کنسرت رفتن این روزها علاوه بر ورود به سبد تفریحی و رفاهی خانواده‌های ایرانی، آرام‌آرام به یکی از پرطرفدارترین صنعت‌ها در بین تهیه‌کننده‌ها و مدیران مالی موسسات غول‌پیکر تبدیل شده و بسیاری را بر آن داشته که وارد چرخه کنسرت‌گذاری شده و سودهای آنچنانی به جیب بزنند.
به گزارش سایت موسیقی ما درحالی‌که در بیشتر نقاط دنیا، مخاطبان با هر توان مالی می‌توانند موسیقی زنده را از نزدیک تماشا کنند و لذت ببرند، در ایران رفتن به کنسرت، به یک تفریح لوکس فرهنگی تبدیل شده است. در این گزارش قرار نیست با صحبت پیرامون گرانی بلیت‌ها، روی یک کلیشه اصرار شود. بلکه هدف از اين گزارش، بررسی کنسرت از جنبه اقتصادی و توجیه مالی به مثابه یک تجارت فرهنگی است.
در گزارش پیش رو، اعداد و مبالغی که اعلام می‌شود به‌صورت میانگین مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین کنسرت‌های برگزار شده در پایتخت مبنا قرار داده شده، نه کنسرت‌های برگزار شده در شهرستان‌ها. به دلیل پرمخاطب‌تر بودن کنسرت‌های پاپ به نسبت کنسرت‌های بی‌کلام، تلفیقی، سنتی و... در این گزارش، تمرکز اصلی روی کنسرت‌های پاپ است.
مفهوم جدید: کنسرت‌گذاری
از سال 87 به این طرف، شرکت‌ها و تهیه‌کننده‌های موسیقی، شاخه برگزاری کنسرت را در کنار تولید و توزیع قرار دادند. همین اتفاق و عرضه محصولی به نام «کنسرت» به مخاطبانی که سال‌ها در انتظار اجرای زنده بودند، اقتصاد موسیقی را به طور کل دچار تحول کرد. تقاضا از طرف مخاطبان تشنه به قدری زیاد بود که بازدهی‌های کلان مالی در عرصه کنسرت‌ها به وجود آمد. همین سوددهی‌ها، بوی پول را به مشام خیلی‌ها رساند و برخی افراد حقیقی یا حقوقی تمام تمرکز خود را بر برگزاری کنسرت معطوف کردند؛ یعنی کار اصلی‌شان کنسرت‌گذاری شد. حالا دیگر، کنسرت، صرفا یک کار فرهنگی برای به دست آوردن دل مخاطبِ محروم از اجرای زنده نبود. کنسرت، خود پول بود.
قیمت بلیت‌ها
قیمت بلیت‌های کنسرت در ایران در کل، تابع هیچ قاعده یا قانون خاصی نیست. قیمت بلیت‌های یک کنسرت پاپ در «سالن میلاد نمایشگاه» یا «برج میلاد» بین ۳۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است؛ یعنی عددهای ۴۰، ۴۵، ۵۵ و ۶۰ هزارتومان و... نیز در رنج قیمت‌ها وجود دارد. با یک میانگین به رقم ۶۵ هزار تومان می‌رسیم. کنسرت‌های موسیقی سنتی نیز قیمت‌های ۲۵ تا ۱۲۰ هزار تومان دارند که باز میانگین‌شان، عدد ۶۵ هزار تومان می‌شود. اگر یک کنسرت با سالن پر برگزار شود، می‌توان با ضرب عدد ۶۵ هزار در تعداد صندلی‌های این دو سالن به میانگینی از کل مبلغ دریافتی از مخاطبان یک کنسرت در یک سانس دست پیدا کنیم. این مبلغ بدون کسر هزینه‌ها و سایر موارد است.
در اینجا می‌توان رقم خالص دریافتی از مخاطبان یک کنسرت را بدون کسر سایر هزینه‌ها دید:
سالن / ظرفیت (تعداد صندلی) / رقم (با میانگین 65 هزار تومان) برای یک سانس از یک شب اجرا:
میلاد نمایشگاه بین‌المللی: ۲۱۰۰ صندلی/ ۱۳۶۵۰۰۰۰۰ تومان، مرکز همایش‌های برج میلاد: ۱۷۰۰ صندلی / ۱۱۰۵۰۰۰۰۰ تومان، اریکه ایرانیان: ۸۰۰ صندلی / ۵۲۰۰۰۰۰۰ تومان، ایوان شمس: ۳۵۰ صندلی / ۲۲۷۵۰۰۰۰ تومان، فارابی: ۲۶۰ صندلی / ۱۶۹۰۰۰۰۰ تومان، تالار وحدت: ۹۰۰ صندلی /۵۸۵۰۰۰۰۰ تومان.
