ورود دولت به ماجرای کارمزد کارتخوان ها

« لطفاً پول نقد همراه داشته باشید»  این جمله متن اطلاعیه‌های کوچکی است که این روزها در کنار ده‌ها پوستر دیگر روی شیشه فروشگاه‌ها نصب شده است تا خریداران بدانند که استفاده از کارت بانکی برای خرید مانند گذشته نیست و تغییراتی رخ داده است.  پس از آن‌که از حدود یک ماه پیش مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی جزئیات طرح جدید این بانک را برای دریافت کارمزد از تمام خدمات ارائه شده در فضای بانکداری الکترونیک اعلام کرد، در ابتدا اصناف و فروشندگان و سپس مردم نسبت به آن واکنش نشان دادند.

بر اساس طرح بانک مرکزی که اولین مرحله آن با دریافت کارمزد 100 و 120 تومانی از مانده‌گیری حساب‌های بانکی از 20 خرداد امسال اجرایی شد، این بانک قصد دارد تا مرحله بعدی طرح خود را که همان کارمزدگیری از کارتخوان‌های فروشگاهی است عملیاتی کند. در حال حاضر حدود 3 میلیون و 400 هزار دستگاه کارتخوان در سطح فروشگاه‌های کالا و خدمات نصب است که تمام این دستگاه‌ها به رغم ارزش 500 هزار تومانی به صورت رایگان از سوی بانک‌ها در اختیار فروشندگان قرار گرفته است. طی چند سال که شبکه الکترونیک پرداخت کارتی یا شاپرک راه‌اندازی شده است، بخش عمده‌ای از تراکنش‌هایی که تنها توسط دستگاه‌های خودپرداز بانکی پاسخ داده می‌شد، به سوی دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی هدایت شد.

سهولت و مزایای فراوان بهره‌گیری از کارتخوان‌ها هم برای فروشنده و هم برای خریدار باعث شد تا در مدت زمان کوتاهی کارت‌های بانکی جای اسکناس را بگیرد، البته مشوق‌های مالی و اعتباری بانک‌های واگذار کننده دستگاه‌های کارتخوان نیز در این تغییر نقش مهمی داشت.اما براساس طرحی که در بانک مرکزی آماده شده است فروشندگانی که تاکنون به صورت رایگان از دستگاه‌های کارتخوان استفاده می‌کردند باید به ازای هر کارتی که مشتری می‌کشد حدود 110 تومان کارمزد بپردازند. آمارهای ارائه شده از سوی شرکت شاپرک نشان می‌دهد در خرداد ماه امسال تعداد تراکنش‌های کارتی کارتخوان‌های فروشگاهی به 429 میلیون فقره رسیده است که 294 میلیون مربوط به خرید، 87 میلیون مانده‌گیری و 47 میلیون مربوط به پرداخت قبوض و خرید شارژ بوده است.

 اصرار مسئولان بانک مرکزی

طی هفته‌های اخیر با وجودی که اصناف و بسیاری از کارشناسان کارمزدگیری از کارتخوان‌ها را باعث عقب‌گرد در دستاوردهای مثبت بانکداری الکترونیک و رواج دوباره اسکناس دانسته‌اند اما مسئولان بانک مرکزی با این دلیل که در سطح دنیا هیچ خدماتی در بانکداری الکترونیک رایگان ارائه نمی‌شود و ادامه این وضعیت باعث نابودی شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت کارتی خواهد شد، از طرح خود دفاع کرده‌اند.

 دولت ورود کرد

ولی به نظر می‌رسد مخالفت‌های گسترده اصناف و مردم با این طرح هیأت وزیران را نیز وارد این موضوع کرده است. براساس گزارش خبرگزاری مهر هیأت وزیران در جلسه یکشنبه شب خود به بانک مرکزی دستور داد  تمام جوانب این موضوع را بررسی کرده و پیشنهادهای لازم درباره چگونگی و میزان اخذ کارمزد را به شورای پول و اعتبار منعکس و پس از تصویب آن در شورای مذکور، اقدام کند.بدین ترتیب طرحی که بانک مرکزی قرار بود از اوایل آبان ماه امسال اجرایی کند به نظر می‌رسد با ورود دولت به تأخیر بیفتد تا پس از بررسی‌های بیشتر درخصوص آن تصمیم‌گیری شود.هرچند مقامات بانک مرکزی بارها اعلام کرده‌اند که دریافت کارمزد از تراکنش‌های کارتی دستگاه‌های کارتخوان در فروشگاه‌ها متوجه خریداران نیست و این فروشنده‌ها هستند که باید مبلغ کارمزد را بپردازند اما از آنجا که بسیاری از اصناف و فروشنده‌ها به صورت علنی اعلام کرده‌اند که مبلغ کارمزد را به قیمت اجناس اضافه می‌کنند، موجب نارضایتی مردم نیز شده است.
 
جمع آوری کارتخوان از فروشگاه ها

در این زمینه یکی از فروشندگان در منطقه 7 تهران درباره کارمزدگیری از کارتخوان‌ها به خبرنگار ایران گفت: در این فروشگاه هفت دستگاه کارتخوان متعلق به بانک‌های مختلف نصب شده بود که پس از انتشار خبر دریافت کارمزد پنج دستگاه آن را قطع کرده و از سرویس خارج کرده‌ام. این فروشنده افزود: در حال حاضر تنها از دو دستگاه کارتخوان آن هم به صورت محدود و در شرایط خاص استفاده می‌کنم زیرا حاضر به پرداخت کارمزد نیستم.

 فقط پول نقد!

متصدی یکی دیگر از فروشگاه‌ها در منطقه 3 تهران نیز در گفت‌و‌گو با ما گفت: همانطوری که می‌بینید روی شیشه فروشگاه نوشته‌ام که خریداران پول نقد همراه داشته باشند. به گفته وی تنها یک دستگاه کارتخوان فعال دارم که تنها برای خریدهای بالای 100 هزار تومان از آن استفاده می‌کنم. این در حالی است که برخی از فروشندگان نیز به صورت رسمی از متقاضیان استفاده از کارت بانکی برای خرید می‌خواهند تا مبلغ کارمزد را به فروشنده پرداخت کنند که این درخواست‌ها باعث نارضایتی مردم شده است. در این زمینه برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که بانک‌ها از محل نگهداری چند ساعته پول فروشنده‌ها و گردش مالی آن‌ها آنقدر سود می‌کنند که دریافت کارمزد دیگر معنایی ندارد.
 خرید کارتی زیر 10 هزار تومان معنا ندارد

مسئولان بانک مرکزی نیز معتقدند که براساس روال جهانی کشیدن کارت برای خریدهای زیر 10 هزار تومان به هیچ عنوان صرفه اقتصادی ندارد و مردم و فروشنده‌ها باید تنها برای خریدهای بالای 10 هزار تومان از دستگاه‌های کارتخوان استفاده کنند. به گفته این مسئولان اسکناسی که توسط بانک مرکزی چاپ می‌شود برای انجام همین خریدهای خرد است ولی در ایران بیش از حد از کارت‌های بانکی استفاده می‌شود که این فرهنگ باید اصلاح شود.

حال با ورود دولت به موضوع کارمزدگیری از دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی باید دید که بانک مرکزی چه روشی برای دریافت کارمزد استفاده خواهد کرد که در آن نه اصناف و نه مردم معترض نشوند.