استان سمنان از دیرباز تاکنون به‌عنوان یکی از مناطق تامین‌کننده نمک کشور شناخته شده و همواره نام این استان با نمک عجین بوده است.
البته نمک تنها معدن این استان به‌شمار نمی‌رود و معادن سرشار دیگری را در دل خود جا داده است. اما وجود مشکلاتی چون فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات و نبود بازار فروش سبب شده نتوان از تمامی ظرفیت‌های معادن نمک در این استان بهره گرفت. سفر هفته گذشته رییس‌جمهوری به این استان بهانه‌ای شد تا به اقتصاد معدنی این استان نگاهی بیاندازیم.
420 معدن فعال در سمنان
استان سمنان دارای ۴۲۰ معدن فعال و تولید سالانه ۱۵میلیون تن ماده معدنی است. ذخایر معدنی شامل ۹۵درصد سلستین، ۶۰درصد نمک، ۴۰درصد گچ، ۲۰درصد کرومیت و ۱۵درصد سولفات سدیم کشور در استان سمنان قرار دارد. این استان در تولید گچ و نمک، سولفات سدیم و زغال‌سنگ به ترتیب جایگاه نخست، دوم و سوم کشوری را در اختیار دارد. به گزارش ایسنا، این استان دارای رتبه نخست کشوری از نظر وجود تولید گچ، نمک، سلستین و زئولیت است، رتبه دوم کشوری در تولید سولفات سدیم و رتبه سوم کشوری در تولید زغال‌سنگ و کرومیت را در اختیار دارد. همچنین استان سمنان از ۳ استان برتر کشور در تولید زغال‌سنگ است، از نظر تعداد معادن رتبه ۵ کشوری و از نظر میزان استخراج رتبه ۶ کشوری و از نظر تعداد کارکنان شاغل در معادن رتبه ۶ کل کشور را به خود اختصاص داده است.
این استان از ذخایر غنی و متنوع معدنی از قبیل معادن گچ، سولفات سدیم، سنگ آهک، سنگ لاشه، گرانیت، مرمریت، سنگ‌آهن، نمک، بوکسیت، سلستین، زئولیت، زغال سنگ، باریت، طلا، مس، کائولن، کرومیت، روی، فلورین و... برخوردار است. معادن غنی و متنوع استان سمنان، ۶۰درصد نمک و ۴۰درصد گچ کشور را تامین می‌کند، همچنین ۹۵درصد زئولیت، حدود ۹۵درصد سلستین و ۱۵درصد سولفات سدیم و ۲۰درصد کرومیت و ۱۵درصد زغال‌سنگ کشور نیز از معادن غنی استان سمنان تامین می‌شود. با توجه به وجود ذخایر معدنی با کیفیت و کمیت مطلوب، صنایع معدنی مهمی نظیر کربنات سدیم، فروسیلیس، سولفات سدیم، سیمان، نمک تصفیه و صنعتی، گچ، کاشی و سرامیک و... در استان سمنان متمرکز شده و با عنایت به وجود بازار داخلی و صادرات و وجود ذخایر معدنی به عنوان منبع اصلی تامین مواد اولیه و همچنین استفاده از روش‌هایی نوین فرآوری به‌ویژه در صنایعی مانند گچ و نمک، امکان گسترش صنایع معدنی در سطح استان سمنان وجود دارد.
370 فرصت شغلی در فرآوری نمک
سرمایه‌گذاری ۳۵۱ میلیارد ریالی در ۱۵ واحد فرآوری نمک در سمنان باعث شده این واحدها برای بیش از ۳۷۰ نفر به‌صورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد کنند؛ واحدهایی که به منظور ۵ برابر کردن توانمندی تولید آنها برنامه‌ریزی‌های اساسی در دستورکار سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قرار گرفته تا با پشت‌سر گذاشتن مشکلاتی چون فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات و نبود بازار فروش علاوه بر ایجاد رونق در تولید، اشتغال و رونق اقتصادی مناسبی را برای استان به همراه بیاورند.