به گفته یکی از کنسرت‌گذاران که ترجیح داد نامش محفوظ بماند هزینه هر شب اجاره سالن برج میلاد و سالن میلاد نمایشگاه چیزی حدود ۴۰ میلیون تومان است. وی با بیان اینکه این دو سالن، هزینه‌ای برای پارکینگ از شرکت‌ها دریافت نمی‌کنند، اضافه می‌کند: «نور و صدا روی رقم سالن‌ها حساب می‌شود، اما معمولا نوری که روی استیج وجود دارد، کافی نیست و ما برای اینکه بتوانیم سطح نور روی استیج را به سطح قابل‌قبول و استانداردی برسانیم، مجبوریم از نورهای مکمل روی استیج استفاده کنیم که این موضوع هم برایمان ۱/۵ میلیون تومان هزینه دربر دارد.».
او ادامه می‌دهد: «اتفاق عجیب دیگری که در سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی رخ می‌دهد این است که به جز دریافت هزینه اجاره سالن، تمام صندلی‌های ردیف چهار سالن (در هر دو سانس) در اختیار مدیران سالن است و شرکت حق فروش بلیت‌های این ردیف را ندارد.».
این ردیف سالن میلاد نمایشگاه، ۵۷ صندلی دارد که با ضرب این عدد در رقم متوسط ۶۵ هزار تومان به رقم حدود ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان می‌رسیم که در اصل باید از هزینه دریافتی از مخاطبان این سالن در هر سانس کسر کنیم.
مدیر اجرایی یکی از شرکت‌های برگزاری کنسرت درباره هزینه‌های جانبی برگزاری یک کنسرت می‌گوید: «شاید جالب باشد بدانید ما برای برگزاری هر سانس کنسرت در سالن‌های تهران چیزی حدود 4 تــا 5 میــلیون تومان به اداره اماکن پرداخت می‌کنیم.» هزینه دریافتی سالن‌های فوق برای یک شب اجرا چیزی حدود 30 تا 40 میلیون تومان است و مبلغ دریافتی سالن‌ها نوسان دارد. اگر شخص یا گروهی بخواهند صرفا از خود سالن بهره‌برداری کنند، هزینه‌ای از مقدار مشخص شده را پرداخت می‌کنند، اما استفاده از امکانات بک‌استیج یا LED و... به اجاره اولیه سالن اضافه می‌شود که به همان رقم بین 30 تا 40 میلیون تومان می‌رسد، البته هزینه‌های برگزاری کنسرت برای گروه‌های پاپ و سنتی متفاوت است و بررسی ما بیشتر در حوزه پاپ است، زیرا کنسرت‌های موسیقی سنتی با ارکستر بزرگ برگزار می‌شود و هزینه‌هاي مربوط به تمرین یا سیستم‌های صوتی آنها متفاوت است.
تبلیغات و بلیت‌فروشی
برای برگزاری هر کنسرت، قطعا باید تبلیغات اصولی و از طریق پایگاه‌های قانونی انجام شود. در حال حاضر سایت «موسیقی ما» به عنوان تنها سایت رسمی حوزه موسیقی کشور که با مجوز وزارت ارشاد فعالیت می‌کند و روزنامه «همشهری» به عنوان اصلی‌ترین مرجع تبلیغ کنسرت‌ها شناخته می‌شوند. هزینه تبلیغات در سایت «موسیقی ما» با توجه به اندازه بَنر و جایگاه آن، ماهانه بین 1 تا 3 میلیون تومان است. در روزنامه همشهری نیز با توجه به همین شرایط، روزانه مبلغی بین 1/5 تا 4 میلیون تومان اخذ می‌شود. سایت‌های اینترنتی و فروشگاه‌های فرهنگی که وظیفه فروش بلیت را بر عهده دارند با توجه به میزان بلیتی که به فروش می‌رسانند، درصدی را به عنوان حق‌الزحمه اخذ می‌کنند. این رقم شامل 5 تا 7 درصد رقم بلیت است. آنها ظرف مدت 24 ساعت پس از پایان برنامه، باقیمانده درآمد از فروش بلیت را به تهیه‌کننده ارائه می‌کنند.
