گفتوگو درباره مسائل باقی‌‌‌مانده پادمانی و نیز برخی موارد از اختلاف‌نظرهای فنی و حقوقی میان ایران و آژانس در دستور کار است.
رئیس سازمان انرژی اتمی درباره بخشی از گزارش برجامی آژانس که در آن به موضوع غنیسازی بالای ۸۳ درصدی در ایران اشاره کرده است، گفت: «در نمونه برداری از یک شیر در روند غنیسازی یک ذره ای (particle) که با میکروسکوپ هم دیده نمی‌شود مشاهده شد، اما مهم حجم و سطح غنای موادی است که در پایان روند غنیسازی به دست می‌‌‌آید که بازرسان مشاهده کردند این مواد از ۶۰درصد تجاوز نکرده است و خط تولید ما همان تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی است. ما همان هدف را دنبال می‌کنیم بنابراین، آن موضوع با همین تعریف کنار گذاشته می‌شود.»
اسلامی در ادامه درباره سفر هیات آژانس به ایران و اقدامات انجام گرفته، توضیح داد: «در این تبادل نظرها و رایزنی‌‌‌ها مواردی از جمله «عدم‌انطباق بیانیه طراحی چیدمان سانتریفیوژها»یا یک ذره، به خوبی مرور و بحث و کارشناسی شد. همچنین مشخص شده که انحراف خاصی وجود ندارد و این موضوعات با توجه به بحث‌‌‌های کارشناسی واجد اهمیت نبوده که به عنوان یک موضوع مورد پیگیری قرار گیرد.» اسلامی گفت: «همچنین درباره موارد پادمانی باید برای روشنگری پاسخ‌‌‌هایی که دادیم، مذاکره انجام می‌‌‌شد. برخی القا می‌کنند که پاسخ داده نشده است این درست نیست. پاسخها در چند صد صفحه ارسال شده بود و باید با حوصله پاسخها را با آنها مرور می‌کردیم و این امر هم تداوم دارد و گفتوگو شده است.»
وی افزود: «در همین راستا در سفر آقای آپارو معاون پادمانی مدیرکل آژانس و مذاکراتی که انجام شد دعوت رسمی از آقای گروسی کردیم و ان‌‌‌شاءالله در یکی دو روز آینده به تهران می‌‌‌آیند.»
رئیس سازمان انرژی اتمی درباره کاهش نظارت‌‌‌های آژانس بر اساس برجام که در گزارش روز سهشنبه آژانس آمده است نیز تصریح کرد: «بر اساس سند برجام ۲۰۱۵ به دلیل اینکه طرفین متعهد، تعهداتشان را انجام ندادند، طبیعی است که ما هم بازگشت از تعهدات مان را طبق قانون راهبردی انجام دهیم و این هم که آژانس بنویسد نظارت‌‌‌هایش مانند گذشته نیست طبیعی است، اما این به معنی آن نیست که اشراف به فعالیت‌‌‌های هستهای ایران ندارد.»
رئیس سازمان انرژی اتمی در مورد اینکه در گزارش آژانس آمده است به دلیل اینکه اقدامات ایران شفاف نیست قادر به راستی‌آزمایی نیستیم، بیان کرد: «اصلا در گزارش چنین چیزی نیامده است.»
اقدام پیش‌‌‌دستانه آژانس
این در حالی است که بر اساس گزارش اخیر وال‌‌‌استریت ژورنال و صحبت‌‌‌های بهروز کمالوندی مبنی بر سفر پیش‌‌‌روی رافائل گروسی به ایران این انتظار می‌‌‌رفت که گزارش آژانس بعد از این سفر و مطابق با نتایج سفر انجام گیرد؛ سفری که بار دیگر محمد اسلامی به آن اشاره کرده و گفته که طی یکی دو روز آینده گروسی به تهران خواهد آمد.
اما انتشار گزارش در عصر سهشنبه اغلب کارشناسان و صاحب‌‌‌نظران را غافلگیر کرد. به نظر می‌رسد که آژانس با چنین اقدامی اهدافی را دنبال می‌کند. از جمله اینکه شاید انتشار گزارش پیش از سفر گروسی به تهران، نشانه‌‌‌ای از این باشد که مذاکرات بین ایران و مدیرکل آژانس آنچنان که آژانس انتظار داشته پیش نرفته است. بنابراین آژانس با انتشار این گزارش دست به یک اقدام پیش دستانه زده تا ایران را در فاصله زمانی صدور گزارش مدیرکل آژانس یعنی سهشنبه عصر تا ۶ مارس یعنی دوشنبه هفته آینده تحت فشار فزاینده قرار دهد. درواقع اکنون آژانس با انتشار این گزارش این پالس را به تهران می‌دهد که اگر با این سازمان همکاری نکند ممکن است در نشست ۶ مارس قطعنامه شدیداللحن‌‌‌تری علیه ایران صادر شود.
در نتیجه باوجودی که برخی تحلیلگران از انتشار گزارش پیش از سفر گروسی به تهران متعجب شدند اما با واکاوی اوضاع می‌توان به اهداف آژانس و در پشت آن غرب از چنین اقدامی به خوبی پی برد. هدف آژانس از تحت فشار گذاشتن تهران این است که مقامات ایران در وهله اول با سفر گروسی که چند ماهی است دائما اخبار آن منتشر اما انجام نمی‌شود موافقت کنند و ثانیا اگر مدیرکل آژانس به تهران آمد با استفاده از اهرم گزارش آژانس، به نوعی از ایران بخواهند که با دستورکارهای آژانس موافقت کند. هرچند مقامات در ایران بارها اعلام کردهاند هر آنچه تحت فشار و سیاسی باشد را نخواهند پذیرفت.