حالا دو ماه از روزی می گذرد که رای دهندگان بریتانیایی خود را با تصمیم شان برای پایان دادن به 43 سال عضویت این کشور در اتحادیه اروپا شگفت زده کردند. 23 ژوئن (سوم تیر) برای برخی بریتانیایی ها « روز استقلال » و برای برخی دیگر روزی بود که « بدترین تصمیم سیاسی بریتانیا از سال 1945 تاکنون » گرفته شده است.
رهبران سیاسی هر دو طرف همچنان درباره آنچه بعدا قرار است رخ دهد دودل هستند، اما در این میان خوب است نگاهی بیندازیم به ریشه های بحران اتحادیه اروپا که کارشناسان خبره آنها را پیش بینی نکرده بودند:
1- داستان احتمالا از زمانی آغاز شد که پدر هارولد مک میلان، نخست وزیر پیشین بریتانیا در سال 1897، وقتی تنها سه سالش بود، او را به رژه جشن سالگرد ملکه شدن ملکه ویکتوریا برد. او در سه سالگی به شدت تحت تأثیر شکوه و جلال این مراسم قرار گرفت، اما سال ها بعد او به مخاطبانش گفت که این فر و قدرت تنها یک « توهم » بوده است.
دو جنگ جهانی که مک میلان در هر دو آنها مجروح شد و رکورد بزرگ دهه 30 میلادی باعث شد مک میلان یک تصمیم مهم بگیرد و آن اروپایی بود که همکاری و مشارکت را جایگزین دشمنی های قدیمی کرد. اما در سال 1955 آنتونی ادن نخست وزیر بود و به همان توهمات پیشین رو آورد.
دولت او هیچ وزیری را به نشستی در مسینای ایتالیا که نتیجه اش امضای توافقنامه رم (تشکیل اتحادیه اروپا) بود نفرستاد و به یک مقام تجاری رده میانی به نام راسل برترتون بسنده کرد. شارل دوگل، رئیس جمهور فرانسه دو بار در سال های 1963 و 1967 درخواست مک میلان و هارولد ویلسون را برای پیوستن بریتانیا به اتحادیه اروپا رد کرد.
2- پس از بازنشستگی دوگل، تد هیت توانست مجوز حضور بریتانیا در اتحادیه اروپا را در اول ژانویه سال 1973 بگیرد. تقسیم بندی دو حزب کارگر و محافظه کار در بریتانیا در همین زمان انجام شد. سیاست های کلیدی بریتانیایی ها در بخش های مهمی چون ماهیگیری و کشاورزی مناسب نیازهای بریتانیا در اتحادیه اروپا نبود و برخی مردم نگران از بین رفتن جنبه هایی از حق حاکمیت در شش « بازار مشترک » آن زمان بودند.
پس از پیوستن دانمارک و ایرلند به اتحادیه، تعداد کشورها به 9 کشور رسید. این درحالی بود که نروژی ها به عضویت در اتحادیه رأی منفی دادند. هیت یک فروشنده ناامید بود. وقتی او قدرت را در سال 1974 از دست داد، «ویلسون» از حزب کارگر پیشنهاد «بن» از حزب محافظه کار را پذیرفت و قرار شد در بریتانیا برای قانونی شدن عضویت این کشور در اتحادیه همه پرسی برگزار شود.
ویلسون درحالی که حمایت اکثر مقامات قضایی و مارگارت تاچر، رهبر جدید حزب محافظه کار را داشت، توانست نظر مردم را جلب و عضویت بریتانیا را قانونی کند. رهبران اتحادیه در آن زمان با ارائه یک طرح سرمایه داری شاهد رونق گرفتن اقتصادی اروپا بودند.
3- بازار مشترک کم کم به انجمن اقتصادی اروپا (EEC) تبدیل شد و تعداد اعضای آن با عضویت کشورهایی چون اسپانیا، یونان و پرتغال در دهه 80 میلادی افزایش یافت. کشورهای تجزیه شده از شوروی سابق و بی طرف نیز پس از پایان جنگ سرد به اتحادیه اروپا پیوستند. در سال 2013 که کرواسی به اتحادیه پیوست بلوک 28 کشوری کامل شد.
اروپا برای حفظ رشد خود نیاز به کاهش موانع تعرفه ای داشت و در سال 1986 « قانون اروپای واحد » یا SEA امضا شد. براساس این قانون، اعضا متعهد به تجارت آزاد کالاها، سرمایه و خدمات و نیز رفت وآمد آزاد مردم کشورهای عضو در یک « بازار واحد » تا سال 1992 شدند. این تعهدات البته در گذر زمان با آمدن حق وتو با مشکل مواجه و جایگزین تصمیمات جمعی شد. مارگارت تاچر بعدها بارها مخالفت هایی با سیاست های اتحادیه اروپا نشان داد.