خواننده‌ها و گروه‌های موسیقی
خواننده‌ها و ارکستر آنها برای هر شب اجرای زنده مبالغ متفاوتی را دریافت می‌کنند ، ولی گروه‌های موسیقی برای هر سانس مبلغی بین 20 تا 30 میلیون تومان را دریافت می‌کنند. در اصل می‌توان برای یک شب اجرا، عدد تقریبی 50 میلیون تومان را در نظر گرفت که این مبلغ به خواننده و نوازنده‌ها و نوازنده‌های میهمان احتمالی اختصاص پیدا می‌کند. هر چند به گفته یکی از دست‌اندرکاران برگزاری کنسرت (که خواست نامش فاش نشود) خوانندگانی هم هستند که رقمی بین 35 تا 43-42 میلیون تومان بابت هر سانس اجرا دریافت می‌کنند و البته برعکس خواننده و گروه‌هایی که خیلی کمتر از این حرف‌ها پول می‌خواهند.
تا اینجا برخی از هزینه‌های یک کنسرت موسیقی و میزان درآمد کلی از بلیت‌فروشی در بهترین شرایط مورد بررسی قرار گرفته است. اینها هزینه‌های آشکار یک کنسرت است.جدول زیر، سود حاصل از برگزاری یک سانس کنسرت در سالن برج میلاد را به عنوان نمونه نشان می‌دهد:
هزینه / توضیحات:
- ۲۰میلیون تومان: هزینه هر شب اجاره سالن، ۴۰ میلیون تومان است که اصولا در هر شب، دو سانس برگزار می‌شود / این رقم بسته به برخی شرایط متغیر است. برخی روابط کاری در اکثر اوقات باعث بالا و پایین شدن این رقم می‌شود.
- ۳/۵ تا ۴/۵ میلیون تومان: اداره اماکن / این هزینه جدای هزینه شب اجرا از قبیل خدمات و سرویس‌دهی به عوامل اداره اماکن است.
- ۲/۵ میلیون تومان: نور، تجهیزات، صدا و...
- ۳۰ میلیون تومان: گروه و خواننده
- ۶ الی ۱۰ میلیون تومان: تبلیغات رسانه‌ای
جمع کل این رقم در حدود ۶۳ میلیون تومان می‌شود که با کسر آن از رقم ۱۳۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان (طبق اطلاعات همين گزارش، این عدد، مبلغ دریافتی خالص از بلیت‌فروشی برای یک سانس فول در سالن میلاد است) به رقم ۷۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌رسیم. حالا باید سهم سایت‌های فروش بلیت را هم از این ۷۳ میلیون کسر کنیم. سایت‌ها روی هر بلیت، 5 تا 7 درصد رقم را به عنوان دستمزد می‌گیرند. اگر فرض بگیریم، نصف بلیت‌ها به صورت اینترنتی فروش رفته، مبلغی حدود 3 میلیون هم به عنوان سود برای سایت‌های فروش از این 73 میلیون کسر می‌شود. تا اینجا رقم سود برای کنسرت‌گذار حدود 70 میلیون تومان (برای یک سانس اجرا در برج میلاد) است. البته این در شرایطی است که تمام بلیت‌ها را قابل فروش بدانیم و از طرف دیگر همه بلیت‌ها فروخته شده باشد و البته میهمان‌ها را هم حساب نکرده‌ایم! در هر سانس، چیزی بین 40 تا 50 بلیت غیرقابل فروش برای اهالی رسانه، منتقدان و میهمانان در نظر گرفته می‌شود. در شرایط ایده‌آل، با سالنی پر و با خواننده‌ای محبوب و بدون حتی یک بلیت غیرقابل‌فروش و میهمان، سود کنسرت‌گذار روی هر سانس، 60 تا 70 میلیون تومان است. اگرچه در شرایطی واقعی‌تر، اصولا این رقم به سانسی 30 تا 35 میلیون تومان می‌رسد. باید این موضوع را هم در نظر گرفت که برخی تهیه‌کننده‌هابعضی وقت‌ها هم به خاطر فروش نرفتن بلیت‌ها ضرر می‌کنند که در این صورت معمولا سهم همه اعضاي دخیل در کنسرت کم می‌شود، تا تهیه‌کننده خیلی هم آسیب نبیند!
توضیح: برای تهیه این گزارش تقریبا با تمام تهیه‌کنندگان کنسرت در حوزه پاپ تماس گرفته شد تا نظرات آنها نیز در این گزارش عنوان شود. اما تمامی دوستان تهیه‌کننده با استناد به دلایلی خاص از قبیل حضور در خارج از کشور، خودزنی، حاشیه‌دار بودن موضوع، حساسیت نهادهای دولتی نسبت به اظهارنظر آنها، از صحبت در این رابطه طفره رفتند.