از ساختمان‌های کوچک و راهروهای باریکی که ویترین‌های محصولات کامپیوتری را در دو طرف خود داشتند حالا به مجتمع‌های بزرگ رسیده‌ایم. حالا باید از لابی بزرگی عبور کنید و به سرسرای وسیع با نمای شیشه و فلز برسید و چشم بگردانید تا تصمیم بگیرید از کجای بازارهای لوکس و کدام ویترین می‌خواهید رصد کردن آخرین محصولات بازار تکنولوژی را آغاز کنید.
در هر گوشه‌ای از شهر می‌توان مجتمع‌های تازه‌ساخت یا در حال ساختی سراغ گرفت که روز به روز گزینه‌های جدیدتری را پیش روی همگان قرار می‌دهند. مجتمع‌هایی با کاربردهای تجاری که بسیاری از آنها یا به‌صورت اختصاصی برای بازارهای تکنولوژی ساخته می‌شوند یا بخش فروش محصولات تکنولوژی در آن به شکل ویژه دیده شده است. اما به رغم خاموش بودن چراغ رونق خرید و فروش محصولات دیجیتالی این پرسش مطرح می‌شود که کاربرد این مراکز خرید چگونه تعریف می‌شود. بسیاری از اجاره‌کنندگان این دست از فروشگاه‌ها با هدف کسب درآمد حاصل از این بازار پا به این عرصه می‌گذارند اما پس از مدتی همین افراد اعلام می‌کنند که معادلات پیش بینی شده شان در زمینه هزینه و درآمد به درستی تحقق پیدا نکرده است. از این رو اغلب آنها در قبال چرایی این مسائل اعلام می‌کنند که پرداخت هزینه‌های سنگین در کنار افزایش تمایل خریداران برای خریدهای غیر حضوری در دنیای مجازی باعث شده تا بخشی از جاذبه خریدهای حضوری و متعاقب آن درآمد آنها کاهش یابد.
چند مرکز تجاری کامپیوتری فعال است؟
هم اکنون براساس آمار اتحادیه رایانه تهران در شهر تهران که آمار آن جدا از محدوده شمیرانات و ری محاسبه شده است، 45 پاساژ کامپیوتری در حال فعالیت هستند که از این 45 پاساژ نزدیک 10 پاساژ به دلیل تغییر شرایط اقتصادی پذیرای اصناف دیگری با شغل‌های متفاوت از آی‌تی هستند. بنابراین 30 مرکز تجاری به‌صورت اختصاصی در حوزه کامپیوتر و سخت‌افزار فعال است و 5 پاساژ نیز به دلایل متفاوتی به خوبی نتوانسته‌اند در این بازار شناخته شوند. محدوده‌ای که بیشترین مراکز تجاری کامپیوتری را در خود جای داده است متعلق به منطقه شش در محدوده چهارراه امیراکرم و خیابان جمهوری که منتهی به چهارراه ولی‌عصر و میدان ولی‌عصر است، هستند.
بازاری مملو از فعالان بدون تخصص
امیرمیثم گیاهی، کارشناس حوزه بازار سخت‌افزار اما معتقد است که بازار سخت‌افزار بیش از آنکه نیاز به سرمایه‌گذاری داشته باشد باید توسط افراد متخصص این حوزه مدیریت و بازار گردانی شود. او با بیان اینکه هم اکنون جانمایی این بازارها در تهران به خوبی صورت نگرفته می‌گوید:« گردش مالی این بازارها بسیار بالا است، چراکه سرعت تغییرات در محصولات تکنولوژی به‌صورت روزانه صورت می‌گیرد و همه روزه شاهد ورود محصول جدیدی در این بازار هستیم که به پویایی هرچه بیشتر در این بازار کمک می‌کند. به‌عنوان مثال اگر الان یک مدل موبایلی که در دست شما است و می‌تواند آخرین مدل موجود در باشد تا 3 ماه دیگر به روز می‌شود و شاهد ورود محصولی با قابلیت‌های جدیدتری هستیم که وسوسه خریدن آن را در مصرف‌کننده ایجاد می‌کند.»
به گفته او با همه این جذابیت‌ها، در سال‌های اخیر افرادی که شناخت دقیقی از وضعیت این بازار ندارند به تدریج وارد کار در این حوزه شده‌اند که به اصطلاح هیچ تخصصی در این زمینه ندارند.« همین افراد وقتی وارد بازار کار می‌شوند به دلیل شناخت اندکی که از حواشی این بازار دارند بعد از مدتی از این موضوع گلایه می‌کنند که چرا این بازار سودده نیست و دچار رکود شده است. به نظر می‌رسد بیش از هرچیز شاهد هستیم که سرمایه و سرمایه‌دار وارد این بازار شده‌اند، اما متخصصان نه. دلیل هم این است که جذابیت این بازار برای هر سرمایه‌گذاری وسوسه برانگیز است. به‌طور مثال تنها در ایران با فروش سالانه 20 میلیون گوشی موبایل مواجه هستیم و می‌توان اذعان کرد که اکثر ایرانیان بیش از یک گوشی موبایل دارند، بنابراین همین مساله می‌تواند موضوع علاقه‌مندی به سرمایه‌گذاری در این بخش را روشن کند.»
