نویسنده کتاب فقه و بازاریابی چند سطحی گفت: شعار بازاریابی شبکه‌ای این بود که تولید کننده واقعی کالا و محصولات خود را به مصرف کننده نهایی برساند ولی متاسفانه در حال حاضر شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای به صورت یک ویترین عمل می‌کنند و تبدیل به وارد کننده انحصاری شده‌اند.
سید مهدی نریمانی در گفت‌وگو با فارس در پاسخ به پرسشی درباره بازاریابی شبکه ای در ایران، اظهار داشت: بازاریابی شبکه ای در ایران را باید در دو بعد تحلیل کرد؛ یک بعد آن روی کاغذ است و آنچه که باید اتفاق بیفتد و اقتصاددانان آن را مطرح کرده‌اند و بعد دیگر آن چیزی است که در عمل اجرا می شود.
وی تصریح کرد: درباره بازاریابی شبکه ای موجود در ایران با مسائلی اعم از بی اطلاعی و عدم آگاهی مردم نسبت به این موضوع و سو استفاده عده‌ای از هرمی‌ها با همان ذهنیت گذشته روبرو هستیم،اما علی‌رغم همه این موارد می‌توان گفت آنچه در ایران به عنوان بازاریابی شبکه‌ای مطرح می شود، نه هرمی است و نه شبکه‌ای.
وی ادامه داد: زمانی که مردم مطلع نیستند عده‌ای سودجو و سوءاستفاده‌‌گر همان سیستم هرمی را با همان خیال پردازی‌ها و دروغ‌ها به آنها ارائه و مردم را جذب می‌کنند؛ علاوه بر اینکه شرکت های بازاریابی شبکه‌ای نیز تخلفاتی دارند که بعضا قابل اغماض نیست چنانکه این تخلفات فعالیت‌شان را به هرمی‌ها نزدیک می‌کند.
این پژوهشگر حوزه و دانشگاه با اشاره به مهم‌ترین تخلفات شرکت‌های بازاریابی و بازاریابان، گفت: نخستین تخلف مهم خرید اجباری است؛ چنانکه در قوانین اقتصادی به صراحت آمده خرید اجباری به هر نحوی ممنوع است اما در حال حاضر شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای به بهانه‌ها و پوشش‌های مختلف به اسم خرید شرعی و یا به اسم اینکه شرکت بفهمد اعضا فعالیت دارند یا نه توصیه به خرید اجباری می‌کنند.
وی ادامه داد: تخلف مهم دوم، ادعای تاثیرگذاری معجزه آسا و خارق العاده برخی محصولات به خصوص مواد آرایشی و بهداشتی است که در هیچ ژورنال علمی تایید نشده است و تخلف سوم آن است که بازاریاب‌ها دروغ‌ها و ادعاهای بزرگ و درآمدهای سنگین غیرقابل تحقق در مرحله جذب اعضا جدید مطرح می‌کنند.
نریمانی تخلف چهارم را کم فروشی یا گران فروشی در برخی کالاهای این شرکت ها دانست و گفت: تخلف پنجم، عرضه کالاهای خاصی است که شبیه آنها در بازار نیست و یا برندهایی که ناشناخته است و این خود بستری برای قیمت گذاری غیر واقعی این محصولات است.
وی درباره بازنشستگی که در بازاریابی شبکه‌ای به عنوان یکی از محاسن این نوع از کسب و کار مطرح می شود، توضیح داد: ذهنیت مردم از بازنشستگی این است که شخصی در منزل می‌نشیند و هر ماه حقوق خودرا دریافت می‌کند در حالی که بازنشستگی در بازاریابی شبکه‌ای به این صورت نیست بلکه اگر کسی 15 ساعت کار می‌کرد الان باید 10 ساعت کار کند و یا اینکه بخشی از مشکلات و مراجعات به او کمتر می‌شود و در زمان جذب افرد، این موضوع را به درستی توضیح نمی دهند.
نریمانی به این پرسش که آیا ادعای بازاریابی شبکه‌ای درباره حذف واسطه ها و تقسیم سود آن بین بازاریابان در عمل محقق شده است یا نه، گفت: اکثر شرکت های بازاریابی شبکه‌ای محصولاتی را عرضه می‌کنند که خود تولید کننده آن نیستند و در حال حاضر حداقل یک واسطه بین تولیدکننده و مصرف کننده ایجاد شده است.
وی ادامه داد: شعار بازاریابی شبکه‌ای این بود که تولید کننده واقعی کالا و محصولات خود را به مصرف کننده نهایی برساند ولی متاسفانه در حال حاضر شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای به صورت یک ویترین عمل می‌کنند و تبدیل به وارد کننده انحصاری شده‌اند.
وی افزود: این نوع عملکرد شرکت های بازاریابی شبکه‌ای در واقع واردات است نه فروش شبکه ای.
این استاد دانشگاه و حوزه در ادامه درباره مجوز فقهی و شرعی این نوع فعالیت ها که بعضا محل تردید است، گفت: مقام معظم رهبری فتوا به حرمت این کسب و کار داده‌اند و مقلدین ایشان جایز نیست به این نوع فعالیت‌ها ورود کنند و آیات عظام سیستانی و وحید خراسانی بنا به احتیاط واجب این کار را جایز نمی‌دانند و مابقی آیات یعنی آیات عظام مکارم شیرازی، علوی گرگانی، گرامی، منتظری، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی و دیگر فقها با قید و بندهایی و مشروط جایز می‌دانند.
وی در ادامه با اشاره به فرآیند بازاریابی شبکه ای سالم که در قانون آمده و در مدیریت بازاریابی مطرح است، اذعان کرد: بازاریاب نسبت به همه افرادی که به دلیل خرید‌شان به او سود تعلق می‌گیرد وظایفی مستقیم و غیر مستقیمی از جمله پیگیری برای حل مشکلات این افراد، کلاس های انگیزشی، کلاس‌های آموزشی، آموزش شبکه سازی و آموزش فروش دارد و همه این فرآیند باید تعریف شده باشد و تا نسل هفتم از زیر مجموعه‌شان پوشش داده شود. به همین دلایل بازاریابی شبکه‌ای کار سختی است و درآمد آن هم در صورت اجرای صحیح آنچنان که می‌گویند نیست.
وی ادامه داد: یکی از شرکت‌های ایرانی به بنده گفت درحال تعریف این وظایف هستیم و قرار شد بعد از تنظیم این دستورالعمل نسخه‌ای برای بنده ارسال کنند که دو سال گذشته ولی هنوز چیزی برای من ارسال نشده است.
وی اضافه کرد: اگر این ارتباطات با زیر مجموعه نباشد اکثرا افراد درآمدی نخواهند داشت یعنی این نیست که سود زیاد در ازای کار کم نصیب فرد شود و متاسفانه در جلسات پرزنت بر روی این مسئله تاکید می کنند که این مساله قطعا دروغ است.
نریمانی با اشاره به اهمیت مطالبه گری رسانه ها در خصوص روش اجرای بازاریابی شبکه ای توصیه کرد: رسانه‌ها باید از نهاد های مربوطه مطالبه شفافیت های مالی و ارائه اطلاعات آماری در مقاطع مختلف زمانی و نظارت بیشتر داشته باشند تا بازاریابی شبکه ای دچار تبعات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نشود.
وی در پایان گفت: اگربازاریابی شبکه‌ای سالم و واقعی اجرا شود می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند و بخش قابل توجهی از بیکاری و رکود و تولید ملی را حل کند.