گرانی پیش از موعد کالاها موضوعی نیست که شهروندان با آن غریبه باشند.سالها است،قبل از آنکه دولت قیمت کالایی را رسماً تغییر دهد آن کالا چند ماه زودتر گرانتر به مردم عرضه میشود.این معضل که طی سالهای اخیر باب شده مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده است.موضوع احتکار خانگی هم از این بخش نشأت میگیرد.زمانیکه فروشندگان به مردم میگویند هفتههای آینده کالا با نرخ جدید وارد بازار خواهد شد مردم برای آنکه اقدامی انجام داده باشند میزان خرید خود را افزایش میدهند، لذا این امر تنها به تقویت احتکار خانگی منجر میشود.نکته قابل تأمل آن است که در برخی موارد دولت با افزایش قیمت کالا مخالفت میکند اما همان زمزمه افزایش قیمت در نهایت باعث تغییر قیمت مصرف کننده خواهد شد.
برخی از رؤسای اتحادیهها و انجمنها با رسانهای کردن درخواست خود برای افزایش قیمت کالا و بیان متضرر شدن کارخانهها به گرانی دامن میزنند.اگر مانند گذشته موضوع افزایش قیمت پشت درهای بسته بود به طور قطع وضعیت بازار به شکل فعلی نبود.در گذشته کارخانه داران، اتحادیهها،انجمنها و مسئولان دولتی در نشستهای تخصصی قیمتها را بررسی میکردند اما اکنون قبل از آنکه درخواست افزایش قیمت به صورت رسمی به دولت ارائه شود یا قیمت کالا گران شده یا درصد درخواست افزایش قیمت علنی شده است.
کما اینکه این روزها زمزمه افزایش قیمت نان، پودر شوینده، لبنیات،مرغ، تخم مرغ و کالاهای دیگر قبل از آنکه در ستاد تنظیم بازار یا سازمان حمایت مطرح شود به دلیل اعلام آن از سوی اتحادیهها و انجمنها گران شده است و حتی موقع خرید تمام فروشندگان به مردم توصیه میکنند تعداد بیشتری خرید کنید چرا که بزودی قیمتها تغییر میکند.این رویه نادرست بازار را به سمتی هدایت کرده است که متأسفانه برخی از تولید کنندگان تخلفهای خود را مجاز بدانند.در این میان میتوان به موضوع لبنیات یا حتی نان اشاره کرد.تولید کنندگان در حالی مصر بر افزایش قیمت هستند و معتقدند قیمتهای فعلی آنها را زیانده کرده که مدتی است روی به کم فروشی آوردهاند. حجم لبنیات در بستهبندیها کم شده، چانه نانها کوچکتر شده و مرغها با مقدار قابل توجهی آب به فروش میرسد.
12 هزار تخلف در 8 ماه
بارها در مورد وضعیت بازار گزارشهایی ارائه شده،گزارشهایی که نشان میدهد زیر پوست شهر چه خبر است.این بار نیز به سراغ صنف خبازان رفتیم، صنفی که گلایههای متعددی از آنها شده است و در حال حاضر نه مردم راضی هستند نه کشاورزان و نه حتی نانوایان.هر کدام به سهم خود حرفهایی میزنند که تنها دولت است که میتواند با میانجیگری این چالش را حل کند.نانوایان از بیکیفیت بودن آرد و گران نشدن حداقل دو ساله نان میگویند و مردم نیز از کم شدن چانههای نان و آب رفتن آن گلایه دارند، کشاورزان هم به سهم خود از قیمتها ناراضی هستند و معتقدند که قیمتها باید اصلاح شود.طبق توافقهای صورت گرفته اصناف مسئول بررسی مشکلات مربوط به نان و کاهش کیفیت آن هستند لذا سازمان حمایت به عنوان یکی از بازوهای نظارتی نمیتواند در این بخش ورود کند.
