حتما شما هم در خبرها شنيده‌ايد كه ايرانيان در رده‌بندي استفاده از لوازم آرايشي و بهداشتي يكي از صدرنشينان محسوب مي‌شوند و در كنار عربستان بالانشينان بلامنازع در مصرف اين نوع محصولات قلمداد مي‌شوند. تا اينجاي كار مشكلي ديده نمي‌شود، مردم ايران بنا به دلايل گوناگون كه ريشه‌هاي اجتماعي و تربيتي متفاوتي دارد، حجم بالايي از محصولات آرايشي و بهداشتي را مصرف مي‌كنند.
مشكل در جايي برجسته مي‌شود كه اكثريت قريب به اتفاق محصولاتي كه در سبد مصرف خانواده‌هاي ايراني قرار مي‌گيرد، به صورت قاچاق از خارج وارد مي‌شود و سيستم نظارتي جامع و كاملي براي بررسي ورود محصولاتي كه به‌طور مستقيم با سلامت خانواده‌هاي ايراني سروكار دارد، وجود ندارد. افزايش چشمگير مصرف لوازم آرايشي و بهداشتي در ايران در شرايطي هر روز رسانه‌يي مي‌شود كه هم‌اكنون براساس آمار رسمي، توليدكنندگان داخلي از ظرفيت توليد سالانه 900هزار تن محصولات آرايشي و بهداشتي و شوينده برخوردار هستند؛ اما باوجود برخورداري از اين ظرفيت و دراختيار داشتن خوراك كافي، تنها حدود 237هزار تن از اين ظرفيت توليد مواد آرايشي و بهداشتي به مرحله بهره‌برداري رسيده كه كمتر از 20درصد ظرفيت‌هاي بازار ايراني نيز نيست.
پرسشي كه با اين اعداد و ارقام به ذهن خطور مي‌كند آن است كه چرا با وجود چنين ظرفيت‌هاي قابل‌توجهي فرآيند توليد، بازاريابي، توزيع و مصرف محصولات توليد شده در داخل به‌صورت معقولانه‌يي دنبال نمي‌شود تا مردم براي استفاده از توليدات داخلي بيشتر ترغيب شوند؟ صداوسيما به‌عنوان فراگيرترين رسانه كشور نقش برجسته‌يي در شكل‌دهي به سلايق و مطالبات مردم دارد، اما در زمينه حمايت از توليدات داخلي در بخش آرايشي و بهداشتي واكنش‌هايي ازسوي اين رسانه مشاهده مي‌شود كه فرسنگ‌ها فاصله با فلسفه وجودي اين سازمان دارد. تبليغ برندهاي آرايشي و بهداشتي خارجي كه اخيرا به صورت گسترده در اين رسانه انحصاري بازتاب پيدا كرده، فرياد بسياري از فعالان توليدي صنعت بهداشتي و آرايشي ايراني را به آسمان بلند كرده كه چرا رسانه ملي به جاي حمايت از توليد داخلي و ترغيب مردم به استفاده از محصولات وطني، به خاطر درآمد بيشتر، آنتن تاثيرگذار رسانه ملي را دراختيار برندهايي قرار داده كه اكثرا از طريق قاچاق وارد كشورمان شده‌اند. با اين توضيحات و بنا به درخواست توليدكنندگان ايراني، پرونده‌يي را با موضوع ظرفيت‌هاي توليد لوازم آرايشي و بهداشتي در كشور باز مي‌كنيم تا صداي فعالان بخش خصوصي و تشكل‌هاي داخلي اين صنعت شنيده شود. خدا را چه ديدي، شايد در اين ميانه مسوولي هم پيدا شد كه براي ابهاماتي كه در اذهان عمومي درباره قاچاق اين نوع محصولات دارد، پاسخ دهد.
