گرچه ماده 79 قانون برنامه پنجم توسعه بر ارتقاء سهم بهره وري در رشد اقتصادي به يک سوم در پايان اين برنامه تصريح مي کند و در بند سوم سياست‌هاي ابلاغي اقتصاد مقاومتي نيز بر محور قرار دادن رشد بهره وري در اقتصاد تاکيد شده است اما برخي از آمارها دراين بخش خيلي خوشايند نيست ، به طوري که سال گذشته دکتر نوبخت، معاون رييس جمهور در مراسم توديع و معارفه رييس سازمان بهره وري از منفي بودن رشد بهره وري خبر داد و گفت: در برنامه چهارم رشد سرمايه گذاري که بايد به طور متوسط سالانه 12.2 درصد مي بود، در حد 5.5 درصد متوقف و از سويي ديگر رشد بهره وري که بايد به 2.5 درصد مي رسيد به منهاي 0.1 کاهش يافته بود. بنابراين در برنامه چهارم هيچ يک از اهداف در سرمايه گذاري و بهره وري محقق نشد. به گفته وي برنامه پنجم توسعه نيز در رشد مدنظر سرمايه گذاري و بهره وري در تحقق رشد اقتصادي هشت درصدي موفق نبوده است و به استناد مرکز آمار رشد سالانه سرمايه گذاري و بهره وري در سالهاي 91 و 92 به ارقام منفي و نگران کننده اي رسيده است. هنوز آمار دقيقي از ميزان بهره وري در سال جاري نيز اعلام نشده است. در اين گزارش تلاش کرديم که دلايل اين مسئله و راهکارهاي حل آن را بيشتر واکاوي کنيم که در ادامه مي خوانيد:
سطوح سه گانه بهره وري
دکتر توفيق ، معاون پژوهش و آموزش وزارت صنعت، معدن وتجارت با بيان اين که موضوع افزايش بهره وري در سطوح گوناگوني قابل بحث است، به خراسان مي گويد: يکي از اين سطوح بهره وري در سطح فردي است که با آموزش ارتقا مي يابد و اين که مردم ياد بگيرند چگونه با صرف هزينه و وقت کمتر و با کيفيت بهتر، کار را انجام دهند.
به گفته وي سطح ديگر، سطح سازماني است که سازمانها ياد بگيرند چگونه امکاناتي را که دارند در کنار يکديگر بگذارند به طوري که بيشترين خروجي را داشته باشيم که اين امکانات شامل منابع مالي، منابع انساني و ساير منابع است که با مجموعه آن ها از طريق آموزش و تمرين مي توانيم بهره وري را در سطح بنگاه بالا ببريم.وي مي افزايد: در سطح ملي تعاملات بين دستگاهي خيلي اثر بخش است، مثلا بين بانکها، بخش صنعت و معدن، حمل و نقل و انرژي، تعاملات فرادستگاهي موجب مي شود که بهره وري درسطح ملي بالا برود که بعد مي تواند زمينه را براي بالا بردن بهره وري در سطح جهاني مساعد کند. وي به موضوع بهبود فضاي کسب و کار و تاثير آن بر رشد بهره وري اشاره مي کند و مي افزايد: براي شروع کار درکشور ما 8 مرحله دخيل است درحالي که در کانادا و نيوزلند در يک مرحله انجام مي شود. اين هشت مرحله درکشور ما حدود 16 روز طول مي کشد درحالي که در نيوزلند نصف روز است يعني با مراجعه صبح تا ظهر مي توانيد مجوز کسب و کارتان را بگيريد. ما برنامه هايي داريم براي اين که چه کنيم که اين 8 مرحله و 16 روز کمتر شود.
عوامل موثر در بهره وري
حبيب ا... انصاري، عضو اتاق بازرگاني و فعال اقتصادي در تشريح عوامل موثر در افزايش بهره وري به خراسان مي گويد:بهره وري يک موضوع بسيار کلي است که بايد دربخشهاي مختلف آن را سنجيد و ارزيابي کرد.ما براي رسيدن به بهره وري بايد نسبت سرمايه گذاري ها با توليدمان را بسنجيم و ببينيم که چقدر با يکديگر همخواني و همگرايي دارد.به گفته وي مسئله دوم استفاده از ابزارهاي جديد توليد است.تعريف بهره وري از لحاظ اقتصادي يعني نسبت توليد به نسبت سرمايه گذاري و هزينه ها، بر اين اساس فرآيندهاي توليدمان را بررسي اجمالي کنيم و ببينيم که با توجه به خطوط توليد فلان کالا تا چه ميزان مي خواهد توليد شود.
وي با بيان اين که گاهي اوقات وقتي ما از يک کارخانه دار مي پرسيم که با اين تجهيزات و خط توليد چه تعداد محصول مي خواهيد توليد کنيد، جواب مشخصي ندارد، مي افزايد:بايد محاسبات دراين زمينه انجام شده باشد تا به بهره وري آسيب نرسد.
به گفته وي مسئله بعدي آموزش است.بايد درنظر بگيريم که دانش محوري و آموزش کارکنان اهميت دارد. اگر تجربه با آموزش ترکيب شود قطعا نتايج بهتري را به دنبال دارد.وي همچنين با تاکيد بر جلوگيري از ضايعات براي افزايش بهره وري، مي گويد: هنوز درتوليدمان دچار اين مسئله هستيم و علت آن عدم به کارگيري درست نيروي انساني و ابزار و ماشين آلات مناسب و عدم محاسبات لازم است که بايد بررسي کنيم در مواد اوليه و قطعات چه شرايطي داريم.به گفته دبير انجمن صنايع لوازم خانگي ايران يک راهکار براي بالا بردن بهره وري ، بالا بردن ميزان توليد است، امروز واحدهايي بيشتر موفق هستند که توليد زياد داشته باشند ودر تمام دنيا حتي شرکتهاي بزرگ با يکديگر شريک مي شوند، چون هرچه مقدار توليد بالاتر رود، هزينه ها کاهش پيدا مي کند و بهره وري از سرمايه گذاري بيشتر مي شود.وي مي افزايد: نگاه دقيق به ابعاد مختلف کيفيت نيز اهميت دارد. بهتر است عينک ريزبيني و کيفيت بيني به چشم داشته باشيم که کوچکترين نقطه را بزرگ ببينيم. حتي قبل از مشتري خودمان بگوييم که فلان عيب و اشکال وجود دارد؛ که اين ها باعث مي شود که نسبت توليد با هزينه هاي مصرف انرژي و کارگرو غيره يک نسبت معقول و منطقي داشته باشد و بهره وري در عمل محقق شود.