ایمنی از اصول اولیه فعالیت همه شرکت‌های هواپیمایی جهان است، با این حال شرکت‌های هواپیمایی غیراروپایی که برنامه پرواز به کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارند باید نسبت به ایمنی خود کمی سخت‌گیرتر باشند زیرا این اتحادیه، اصول ایمنی ویژه خود را تعریف کرده است و همه کشورهای بیرون از این اتحادیه که مایل به تردد در فضای پروازی کشورهای اتحادیه اروپا هستند، ملزم به دریافت مجوز ویژه این اتحادیه هستند.
از سوی دیگر مجوز پرواز به کشورهای عضو اتحادیه اروپا از سال گذشته تغییراتی داشته و آنطور که اتحادیه اروپا در ماه پایانی سال ۲۰۱۵م اعلام کرد، TCO (Third Countries Operators) به عنوان مجوز جدید پرواز به فضای اتحادیه اروپا از نوامبر ۲۰۱۶ (آذر ۹۵) برای همه شرکت‌های هوایی الزامی خواهد بود؛ چه شرکت‌هایی که در حال حاضر مجوز پرواز به اروپا را دارند، چه کشورهایی که در آینده قصد پرواز به فضای هوایی اتحادیه اروپا دارند.
مجوز ایمنی در انتظار هما
مجوز پرواز شرکت‌های هواپیمایی را آژانس ایمنی هوانوردی اروپا (EASA) بر اساس دستورالعمل‌های سازمان بین‌المللی هوانوردی (ایکائو) به آنها می‌دهد. این آژانس مجوز جدید TCO را برای ۲۲ شرکت هواپیمایی غیراروپایی که به فضای پروازی اتحادیه اروپا پرواز دارند، صادر کرده است. حال با اجرای برجام و رفع بخش زیادی از محدودیت‌ها در پرواز هواپیماهای ایرانی به نقاط مختلف اروپا، قرار است ایمنی پروازهای شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) نیز بار دیگر در بوته آزمایش قرار گیرد.
آنطور که شرکت هما اعلام کرده است کارشناسانی از آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا تا آخر اردیبهشت به ایران خواهند آمد تا ایمنی این شرکت را ارزیابی کنند. این کارشناسان در طول ۲ روز بخش‌های مهندسی و تعمیرات، عملیات و ایمنی و تضمین کیفیت شرکت هما را بر اساس استانداردهای ایکائو در بخش‌های قوانین و مقررات، عملیات هواپیماها، قابلیت پروازی هواپیماها، حمل‌ونقل کالاهای خطرناک و مدیریت ایمنی، بررسی و ارزیابی خواهند کرد. چنانچه مدارک و مستندات ارائه شده از سوی شرکت هما در این بررسی‌ها موردتایید قرار گیرد، محدودیت پروازی ناوگان هما به منطقه اروپا برداشته خواهد شد؛ محدودیت‌هایی که در سال ۲۰۱۰م از سوی آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا نسبت به این شرکت اعمال شد و بر این اساس، در حال حاضر تنها بخشی از ناوگان این شرکت اجازه پرواز به کشورهای عضو اتحادیه اروپا را دارد.
علیرضا منظری، معاون پیشین سازمان هواپیمایی کشوری درباره فعالیت آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا به صمت گفت: این آژانس استانداردهایی را برای هواپیماهای قابل پرواز در کشورهای اتحادیه اروپا تعریف کرده و به وسیله بازرسی‌های موردی، این استانداردها را کنترل و ارزیابی می‌کند. در واقع همه هواپیماهای کشورهای دیگر نیز باید دارای این استانداردها باشند تا بتوانند در فضای اتحادیه اروپا پرواز کنند و اگر در بازرسی‌ها، رعایت نشدن استانداردها مشاهده شود، مانع پرواز هواپیما خواهد شد.
آنطور که منظری توضیح می‌دهد، در زمان تحریم ایران، بازرسی هواپیماهای هما از سوی بازرسان اتحادیه اروپا با برخی مشکلات مواجه شد که این مسئله موجب شد محدودیت‌هایی برای هواپیماهای این شرکت در پرواز به اروپا درنظر گرفته شود. به گفته او، این محدودیت‌ها بخش زیادی از هواپیماهای ایران‌ایر را دربر می‌گیرد و تنها تعدادی از هواپیماهای هما از جمله ایرباس ۶۰۰-۳۰۰ مجاز به پرواز در فضای هوایی اروپا هستند. به گفته منظری، با توجه به همین محدودیت‌ها، شرکت هما تلاش بیشتری می‌کرد تا هنگام پرواز در منطقه اروپا، با مشکل مواجه نشود.