واردات آسان‌تر از توليد
وقتي صحبت از حمايت از توليد داخلي مي‌شود، دامنه وسيعي از موضوعات كلان اقتصادي و بازرگاني به اذهان عمومي خطور مي‌كند كه شامل موارد متفاوتي مي‌شود. مثلا باوجود اينكه خودروسازي در ايران جزو مزيت‌هاي اقتصادي كشورمان محسوب نمي‌شود، اما رويكرد حمايت از توليد داخلي باعث مي‌شود كه هم دولت و هم ساير نهادهاي مسوول در كشور نسبت به اين صنعت داخلي روش مدارا و آزمون و خطا را در پيش بگيرند تا با سرمايه‌گذاري‌هاي كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت صنعت خودروسازي ايران به چنان درجه‌يي از رشد و توسعه برسد كه بتواند در بازار رقابتي اين محصول در سطح بين‌المللي حرفي براي گفتن داشته باشد. اگر اين الگوي اقتصادي را به‌عنوان يك نماد درنظر بگيريم در آن صورت هر حوزه‌يي كه گردش مالي قابل‌توجهي دارد و به نوعي به مطالبات عمومي مردم مرتبط مي‌شود، بايد در تيررس توجه و تمركز مديران اقتصادي و نظارتي كشورمان قرار داشته باشد. بازار «لوازم آرايشي و بهداشتي» هم از‌جمله حوزه‌هايي است كه محصولات توليدي آن با گردش مالي چند ميليارد دلاري در سال نيازمند توجه بيش از پيش مسوولان براي بالا بردن كيفيت و پاسخگويي به مطالبات مردم در اين بخش است. علياري يكي از فعالان اين حوزه از دولتمردان مي‌خواهد كه با نظارت مناسب فضا را براي پويايي اين صنعت در داخل فراهم كنند. علياري در جريان گفت‌وگو با «تعادل» بااشاره به ظرفيت‌هاي بالاي اين نوع محصولات مي‌گويد: «اخيرا رهبر معظم انقلاب در صحبت‌هايي كه به مناسبت روز كارگر مطرح فرمودند به‌طور مصداقي به موضوع واردات قاچاق لوازم آرايشي و بهداشتي اشاره كردند و نسبت به وضعيت موجود اظهار نارضايتي كردند. اين رهنمودها بايد براي تمام مسوولان حجت باشد و در زمينه موضوعاتي كه ايشان به‌طور مستقيم به آن اشاره مي‌كنند، توجه كنند.»
علياري در ادامه صحبت‌هايش به اين نكته اشاره مي‌كند: «اين رهنمودهاي رهبر معظم انقلاب در شرايطي مطرح شدند كه رسانه ملي در حال حاضر برندهاي خارجي اين حوزه را تبليغ مي‌كند. در حال حاضر بسياري از محصولات آرايشي و بهداشتي توليد شده در داخل كشورمان به نام برندهاي معتبر صادر مي‌شود. چرا اقتصاد ايران از اين ظرفيت‌ها استفاده نكند؟»
اين فعال بخش بهداشتي و آرايشي افزود: بين 80تا 90درصد لوازم و كالاهاي آرايشي در ايران به صورت قاچاق از طريق مرزهاي شرقي و غربي وارد ايران مي‌شوند و آن دسته از آنها كه داراي مارك‌هاي معروف اروپايي يا امريكايي هستند تقريبا همه قلابي بوده و به طرز ماهرانه‌يي در چين، تايلند و تركيه جعل شده و روانه بازار ايران مي‌شوند.
ايران چند كارخانه لوازم آرايشي دارد؟
دبير انجمن صنايع شوينده، بهداشتي و آرايشي از منظر ديگري به بحث توسعه توليدكنندگان داخلي بخش آرايشي و بهداشتي مي‌پردازد و بااشاره به فعاليت حدود 20كارخانه توليد محصولات و لوازم آرايشي در كشور گفت: «كارخانه‌هاي توليد لوازم آرايشي بايد ماشين‌آلات خود را نوسازي كنند كه در همين راستا نياز به تامين نقدينگي دارند.»
بختيار علم‌بيگي بااشاره به اينكه حدود 30تا 35درصد از بازار لوازم آرايشي كشور از طريق توليدات داخلي تامين مي‌شود، گفت: «در كنار توليدات داخلي واردات قانوني و غيرقانوني هم بخش قابل‌توجهي از نياز بازار كشور را در اين حوزه تامين مي‌كند.»
دبير انجمن صنايع شوينده بهداشتي و آرايشي با بيان اينكه ارزش بازار لوازم آرايشي در ايران بيش از 1.8ميليارد دلار است، اظهار كرد: «ممنوعيت واردات لوازم آرايشي علاوه بر اينكه مي‌تواند فرصت مناسبي براي توليدكنندگان داخلي براي افزايش سهم در بازار باشد در صورت عدم برنامه‌ريزي مناسب به تشديد قاچاق اين مواد به كشور منجر خواهد شد.»
فقدان نظارت بر قاچاق لوازم آرايشي
مسگرزاده يكي ديگر از اعضاي انجمن صنايع بهداشتي و آرايشي بااشاره به وجود ظرفيت‌هاي بالاي توليدي در داخل مي‌گويد: «لوازم آرايشي خارجي ناقل بيماري است؛ تعرفه تبليغات تلويزيوني محصولات بهداشتي ايراني بالاست؛ توقع‌مان از دولت حمايت نيست، نظارت است. در بخش آرايشي يك بازار بزرگ دراختيار كمپاني‌هاي خارجي است و محصولات خارجي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و با كمال تاسف نيز بخش اعظم اين محصولات هم به‌صورت قاچاق وارد كشور مي‌شود.»