هر چند که این مجموعه پایشهای متناوبی دارد که طبق آخرین گزارشها از سوی معاون بازرسی سازمان حمایت طی 8 ماهه سال جاری میزان تخلفات به 12 هزار واحد صنفی نانوایی رسیده است.مجتبی فراهانی معاون بازرسی و رسیدگی به تخلفات سازمان حمایت از مصرفکنندگان و تولید کنندگان در این باره گفت:طرح نظارتی ویژه و کنترل واحدهای صنفی خبازی و واحدهای تولیدی آردبر، براساس سنوات قبل از اوایل سالجاری نیز با توجه به ابلاغ دستورالعملها در دستور کار سازمانهای صنعت، معدن و تجارت 31 استان و همچنین با توجه به اینکه کنترل و نظارت بر خبازیها برعهده بازرسان اتاق اصناف است، قرار گرفته است. فراهانی در خصوص بازرسیهای 8ماهه گفت: تعداد 158 هزار مورد بازرسی انجام گرفته است که از این تعداد 12 هزار واحد به عناوین مختلف نظیر رعایت نکردن بهداشت، گرانفروشی، کم فروشی، تقلب و... شناسایی شدند که وفق مقررات اعمال قانون شده است. در همین راستا، بیشترین تخلف این واحدها کم فروشی بوده است. در این طرح بازرسان اصناف علاوه بر برگزاری گشتهای مشترک با استاندارد و دانشگاههای علوم پزشکی و... بر کیفیت نان و عملکرد کلی مربوط به واحدهای خبازی نیز نظارت لازم داشتهاند. وی تأکید کرد: بدین منظور هموطنان میتوانند با تماس با سامانه 124 ستاد خبری سازمانهای صنعت، معدن و تجارت 31 استان گزارشهای شکایات خود را در زمینه کمیت و کیفیت نان تولیدی اعلام کنند.قیمت نان 6 اردیبهشت سال 90 با نظر مثبت استانداری تهران تغییر کرد و حدود 25 درصد افزایش پیدا کرد به گونهای که قیمت نان سنگک با وزن چانه 700 گرم 500 تومان، بربری با وزن چانه 300 گرم 375 تومان، تافتون با وزن چانه 300 گرم 250 تومان و لواش با وزن چانه 170 گرم 125 تومان شد، اما این قیمتها زیاد دوام نیاورد چرا که نانوایان این قیمتها را قبول نداشتند لذا در نخستین مرحله بر طول و عرض نان افزوده شد و قیمتها بالاتر رفت.
نانهای کنجد دار با قیمت دیگر به مردم عرضه میشد.کنجدی که قیمت آن در هر کیلو بین 7 تا 8 هزار تومان است ومشتی کوچک روی نان ریخته میشود که در برخی اوقات تعداد آن قابل شمارش است.اما موضوع افزایش قیمت نان باعث شد که از چانههای نان کاسته شود و انواع نانها به کوچکترین حد خود برسد.برخی از نانوایان با افزایش قیمت نان تا هزار تومان و در برخی مواقع بالاتر میخواهند زیان خود را جبران کنند اما دولت اعتقادی به این زیان ندارد.هر چند که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تغییر قیمت نان جلساتی را داشته است اما هنوز تصمیمی برای گران شدن نان اتخاذ نشده است.نانهایی که این روزها به مردم فروخته میشود ضمن کاهش اندازه آن به قیمتهای بالاتر است.قیمت نان سنگک و بربری در اکثر مناطق هزار تومان،تافتون 400 تومان و لواش حدود 150 تومان شده است. دولت به هر فرد ایرانی سالانه 50 هزار تومان یارانه نان میدهد که با نرخ فعلی 20دلار میشود.در مجموع دولت 4/1 میلیارد دلار فقط بابت خرید نان مردم هزینه میکند و حدود 3میلیارد دلار زیان میدهد.همچنین بابت پایین نگه داشتن قیمت نان 2/4 میلیارد دلار هر سال هزینه میشود.این آمار نشان میدهد که در رویه پرداخت تسهیلات نان باید تجدید نظری صورت گیرد.
قاسم زراعت کار رئیس اتحادیه نان سنتی که از مخالفان آرد دولتی است و در تمام مصاحبههای خود علت پایین کیفیت نان را در آرد میداند به تمام نانوایان که از چانههای خود کاستند حق میدهد و میگوید: ثبات قیمت نان طی سه سال اخیر باعث شد که نانوایان از حجم چانهها بکاهند. ما متعهد به تداوم فعالیت هستیم حتی اگر ضرر کنیم نمیتوانیم این شغل را کنار بگذاریم. وی افزود: نانواها همواره در حال جریمه شدن هستند، ولی چون این قیمت نان صرفه اقتصادی برای نانواییها ندارد، لذا از کیفیت نان و وزن چانه کاسته میشود، وی یادآور شد:چند بار به نانواها وعده افزایش قیمت نان دادهاند اما هیچ وقت عملی نشد. گرفته شدن انتخاب آرد از نانوا هم بعد از هدفمندی از دیگر دلایل افت کیفیت نان است.