پیش‌تر نیز روابط عمومی شرکت هما اعلام کرده بود که با وجود محدودیت‌ها در نوسازی ناوگان، این شرکت موفق شده بود با ۱۲ هواپیما پروازهای خود به ۱۲ شهر اروپایی را ادامه دهد؛ ایرباس‌های گروه ۳۰۰ A که توانستند از بازرسی‌های ایمنی اتحادیه اروپا عبور کنند.
بر اساس آنچه منظری توضیح می‌دهد، اتحادیه اروپا حداقل استانداردهای مصوب سازمان ایکائو را برای هواپیماها درنظر می‌گیرد و همه هواپیماها باید این استانداردها را رعایت کنند. او با اشاره به سفر نمایندگان آژانس ایمنی هوانوردی اروپا به ایران تاکید می‌کند که در حال حاضر ایران‌ایر تلاش دارد زمینه‌های لازم را برای اجرای استانداردسازی هواپیماهای خود فراهم کرده و بتواند نظر مثبت بازرسان اتحادیه اروپا را کسب کند زیرا در صورت کسب نکردن تاییدیه، پرواز هواپیماهای این شرکت در فضای پروازی کشورهای اروپا باز هم با مشکل مواجه و محدود خواهد شد.
این تحلیلگر صنعت هوانوردی با تاکید بر اینکه مدیریت و تضمین ایمنی پرواز کشورهای غیراروپایی به عهده تنها نهاد متولی ایمنی در سطح اتحادیه اروپا یعنی EASA است، یادآوری می‌کند: بر این اساس، رعایت استانداردهای ایکائو در چارچوب رویه‌های مورد تایید اتحادیه اروپا، برای هواپیماها و نظارت دقیق بر اجرای آنها، تقویت ارتباط با اروپا را امکان‌پذیر خواهد کرد.
به گزارش صمت، بر اساس اعلام اتحادیه اروپا سامانه جدید TCO مکمل ۲ سامانه قبلی EASA یعنی اعمال محرومیت یا محدودیت‌های خاص برای تعدادی از شرکت‌های هواپیمایی است که شاخص‌های ایمنی پرواز نامناسبی دارند و اتحادیه اروپا نام آنها را به طور رسمی در نشریات خود منتشر می‌کند. این مجوز همچنین بازرسی ایمنی پرواز هواپیماهای شرکت‌های خارجی در فرودگاه‌های اروپا را شامل می‌شود، شرکت‌هایی که پروازهای مستمر به فضای اتحادیه اروپا دارند.
آنطور که آژانس ایمنی اتحادیه اروپا اعلام کرده است، هدف مجوز جدید یعنی TCO توقف روند فعلی صدور مجوز توسط تک‌تک کشورهای اعضای اتحادیه و جایگزین کردن آن با یک مجوز واحد در سطح اروپا برای شرکت‌های هواپیمایی و اطمینان از حفظ بیشترین میزان استاندارد ایمنی توسط شرکت‌های هواپیمایی است. به گفته مسئولان حمل‌ونقل اتحادیه اروپا این مسئله علاوه بر آنکه سطح ایمنی پروازها را در اروپا ارتقا می‌دهد، کاهش زمان و هزینه‌های بازرسی ایمنی شرکت‌های هواپیمایی را نیز به دنبال خواهد داشت.
به گفته مسئولان آژانس ایمنی هوانوردی اروپا در حال حاضر بیش از ۷۰۰ شرکت هوایی بین‌المللی از ۱۰۰ کشور غیراروپایی، درخواست مجوز TCO داده‌اند که هما نیز از جمله این شرکت‌هاست. پیش از این شرکت‌هایی همچون خط هوایی ملی روسیه (ایروفلوت )، خط هوایی ملی مکزیک، هواپیمایی نیوزیلند، خط هواپیمایی ملی امارات، عمان ایر، قطر ایرویز و سنگاپور ایرلاینز، مجوز TCO دریافت کرده‌اند.
شرکت هما به عنوان هواپیمایی ملی جمهوری اسلامی ایران در صورت دریافت مجوز پرواز به اتحادیه اروپا، بخش زیادی از محرومیت‌های سال‌های گذشته در پروازهای خارجی را جبران خواهد کرد. البته اتحادیه اروپا نیز به افزایش ارتباطات پروازی با ایران تمایل دارد. چندی پیش این اتحادیه اعلام کرده بود که با لغو تحریم‌ها و با توجه به فرصت پیش آمده برای نوسازی ناوگان هوایی ایران، این اتحادیه نیز درصدد رفع بخشی از محدودیت‌های پروازی ایران به آسمان اتحادیه اروپا است.
اکرم امینی - گروه صنعت / صمت