عضو هيات‌مديره انجمن صنايع بهداشتي و آرايشي با بيان اين مطلب كه كالاهاي آرايشي ميزان كشش بالايي براي عرضه به صورت قاچاق دارند، مي‌گويد: «لوازم آرايشي و بهداشتي مي‌تواند منشا بيماري‌هايي از‌جمله بيماري‌هاي قارچي باشد، بنابراين ورود كالاهاي قاچاق بدون نظارت دقيق نه تنها روي قيمت بلكه روي كيفيت اين كالاها نيز بسيار تاثيرگذار خواهد بود.»
مسگرزاده تصريح كرد: «تلاش شد تا با برچسبي به‌نام شبنم كالاهايي را كه از مجراهاي قانوني وارد كشور شده‌اند را با ديگر كالاهاي قاچاقي مشخص كنند اما آن‌طور كه تئوري اين برچسب در ذهن مديران وجود داشت به عرصه عمل درنيامد و نتوانست كاركرد بايسته و شايسته‌يي داشته باشد.»
تعرفه تبليغات تلويزيوني محصولات بهداشتي داخلي بالاست
عضو هيات‌مديره انجمن صنايع بهداشتي و آرايشي تاكيد مي‌كند: «يكي از روش‌هاي مهم براي استفاده از محصولات داخلي آرايشي و بهداشتي و اجتناب از محصولات خارجي و قاچاق، موضوع تبليغات اين كالاهاست.»
وي در ادامه با بيان اينكه تبليغ محصولات آرايشي با محدوديت مواجه است اما تعرفه‌هاي تبليغ محصولات بهداشتي در رسانه ملي نيز آنچنان بالاست كه نمي‌توان به‌راحتي محصولاتي را كه نتيجه توليدات داخلي است تبليغ كرد، گفت: «همين موضوع باعث مي‌شود تا محصولات داخلي مانند كرم‌هاي بهداشتي و ديگر محصولات از اين دست، قابل رقابت با محصولات خارجي نباشند.» مسگرزاده اظهار داشت: «اين بازار، بازار بزرگي است و تخميني كه براي آن زده مي‌شود مبلغي حدود 1500 تا 2000ميليارد تومان است، بنابراين ناديده گرفتن اين بازار باعث مي‌شود تا ارز زيادي از كشور خارج شود.»
خطر تركيبات سمي لوازم آرايشي قاچاق
مدير آزمايشگاه كنترل كيفيت مواد غذايي، آشاميدني و آرايشي و بهداشتي معاونت غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، نسبت به خطرات استفاده از لوازم آرايشي قاچاق هشدار داد.
دكتر عطاءاله شكوري به قاچاق كالاهاي سلامت محور در چهار حوزه دارو، مواد غذايي، لوازم آرايشي و بهداشتي و انواع مكمل‌هاي غذايي و ورزشي اشاره كرد و افزود: «در ارتباط با لوازم آرايشي و بهداشتي نكته مهم اين است كه اين مواد به‌طور مستقيم روي پوست مورد استفاده قرار مي‌گيرند. حال اگر اين فرآورده‌ها از تركيبات سمي و خطرناك ساخته شده باشند، مي‌توانند جذب بدن شده و سلامت فرد را تهديد كنند. براي مثال رنگ‌هاي مو طيف وسيعي از رنگ‌هاي جذاب را تشكيل مي‌دهند و بانوان تمايل زيادي براي استفاده از آنها دارند كه البته اين امر كاملا طبيعي است. ولي نكته مهم در ارتباط با رنگ‌هاي مو اين است كه نوع رنگ مورد استفاده در آنها بايد مجاز و استاندارد باشد و اگر چنانچه رنگ مورد استفاده مصنوعي و غيرمجاز باشد در اين صورت آنها مي‌توانند جذب بدن شده و براي سلامت فرد خطرآفرين باشد و معمولا هم كبد به‌شدت تحت تاثير قرار مي‌گيرد.»
اين مقام مسوول تاكيد مي‌كند: «حتي برخي رنگ‌هاي مصنوعي براي جنين انسان بسيار سمي است و مي‌تواند رشد جنين را مختل كند. متاسفانه رنگ‌هاي موي قاچاق اكثرا از تركيبات مصنوعي ساخته مي‌شوند و به‌همين دليل ارزان هستند. همچنين برخي فلزات سنگين در لوازم آرايشي و بهداشتي قاچاق وجود دارد كه بسيار سمي هستند كه نمونه معروف آنها جيوه و سرب است.»