4- نقطه پررنگ دیگر در این مسیر اقدام اتحادیه اروپا برای ایجاد یک واحد پولی مشترک با هدف نزدیک تر کردن کشورها به هم بود. تا آن زمان تاچر مخالف سرسخت این حرکت بود و در سال 1988 سخنرانی تندی علیه نهاد سیاسی و اقتصادی انجام داد، هرچند در همین سخنرانی از مشارکت میان ملت های اروپایی حمایت کرده بود. در این زمان فرانسه به داشتن پول واحد اصرار داشت، اما بریتانیا می خواست اتحادیه اروپا گسترده تر باشد و نه عمیق تر، به همین دلیل دنبال عضویت کشورهای شرق اروپا بود نه پول واحد.
5- پس از اینکه تاچر قدرت را از دست داد، در سال 1992 اتفاقات مهمی افتاد و قرارداد ماستریخ در این اتحادیه بسته شد. براین اساس در این قرارداد اتحادیه اروپا دوباره سازماندهی و یک جدول زمان بندی برای قانون حوزه پولی واحد و منطقه بدون ویزای شینگن تعیین شد. بریتانیا حاضر به پذیرش یورو نشد.
این کشور همچنین عضو « فصل های اجتماعی » در حمایت از حقوق کارگران نشد. بحران استرلینگ در سال 1992 باعث شد این کشور از پیمان ERM نیز خارج شود که استرلینگ را طی سازوکاری با پول واحد اروپایی یکسان می کرد.
6- مشکلات اساسی در اتحادیه اروپا به تونی بلر کمک کرد تا با اکثریت آرا به نخست وزیری برسد. او یکی از هواداران سرسخت اتحادیه اروپا بعد از هیت بود. چون مقامات قضایی و دست راستی ها در بریتانیا به شدت مخالف اتحادیه اروپا بودند بلر جرات صرف سرمایه سیاسی زیادی در اتحادیه را نداشت.
7- اشتباهات استراتژیک اساسی در میان دو حزب قدرتمند انگلیس بعدها منجر به اتفاقاتی شد. حزب کارگر تصمیم گرفت محدودیت های ترانزیتی برای رفت وآمد آزاد کارگران درنظر نگیرد. این تصمیم با عضویت بیشتر کشورهای تجزیه شده از شوروی سابق در سال 2004 همزمان شد. یک سال بعد به جای اینکه 13 هزار کارگر وارد بریتانیا شوند یک میلیون نفر توانستند به این کشور بروند و این ترس از ایجاد بحران در این کشور را بیشتر کرد.
تونی بلر وعده برگزاری همه پرسی درباره قانون اساسی اتحادیه اروپا را داد اما مردم کشورهای فرانسه و هلند با آن مخالفت کردند. خشم مردم بریتانیا زمانی از اتحادیه اروپا بیشتر شد که در سال 2009 پیمان لیسبون منعقد شد.
8- وقتی بحران جهانی بانک ها در اواسط سال 2007 پیش آمد، بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه، بریتانیا را به خاطر این بحران سرزنش کردند، اما بانک های مرکزی آمریکا و بریتانیا زیرک تر از آن بودند که تسلیم سرزنش ها شوند و مشکل را در وجود واحد پولی یورو می دیدند. آلمان در آن زمان به کشورهایی چون یونان، پرتغال، ایرلند و اسپانیا سخت گرفت تا بحران شان را حل کنند و یونان زیر بار ریاضت اقتصادی شدیدی رفت. بریتانیا در آن زمان توانست ماهرانه از بحران فرار کند.
9- دیوید کامرون در سال 2005 توانست رهبر حزب محافظه کار و در سال 2010 نخست وزیر بریتانیا شود. یکی از مهم ترین وعده های او به راست گرایان افراطی برگزاری همه پرسی درباره خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بود. در آن زمان البته انگلیسی ها باوجود داشتن نیروی کار کمتر و در نتیجه قدرت کمتر برنده مذاکرات مختلف با اتحادیه اروپا می شدند. این اما برای منتقدان کافی نبود. او امسال این همه پرسی وعده داده شده را انجام داد و در یک شوک بزرگ، مردم به خروج از اتحادیه اروپا رأی دادند.
10-برگزیت با وجود تلاش های استراتژیک حزب محافظه کار برای انجام اقداماتی چون کاهش مهاجرت ها از 300 هزار نفر به 100 هزار نفر برنده شد تا بریتانیا به راه تازه ای قدم گذارد.
منبع: guardian
مترجم: سارا گلچین