این روزها در خبرها می‌خوانیم که مسئولان بلند پایه صنعت خودروی ایران با مقامات شرکت خودروسازی پژوفرانسه برای بازگشت به ایران در حال مذاکره هستند. به نظر می‌رسد مدیران صنایع خودروسازی ایران می‌خواهند همانند بیست سال گذشته افسار صنعت خودروسازی ایران را مجددا به دست فرانسوی‌ها بدهند. گویا غیر از پژو و رنو دیگر هیچ خودرو ساز دیگری در دنیا وجود ندارد، چرا مدیران صنایع خودرو سازی ما از خودشان سوال نمی کنند که همکاری با شرکت پژو در طول دو دهه گذشته چه دستاوردهایی برای ما داشته است؟ می‌خواهیم نگاهی به ویژگیهای مثبت و منفی این همکاری داشته باشیم.
الف – ویژگیهای مثبت :
1-امکان تولید دو محصول پارس و405 برای مدت بیست سال و همکاری در ساخت داخل قطعات آنها . البته ناگفته نماند در زمان قطع همکاری پژو در سال 90هردو محصول فوق هنوز ارزبری داشته و به اصطلاح ایران خودروئی‌ها هنوز دارای قطعه در پک CKD بوده است.
2- همکاری در تولید CKD محصول 206 و ساخت داخل قطعات آن . شایان ذکر است که در زمان قطع همکاری پژو با ایران‌خودرو در سال 90 این محصول پس از هشت سال صرفا 70 درصد ساخت داخل شده بود.
3-همکاری در طراحی مشترک محصول 206 صندوقدار SDو امکان صادرات آن در شبکه پژو. باید اضافه کنم که با بودجه ای که صرف این پروژه مشترک گردید ، ایران‌خودرو می‌توانست در آن زمان دو محصول جدید با برند ایرانی را تولید کند ضمن اینکه برابر صورتهای مالی ایران‌خودرو صادرات محصول مذکور بطور کلی زیانده بوده و توسط مدیر عامل قبلی ایران‌خودرو متوقف شده بود.
4- همکاری با شرکت پژو سبب ارتقاء سطح دانش فنی تولید خودرو در پرسنل ایران‌خودرو شد. ذکر این نکته نیز ضروری است که دانش فنی مذکور صرفا در حوزه تولید و مونتاژ بوده و به هیچ وجه شامل دانش و فنون طراحی خودرو نبوده است .
ب- ویژگیهای منفی :
1-در طول بیست سال گذشته علی رغم چندین بار درخواست و مذاکره مسئولین ایران‌خودرو ، این شرکت حاضر به سرمایه گزاری نشده و صرفا به سیاست فروش قطعه را ادامه داده است.
2-در ده سال گذشته با وجود پیگیری‌های بسیار، این شرکت هیچ محصول جدیدی را بعد از 206 برای بازار ایران معرفی نکرد.
3- با وجود آنکه سطح تولید محصولات با برند پژو در ایران در سال 90 به بالاترین تیراژ خارج از فرانسه یعنی 450 هزار دستگاه رسید و در آمد حاصل از فروش قطعات به ایران‌خودرو بالغ بر 1.5 میلیارد یورو رسیده بود، به یکباره شاهد قطع همکاری این شرکت با ایران‌خودرو بودیم.
4-این شرکت در قطع ناگهانی همکاری خود با ایران‌خودرو هیچ توجهی به سرمایه گذاری هنگفتی که توسط ایران‌خودرو برای تولید محصولات با برند پژو بخصوص 206 کرده بود، نکرد.
5-ایران‌خودرو برای سال 91 برنامه تولید دویست هزار دستگاه خودروی 206 را داشت و جمع تولید محصولات پژو به بالغ بر 550 هزار دستگاه می‌رسید و چیزی در حدود 70 درصد حجم تولید این شرکت را شامل می شد. قطع رابطه مذکور تولید ایران‌خودرو را در سال 91 به نصف و درسال 92 با 30 درصد کاهش مجدد مواجه ساخت.
6- شرکت پژو از حدود پنج سال قبل از قطع رابطه با ایران‌خودرو با سیر نزولی سودآوری و ازدست دادن سهم خود در بازار خودروی اروپا مواجه شده بود و بهخ دلیل مشکلات شدید داخلی توجهی به بازار ایران به عنوان یک بازار ویژه نداشت و این باعث شد که به دلیل مشکل کمبود نقدینگی به فروش سهام خود به شرکت امریکایی جنرال موتورز و سپس نیز به فروش سهام خود به شرکت چینی دانگ فنگ رضایت دهد این شرکت هم‌اکنون نیز با مشکل متورم بودن هزینه های دستمزد و سربار مواجه بوده و برنامه سنگینی برای حذف حدود 10 هزار شغل در کارخانجات خود در سراسراروپا دارد.