به گفته او مساله تفاوت مدل خرید و فروش و ارائه سرویس‌های پس از فروش در ایران یکی دیگر از مسائلی است که وضعیت ایران را با آنچه در جهان شاهد هستیم، متفاوت می‌کند. «ورود تجار سرمایه دار به این بازار در سال‌های اخیر باعث شده تا آنها با حواشی خاص این حوزه روبه‌رو شوند که پیش از آن تجربه‌ای در حل و فصل آن نداشتند، بنابراین نمی‌توانند تصمیمات درستی اتخاذ کنند. مثلا در ایران به دلیل بسته بودن روابط تجاری در سال‌های اخیر اغلب تاجران خود اقدام به رود کالا به کشور می‌کردند به همین دلیل امکان ارائه خدمات پس از فروش و گارانتی از کمپانی‌های معتبر چندان امکان‌پذیر نبوده و آنچه که به‌عنوان خدمات پس از فروش در ایران تعریف می‌شود با آنچه کمپانی‌های اصلی در دیگر کشورها ارائه می‌دهند، فرق دارد. بنابراین تاجری که اقدام به واردات کالا کرده خود باید پای تعهدات سرویس خدمات پس از فروش به مشتریانش بایستد که در بسیاری موارد با مشکل همراه است و این چرخه معیوب می‌ماند.» به گفته او باز شدن درهای تجارت خارجی می‌تواند به اصلاح این چرخه معیوب کمک کند و با همکاری کشورهای اروپایی و آمریکایی در ارائه خدمات مطلوب پس از فروش در ایران، قطعا می‌توان شاهد تحول خوبی در این بازار باشیم.
بازارهای مجازی گوی سبقت را می‌ربایند
چشم‌انداز آینده بازارهای فروش کالاهای دیجیتال از سوی کارشناسان همیشه با این پیش‌بینی همراه است که گسترش بازارهای مجازی به تدریج وضعیت بازارهای سنتی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. این بازارها نمی‌توانند همچون گذشته مشتریان خود را حفظ کنند مگر اینکه اشکال تازه‌ای از روش‌های فروش اینترنتی و مجازی را به کار بگیرند و سرویس‌های جدیدتری را برای عرضه به مخاطبان خود در چنته داشته باشند.
محمدحسن محمدی، یک فعال بازار سخت‌افزار در این زمینه معتقد است که با تغییر شرایط در آینده‌ای نه چندان دور شاهد تبدیل شدن فروشگاه‌ها به انبار کالاهای دیجیتال خواهیم بود. او می‌گوید: «با وجود این تعداد پاساژهایی که در حال ساخت است و تعداد پاساژهایی که پیش از این در بازار آی‌تی بوده است در مقابل گسترش فروش آنلاین چندان قابل توجه نیست و می‌توان پیش‌بینی کرد فروشگاه‌هایی که در کل کشور وجود دارد تا چند سال دیگر تبدیل به انبار کالاها خواهدشد.
به گفته این کارشناس، فروشگاه‌ها در آینده شکل آن چیزی را خواهند گرفت که فقط بتوانند خدمات ساده‌ای ارائه بدهند و از حالت فروشگاهی خارج می‌شوند؛ چراکه بازارهای آنلاین که هم اینک تمام دنیا را فرا گرفته‌اند به زودی در ایران هم فراگیر می‌شود. اگرچه به خاطر مسائل تحریم چند سال از این موضوعات عقب افتادیم اما یقین بدانید که ایرانی‌ها به شدت زمینه استفاده از تکنولوژی را دارند.
او نیز معتقد است که بازارهای آی‌تی به خوبی توانسته‌اند جذابیت لازم را برای آن دسته از سرمایه‌گذارانی که به دنبال سود نهایی در سرمایه‌گذاری هستند ایجاد کند و آنها را به سمت ورود به این بازارها بکشاند. « بالا بودن گردش مالی در این بازار باعث شده تا انگیزه برای ورود دیگر اصناف به این حوزه زیاد باشد و از سویی دیگر به دلیل بالا بودن رقابت در این بازار امروزه همه قصد دارند شرایطی را مهیا کنند تا مخاطبان بیشتری را به سوی خود جلب کنند؛ اما همچنان چیزی که فعالان این بازار را رنج می‌دهد مقررات دولتی و افزایش تعرفه‌ها در زمینه تعرفه واردات کالا و وضع مالیات سنگین است.»