صمت در گفت‌وگو با بهروز اسودی، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان، به بررسی فرآیند فرآوری و بازار فروش نمک پرداخته است. رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت سمنان با اشاره به اینکه رتبه نخست معادن نمک کشور به سمنان اختصاص دارد، اظهار کرد: معادن نمک استان از شهرستان گرمسار تا آرارات گسترده شده که وجود این منابع غنی، لزوم احداث و بهره‌برداری از واحدهای فرآوری نمک در استان را ضروری کرده بود. به همین منظور واحدهای تولیدی در زمینه تولید کربنات سدیم، سولفات سدیم و تولید به‌عنوان بزرگترین کارخانه کلر در استان احداث شد و به بهره‌برداری رسید. اسودی افزود: این ۳ واحد از جایگاه ویژه‌ای به منظور فرآوری نمک در استان برخوردار هستند. البته با این وجود باید در زمینه فرآوری نمک در استان، تلاش بیشتری در دستورکار قرار بگیرد، زیرا با استفاده بهینه از معادن نمک و فرآوری آن می‌توان علاوه بر ایجاد اشتغال در بخش معادن و واحدهای تولیدی، ارزش‌افزوده بیشتری برای استان به ارمغان آورد. وی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۱۵ واحد فرآوری نمک در استان مشغول فعالیت هستند، گفت: این تعداد واحد با حجم سرمایه‌گذاری ۳۵۱میلیارد ریالی توانسته‌اند برای بیش از ۳۷۰ نفر به‌صورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد کنند. اسودی با تاکید بر اینکه میزان فرآوری نمک در استان باید به ۵ برابر ظرفیت کنونی در سال برسد، خاطرنشان کرد: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است میزان تولید کربنات سدیم از ۱۹۰ هزار تن به یک میلیون تن در سال ارتقا داده شود. البته در کنار این مهم، ارتقای ۲ برابری ظرفیت تولید کارخانه سولفات سدیم و راه‌اندازی فاز ۶ و ۷ کارخانه کلر نیز در دستورکار قرار دارد.
روش‌های سنتی در فرآوری
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان با بیان اینکه روند چگونگی برداشت و فرآوری نمک در استان همچنان به روش سنتی است، گفت: تجهیزات و ماشین‌آلاتی که در این صنعت استفاده می‌شوند، از نوع نسل نخست بوده که به‌شدت دچار فرسودگی است و باید با برنامه‌ریزی و حمایت‌های همه‌جانبه، ماشین‌آلات موردنیاز این واحدها در کمترین زمان ممکن، حداقل به فناوری نسل سوم ارتقا داده شود.
وی بالا بودن هزینه‌های تولید و قیمت تمام‌شده محصول در واحدهای فرآوری نمک را مهم‌ترین مشکل واحدهای فرآوری نمک عنوان کرد و افزود: نبود بازار و رکود در فروش محصول تولیدی باعث بروز مشکلات فراوانی در زمینه تولید و اشتغال در این واحدها می‌شود، بنابراین باید با تامین نقدینگی و حمایت‌های همه‌جانبه برای ایجاد بازارهای مناسب به منظور فروش محصول تولیدی، اقدام به برطرف کردن مشکلات موجود در این واحدها کرد. اسودی حمایت از تولید داخلی را حمایت از اشتغال برشمرد و گفت: دولت و بخش خصوصی باید علاوه بر تامین نقدینگی، در زمینه طرح‌های توسعه‌ای و تولید، آنها را در ایجاد اشتغال بیشتر مورد حمایت قرار دهند.
جاذبه‌های گردشگری
لازم به یادآوری است، معادن نمکی به وفور در مناطق گرمسار، ایوانکی، ده نمک، سمنان و میامی دیده می‌شود. علاوه بر کاربردهای خوراکی و صنعتی، این معادن نمک دارای جاذبه‌های گردشگری نیز است. وجود گنبدهای نمکی و معادن نمک فراوان در استان سمنان موجب پیدایش رخنمون‌های مختلف از رسوبات و کریستال‌های نمک در این محدوده شده است. رخنمون‌های نمک با اشکال کریستال خود شکل گل‌کلمی، تخم‌مرغی، لایه‌ای و اشکال دیگر با رنگ‌های متنوع مشاهده می‌شوند. تنوع رنگ در این رخنمون‌ها به‌دلیل وجود عناصر و ناخالصی‌ها در ترکیب نمک است. دسترسی به این معادن از طریق جاده معادن در فاصله ۱۰۰ متری غرب جاده جدید گرمسار به قم امکانپذیر است.
کلام آخر...
یکی از زمینه‌های سرمایه‌گذاری به‌ویژه در شرایط کنونی که فرصت مناسبی برای رهایی از اقتصاد نفتی است، توجه به سرمایه‌های معدنی در استان‌های مختلف است. هم‌اکنون نیز که سایه تحریم‌های بین‌المللی از سر کشور کوتاه شده، فرصت مناسبی است تا با معرفی ظرفیت‌های معدنی ایران، زمینه را برای حضور سرمایه‌گذاران فراهم کرد.