7-جالب اینجاست که سیاست مسئولان کنونی ایران‌خودرو در برخورد با مدیران ارشد پژو صرفا با موضع در خواست برای حضور مجدد در بازار ایران بوده است و هیچ اشاره ای به زیان‌های حاصل از قطع رابطه ناگهانی پژو ندارند، نکند خاطر آقایان فرانسوی مکدر شده و از بازگشت به ایران منصرف شوند. نمی‌دانم شاید بین اینگونه مذا ره با پژو و مذاکرات هسته‌ای با غرب رابطه وجود داشته با شد که البته بسیار بعید به نظر می‌رسد.
8- شرکت پژو در برخورد با بازارهای صادراتی محصولات خود همواره بسیار سخت‌گیر بوده است. برای مثال وقتی در سالهای 85 تا 89 ایران‌خودرویی‌ها موفق به بازاریابی برای محصولات 206 و پارس و حتی 405 در کشورهای افریقایی و کشورهای همسایه شده بودند مدیران شرکت پژو از هرگونه توافق و همکاری در این زمینه اجتناب می‌کردند.
9-همانطور که در سطور گذشته بیان شد پس از دو دهه همکاری و علی رغم تعهدات شرکت پژو در قراردادهایش با ایران‌خودرو ، این شرکت همواره به مانع تراشی در راه ساخت داخل قطعات مبادرت می‌کرد و کارشناسان آنها تا آنجا که می‌توانستند با بهانه جویی‌های مختلف سعی در انجام نشدن این امر مهم داشتند. به نحوی که در زمان قطع همکاری ارزش خرید قطعات ایران‌خودرو از پژو بالغ بر یک میلیارد یورو می شد و قطعات مهم با تکنولوژی بالا هنوز خودکفا نشده بودند. مثل کنترل یونیت الکترونیکی موتور ، ایربگ و بسیاری از قطعات موتورو ... .
حال باید دید با این کارنامه همکاری، مسئولین خودروسازی ایران با چه مدلی می‌خواهند همکاری مجدد را با این شرکت شکل بدهند. چنانچه در خبرها آمده است ، قرار است شرکت مشترکی بصورت جوینت ونچر JVتشکیل شود. در این رابطه توصیه‌هایی را برای عزیزان ایران‌خودرو دارم .
1-اورده پژو در این JV چیست؟ سرمایه نقدی یا دانش فنی و یا محصول ؟ بهترین حالت برای ایران‌خودرو ترکیب مناسبی از هر سه حالت می‌تواند باشد.
2-آیا دامنه فعالیت این شرکت جدید صرفا به تولید و مونتاژ محدود می‌شود و یا زمینه های طراحی و تحقیق توسعه و خدمات پس از فروش را شامل می‌شود؟
3-آیا پژو حاضر به عرضه و یا به اشتراک گذاری یکی از پلت‌فرم‌های جدید خودبا ایران خودرو هست؟
4- اگر قرار باشد محصولات با برند پژو در این شرکت جدید JV تولید شوند ، چه محصولی برای ایران‌خودرو باقی می‌ماند؟ ایران‌خودرویی که تا دو سال پیش 70درصد از سبد محصولاتش با برند پژو به بازار عرضه می شدو متاسفانه همین وضع هم هم اکنون کمابیش ادامه دارد.
5- شرکت پژو در مدل همکاریش با شرکت چینی دانگ فنگ اقدام به سرمایه گزاری کرده و به‌دلیل جذابیت بازار چین تمامی محصولات جدیدش را در کارخانه مشترک با شرکت دانگ فنگ در شهر ووهان چین تولید می‌کند و برای تک تک محصولات پژو بلافاصله پس از اغاز تولید برنامه ریزی خودکفائی قطعات را انجام می‌دهد و حداکثر پس از دو سال سطح خودکفائی آنها را به بالاتر از 90درصد می‌رساند. شرکت دانگ فنگ به موازات همکاری با پژو نسبت به تاسیس چندین مرکز تحقیق و توسعه در چین و سایر کشورهای اروپایی ، امریکا و ژاپن کرده است. به سرعت مشغول طراحی و تولید محصولات با برند خودش است و سیاست تنوع محصولات با برند دانگ فنگ را دنبال می‌کند. براساس گفته مسئولین ایران‌خودرو گویا با همین شرکت مذاکرات برای تولید CKD چند محصول نیز انجام شده است.
6- آیا در مدل جدید همکاری با شرکت پژو صادرات مشترک هم جایگاهی دارد؟ یا باز هم می‌خواهیم مثل گذشته عمل کنیم ؟
به نظر می‌رسد شاید بجای اینکه مثل یک سال گذشته سیاست مذاکرات التماسی با پژو را دنبال کنیم و آنها نیز هرگونه توافق و اقدام را منوط به نتیجه مذاکرات هسته ای کنند ، بهتر باشد قدری صبر کنیم تا نتایج مذاکرات هسته ای روشنتر شده و راه برای مذاکره با چندین شرکت خودروسازی اروپایی ، ژاپنی، کره ای و حتی امریکائی باز شده و با قدرت چانه زنی چند برابر بطور موازی و در شرایط رقابتی با آنها مذاکره کنیم و با نشرکتی که امتیازات بهتری را در مقابل بازار جذاب ایران می‌دهد همکاری را شروع کنیم.