نشست سه جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و آذربایجان به پایان رسید و آن‌طور که وزارت خارجه اعلام کرده است، نشست سه جانبه بعدی در تهران برگزار می‌شود. در حالی که روز گذشته همراهان رئیس‌جمهور ایران به مذاکره با همتایان خود در آذربایجان ادامه دادند و توافقات تازه‌ای در زمینه‌های مختلف حاصل شد، اما همچنان می‌توان عنوان کرد توافق ریلی انجام شده در نشست باکو مهم‌ترین دستاورد این نشست است؛ توافقی که در صورت عملیاتی شدن به ایران امکان دور زدن کانال سوئز و باز کردن یک مسیر ترانزیتی جدید را می‌دهد.
ریل‌گذاری از ایران تا فنلاند
محوریت یافتن حمل و نقل ریلی در برنامه‌های توسعه‌ای کشورهای منطقه، باعث شده افزایش نفوذ ترانزیتی کشورها با گسترش مسیرهای ریلی تحقق یابد، موضوعی که با همراهی دولت آذربایجان، ایران را در پیگیری اهداف کلان ترانزیتی خود یاری می‌کند. به گزارش ایسنا کلنگ‌زنی پروژه پل مشترک ریلی میان آستارای ایران و آستارای آذربایجان نقطه آغازی بود بر افزایش قابل توجه همکاری‌های ریلی میان دو طرف که نتیجه قطعی آن رشد ترانزیت ریلی در منطقه است. پس از آغاز رسمی روند ساخت این پل مشترک که بر اساس گفته‌های مدیرعامل راه آهن پنج ماه تا افتتاح آن باقی مانده است، باکو اعلام کرد آمادگی آن را دارد که در قطعه رشت- آستارای ایران که تنها بخش باقی مانده از کریدور جنوب به شمال ریلی است سرمایه‌گذاری و حتی خط اعتباری ۵۰۰ میلیون دلاری برای آن باز کند.
هر چند در طول هفته‌های گذشته بحث‌هایی طولانی درباره مشتریان این خط ریلی مطرح شد و حتی نام کشور روسیه نیز در بین سرمایه‌گذاران احتمالی آمد، اما با سفر رئیس جمهوری به باکو و نهایی شدن مذاکرات در این رابطه به نظر می‌رسد که ورود آذربایجان به این حوزه قطعی خواهد بود. تهران و باکو روز دوشنبه شش سند همکاری امضا کردند که در سرفصل یکی از آنها به طور خاص به این خط ریلی اشاره شده است. دکتر روحانی با تاکید بر اینکه موضوع ترانزیت و کریدور شمال- جنوب از موضوعات اساسی میان دو کشور و کشورهای منطقه است، گفت: اولین بخش این کریدور با افتتاح و اتصال راه آهن آستارا- آستارا و پایانه‌ای که در ایران احداث می‌شود، آغاز می‌شود و گام دوم، اتصال راه‌آهن آستارا به رشت است که دو کشور با مشارکت هم در این راستا سرمایه گذاری می‌کنند.
با مشارکت در احداث این مسیر در کنار رساندن خطوط ریلی به نقاط شمال و شمال شرقی کشور، راه رسیدن قطارهای ایران به اروپا نیز باز می‌شود و در کنار کشورهای اروپای شرقی، امکان حضور قطارها در کشوری مانند فنلاند نیز به وجود می‌آید. در طول ماه‌های گذشته اتصال به کشورهای اروپای شمالی، یکی از اصلی‌ترین اهداف در نظر گرفته شده برای توسعه فرامرزی خطوط ریلی کشور عنوان شده بود و در صورت نهایی شدن توافق به امضا رسیده با آذربایجان می‌توان انتظار داشت این طرح کلان در عرصه عمل نیز قابل دسترسی باشد، طرحی که نتیجه آن اثبات جایگاه پرنفوذ ایران در خطوط ریلی منطقه است. گفتنی است که همکاری با کشور آذربایجان از یک سو راه اتصال به کشور روسیه را هموار می‌کند و از سوی دیگر مسیر جدیدی را می‌گشاید که از گرجستان به دریای سیاه، یونان، بلغارستان و رومانی ختم می‌شود و شاید اهمیت همین موضوع است که در چند روز گذشته پای روسای جمهور دو کشور را به میز مذاکره باز کرده است.
کریدور شمال- جنوب، جایگزین کانال سوئز
در راستای توسعه فرامرزی خطوط ریلی کشور در نشست سه جانبه که بین رئیس‌جمهور ایران و دو کشور همسایه انجام گرفت، ایران و روسیه توافق کردند که روابطشان را در زمینه حمل و نقل تقویت کنند. به گزارش تسنیم، از جمله توافقات انجام شده بین دو کشور احداث یک خط ریلی از طریق آذربایجان است که جایگزین مسیر ترانزیت کالا از طریق کانال سوئز می‌شود. ماکسیم سوکولوف، وزیر حمل و نقل روسیه در این باره گفت: «اگر این مسیر ریلی ساخته شود، می‌تواند بخشی از سهم ترانزیت کالا را که هم اکنون از طریق سوئز انجام می‌گیرد به خود اختصاص دهد.»
او افزود: برنامه‌ریزی‌ها برای احداث این خط ریلی احتمالا سال آینده تکمیل می‌شود. رئیس جمهوری آذربایجان نیز با بیان اینکه کریدور ترانزیتی بین‌المللی شمال- جنوب از اهمیت بالایی در متصل کردن اروپا و آسیا برخوردار است، پیشنهاد کمک کشورش به تامین مالی این پروژه را مطرح کرد. روحانی پیش‌تر گفته بود که آذربایجان توافق کرده که نیمی از اعتبار مورد نیاز برای متصل کردن شبکه ریلی ایران به مرز آذربایجان را تقبل کند. الهام علی‌اف در ادامه افزود: آذربایجان قصد دارد از طریق این خط ریلی، خود را به عنوان یک قطب مهم ترانزیتی مطرح سازد. همچنین دستیار رئیس جمهوری روسیه عنوان کرد: کریدور ترانزیتی شمال- جنوب، مزیت‌هایی نسبت به مسیر های موجود دارد.
یوری یوشاکوف ادامه داد: این پروژه که از سال ۲۰۰۸ موضوع گفت و گوهاست، به احتمال زیاد پس از نشست روسای جمهور سه کشور شتاب قابل توجهی می‌گیرد. رئیس مرکز تحقیقاتی اطلس در باکو هم در این باره گفت: روسیه می‌تواند از این مسیر جدید برای صادرات کالا به بازارهای آسیایی و منطقه حاشیه خلیج فارس استفاده کند. الکسان شاهین اوغلو تصریح کرد: این مسیر همچنین راه کالاهای ایرانی برای صادرات به شمال و شرق آسیا را کوتاه‌تر می‌کند. به علاوه اینکه خطوط ریلی آذربایجان از قبل به روسیه متصل شده است. علی نورزاد، رئیس شرکت ساخت و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل ایران نیز گفته است که بانک بین‌المللی آذربایجان ۵۰۰ میلیون دلار برای اتصال شبکه ریلی ایران به مرز آذربایجان وام می‌دهد. به هر حال امروز که تحریم‌ها را پشت سر گذاشته‌ایم برای بهبود وضعیت تجارت کشور باید در ابتدا توان ترانزیتی خود را در منطقه افزایش دهیم که دولت هم در راستای بهیود شرایط، مذاکرات با کشورهای مختلف را آغاز کرده است.
آرمان- امیر داداشی