جذب سرمایه‌گذاران و انجام فعالیت‌های اکتشافی، یکی از دشوارترین وظایف شرکت‌های معدنی در دوران رکود معدنی است که البته نقش قابل‌توجهی در آینده آنها دارد. به این صورت، کشورهایی که نتوانند سرمایه‌گذاران را ترغیب به فعالیت‌های معدنی و اکتشاف‌های جدید کنند، در سال‌های پیش رو، جایگاه مناسبی در بین تولیدکنندگان محصولات معدنی جهان نخواهند داشت.
اما چه کشورهایی در جذب سرمایه‌های معدنی موفق‌تر هستند؟ گزارش جدید موسسه فرایزر انتشاریافته تا پاسخی برای این پرسش بیابد. فرایزر ـ اتاق فکر کانادایی ـ هر سال به بررسی وضعیت عملکردی شرکت‌های معدنی می‌پردازد و میزان جذابیت آنها را برای سرمایه‌گذاران می‌سنجد. در گزارش جدید این موسسه که وضعیت سال ۲۰۱۵م شرکت‌های معدنی ترسیم شده، حدود ۳۸۰۰ شرکت اکتشافی، توسعه‌ای و فعال در سایر فعالیت‌های معدنی جهان مورد ارزیابی قرار گرفته است. در انتشار این گزارش، چند اتحادیه معدنی مشارکت داشته‌اند. براساس گزارش فرایزر، شرکت‌هایی که در آن مورد بررسی قرار گرفته‌اند، هزینه‌های اکتشافی معادل ۲/۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵م و ۲/۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴م داشته‌اند (کاهش مشهود سرمایه‌گذاری‌ها). تلاش موسسه فرایزر بر آن است تا تلاش‌ها و سیاست‌های دولتی را ارزیابی کرده و ببیند چگونه منجر به ابهام شرایط و اثرگذاری بر سرمایه‌گذاری‌های اکتشافی می‌شود.
فهرست جذاب‌ترین مقاصد معدنی
موسسه فرایزر، ۱۰۹ حوزه معدنی (کشور یا منطقه) را در سراسر جهان مورد بررسی قرار داده تا جذابیت جغرافیایی و همچنین اثرگذاری سیاست‌های دولتی را برای جذب سرمایه‌گذاران بسنجد. در گزارش، کشورهای بزرگ معدنی و وسیعی مانند استرالیا و کانادا به چند ناحیه مختلف تقسیم شده است. دلیل چنین اقدامی، تفاوت قابل توجه برخی از این نواحی با یکدیگر و همچنین سیستم ایالتی بودن کشورها و سیاست‌های متفاوت آنها است. در این گزارش مقصد جذاب سرمایه‌گذاری‌های جهان به صورت زیر، فهرست شده‌اند: استرالیای غربی (استرالیا)، ساسکاچوان (کانادا)، نوادا (ایالات متحده)، ایرلند، فنلاند، آلاسکا، سرزمین شمالی (استرالیا)، کبک (کانادا)، یوتا (ایالات متحده) و استرالیای جنوبی (استرالیا). در انتهای فهرست هم نام کم‌جاذبه‌ترین مقاصد معدنی جهان به چشم می‌خورد: لاریوجا (آرژانتین)، ونزوئلا، هندوراس، یونان، جزایر سلیمان، چوبوت (آرژانتین)، کنیا، مندوزا (آرژانتین) و ریو نگرو (آرژانتین).
اوضاع بر وفق مراد استرالیا
در شرایطی که مکانیزم‌های بازار به هم ریخته و قیمت محصولات معدنی در سال‌های گذشته با سقوط روبه‌رو شده است، استرالیا خود را به عنوان جذاب‌ترین کشور جهان برای سرمایه‌گذاری‌های معدنی مطرح کرده البته چنین موضوعی چندان دور از ذهن هم نیست. معدنکاری، محور فعالیت‌های اقتصادی استرالیا بوده و منجر به آن شد تا رشد اقتصادی این کشور در دهه گذشته به میانگین ۳/۶ درصد برسد. با این حال، ۲ سال گذشته برای معدنکاری این کشور و غول‌های معدنی‌اش (مانند بی‌اچ‌پی بیلیتون و ریوتینتو)، روزگار تلخی بوده و آنها را وادار کرده برای انطباق با شرایط دشوار کنونی، اقدامات مختلفی برای کاهش هزینه‌ها در دستور کار قرار دهند. با این حال، به نظر می‌رسد توفان اصلی تمام شده است؛ دست‌کم برای استرالیا. این کشور قادر بوده سیاست‌های معدنی رقابتی، شفاف و باثباتی در پیش بگیرد که با وجود وضعیت جهانی کشورهای معدنی، سرمایه‌گذاری‌های معدنی و اکتشافات بیشتر را تشویق کند. نکته مهم در این فهرست، جایگاه قابل توجه بسیاری از ایالت‌های استرالیا در جذب سرمایه‌های معدنی است؛ هر چند بین ایالت‌های مختلف آن هم تفاوت‌های زیادی مشاهده می‌شود. استرالیای غربی، بهترین جایگاه را در بین تمام مقاصد معدنی جهان به‌دست آورده است.
