اولین بانکی که درایران تاسیس شد « بانک جدیدشرق» نام داشت. این بانک که مرکز آن در لندن بود، بدون دریافت هیچ گونه امتیازی در ایران افتتاح شد.
در نگاهی به پیشینه بانکداری در ایران می توان مشاهده کرد که نخستین بانک در ایران با نام بانک «جدید شرق» در سال 1266 هجری شمسی و «بانک سپه» به عنوان نخستین بانک ایرانی در سال 1304 هجری شمسی آغاز به فعالیت کردند. «بانک شاهی» از دیگر بانک هایی است که در ایران اجازه فعالیت یافته بود.
مؤسس این بانک فردی انگلیسی به نام «پاول جولیوس رویتر» بوده است. این بانک در سال 1872 در ایران تاسیس شد و تا سال 1942 به فعالیت خود ادامه داد. «بانک استقراضی ایران» که در سال 1890 توسط فردی روسی بنام «ژاک پولیاکوف» ایجاد شده بود برای مدت 75 سال در ایران فعالیت کرد.همچنین در سال 1960 فکر تدوین قانون جامع پولی و بانکی و تاسیس بانک مرکزی به منظور حفظ ارزش پول و اجرای سیاست پولی مورد توجه مقامات اقتصادی کشور قرار گرفت.
ملی شدن بانک‌ها
دولت ایران، یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی (سال 1979) ، در جهت حفظ حقوق صاحبان سپرده و سرمایه های ملی، به کارانداختن چرخهای تولیدی صنعت کشور و تضمین بازپرداخت سپرده ها و پس اندازهای مردم، بانکهای ایران را ملی اعلام کرد.
ادغام بانک ها
ادغام بانک ها پس از ملی شدن آنها انجام گرفت. به طوری که بانک ها پس از ادغام از 37 بانک، به 6 بانک تجاری و سه بانک تخصصی تقسیم بندی شدند.
بانکداری اسلامی
آنچه در بانکداری اسلامی مدنظر است کارآمدی بانکداری بدون ربا در ایجاد عدالت اجتماعی است. بانکداری اسلامی بایستی اولین هدف نظام اقتصاد اسلام را که عدالت اجتماعی است تامین کند.
در ایران به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی و برقراری جمهوری اسلامی ، لزوم استقرار نظام اقتصاد اسلامی به عنوان یکی از ضرورت های اساسی کشور مطرح شد.مهم ترین اقدام عملی در این جهت می توانست ریشه کن کردن ربا از سیستم بانکی کشور باشد تا بدینوسیله بنیان یک اقتصاد توحیدی مبتنی بر قسط و عدل گذارده شود. به همین منظور پس از انقلاب در سال 1358 اقداماتی در جهت اسلامی کردن نظام بانکی به عمل آمد، که این اقدامات را می توان در کوشش های اولیه برای حذف بهره و برقراری کارمزد در سیستم بانکی و تاسیس بانک اسلامی و توسعه صندوق‌های قرض الحسنه خلاصه نمود.
تعداد بانکهای اسلامی در دنیا ظرف سالهای 1997 تا2004 از 176 به 267 بانک رسیده است. بانک توسعه اسلامیIDB از اولین بانک های اسلامی است که در دسامبر سال 1973 به عنوان یک موسسه مالی بین المللی تاسیس شد و کار خود را از بیستم اکتبر سال 1975 میلادی رسما آغاز کرد.
هدف از تاسیس بانک, تسریع توسعه اقتصادی و پیشرفت اجتماعی کشورهای عضو و جامعه های مسلمان برپایه شرع مقدس بود. بر اساس آخرین آماردر سال 2004 دارایی بانکهای اسلامی با نرخ رشد سالانه 5 /23 درصد، از مرز 260میلیارد دلار گذشت. این امر حاکی از این مطلب است که قوانیـن اسلامی مانعی در راه توسعه بانک های اسلامی نیست و هدف از اجرای ایـن قـوانیـن اجـرای معاملات به صورت مشروع و سالم است.