این مطالعه نشان می‌دهد این ایالت استرالیا علاوه بر ظرفیت‌های معدنی چشمگیر، از سیاست‌های جذابی هم برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. معدنکاران برای ایالت به دلیل سیاست‌های معدنی شفاف، سیستم قضایی و قانونی قوی، مقررات روشن و همچنین نیروی کار ماهر ارزش فراوانی قائلند و برای سرمایه‌گذاری و فعالیت در آن رغبت زیادی دارند. ۲ایالت استرالیایی دیگر که توانسته‌اند جایگاهی در بین ۱۰ منطقه معدنی نخست جهان به‌دست آورند، سرزمین شمالی (رتبه هفتم) و استرالیای جنوبی (رتبه دهم) هستند. اما موفقیت تنها متعلق به استرالیا نیست. کشورهای کانادا و ایالات متحده امریکا هم در گزارش اخیر پیشرفت قابل‌توجهی نسبت به گزارش‌های پیشین فرایزر داشته‌اند. آنها در نگاه سرمایه‌گذاران، بسیار برجسته شده‌اند و در حال حاضر نیمی از مقاصد جذاب معدنی جهان را تشکیل داده‌اند. ساسکاچوان به عنوان موفق‌ترین ایالت کانادایی در این گزارش، در رتبه دوم مقاصد جذاب معدنی قرار گرفته و نوادای امریکا هم در رتبه سوم جهان جای گرفته است.
رشد اروپا، ثبات شیلی
در حالی که تنها ۲ مقصد معدنی اروپایی در بین ۱۰ مقصد برتر فهرست موسسه فرایزر قرار دارند (ایرلند و فنلاند)، میانه جذابیت سرمایه‌گذاری این قاره، رشد قابل‌توجهی داشته است.
تیلور جکسون، تحلیلگر سیاست‌های دولتی در موسسه فرایزر می‌گوید: «مانند سال گذشته، تعدادی از کشورهای اروپایی برای محیط سیاست‌گذاری جذاب خود مورد تحسین سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند. در این میان، سیاست‌های واضح و اثربخش اعطای مجوز نقش مهمی در بهبود جایگاه معدنی کشورهای اروپایی داشته است. »شیلی از دیگر کشورهای موفق جهان در زمینه جذب سرمایه‌گذاران معدنی است. این کشور که در رتبه یازدهم جهان قرار گرفته، جذاب‌ترین مقصد امریکای لاتین و کشورهای حوزه دریای کارائیب برای جذب سرمایه‌ها به شمار می‌رود. موفقیت شیلی در حالی رخ به‌دست آمده که کشورهای هم‌منطقه شیلی مانند هندوراس (با رتبه ۱۰۷) و ونزوئلا (با رتبه ۱۰۸)، همچنان در بین کم‌جاذبه‌ترین کشورهای جهان برای سرمایه‌گذاران معدنی قرار دارند.
افریقا هم مانند سال‌های گذشته، عملکرد خود را بهبود بخشیده است. روند بهبود جایگاه کشورهای افریقایی از سال ۲۰۱۲م شروع شد؛ زمانی که بورکینا فاسو به عنوان بیست و نهمین کشور جذاب جهان برای سرمایه‌گذاران معدنی، خود را مطرح کرد. در حال حاضر، هر چند افریقایی‌ها هنوز هم جایگاه درجه یکی در جذب سرمایه‌های معدنی به‌دست نیاورده‌اند، بالاتر از کشورهای اقیانوسیه، آسیا، امریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب و همچنین آرژانتین قرار دارند.
چه خبر از آسیا؟
در گزارش موسسه فرایزر، هیچ نامی از ایران برده نشده و دلیلی هم برای آن آورده نشده است. در کشورهای آسیایی بررسی شده در این گزارش، نام چند کشور برتر معدنی جهان و تعدادی از ناشناخته‌ها به چشم می‌خورد. این کشورها عبارتند از چین، هند، قزاقستان، قرقیزستان، لائوس، مغولستان، میانمار و ویتنام.
در این میان، نوساناتی برای جذابیت این کشورها دیده می‌شود و جایگاه بیشتر آنها نسبت به سال گذشته (۲۰۱۴م) تغییر کرده اما نسبت به سال پیش از آن تغییر محسوسی مشاهده نمی‌شود. تنها کشوری که توانسته نسبت به سال گذشته، جایگاه بسیار بهتری به‌دست آورد، قزاقستان بوده است. این کشور در حال حاضر، بیستمین مقصد جذاب برای سرمایه‌های معدنی جهان به شمار می‌آید.
- مهدی نیکوئی / صمت