سال گذشته و روزي كه بيژن زنگنه در يكي از چالشبرانگيزترين حضورهايش در ميان تاجران اتاق بازرگاني حرف از «برندسازي» در حوزه جايگاهداري و عرضه فرآورده نفتي با قيمت و كيفيت مختلف زد، بسياري نكته صحبتهاي او را درست متوجه نشدند. صحبتي كه ميشد آن را يكي از «شخصيترين» نظرات و آرمانهاي وزير نفت در حوزه كارياش دانست. فرداي آن روز شاهد اين تيتر در برخي رسانهها بوديم كه «بنزين چندنرخي» باز ميگردد. در حالي كه اساسا بنزين چندنرخي، سياستي كلي است كه نه از سوي وزارت نفت بلكه از سوي نهادهاي بالادستي مانند مجلس و دولت ابلاغ ميشود. ظن زنگنه ايجاد بازار رقابتي در عرصه بنزين بود، چيزي كه جايگاهداران نيز نشان داده بودند با آن موافق هستند. در كشوري در همسايگي ما مانند تركيه، جايگاههاي سوخت مختلف بسته به كم و كيف بنزين ارائه شده و خدماتي كه در كنار آن به مشتري ميدهند، مبلغي متفاوت را از او تحت عنوان هزينه سوخت دريافت ميكنند.
همانطور كه تعادل، در گزارشهاي پيشين خود به اين مساله اشاره كرده بود، در نقاط ديگر دنيا مانند امريكا و همچنين تركيه، رعايت استانداردهاي اوليه در عرضه بنزين الزامي است و از اين نقطه به بعد جايگاهداران و توليدكنندگان بنزين مجاز به اقدامهايي براي بهبود وضعيت خود هستند. البته نكته متفاوت ايران با اين كشورها در شيوه توليد بنزين است. اكنون در ايران دولت مهمترين متولي توليد بنزين محسوب ميشود و اساسا بازار رقابتي توليد در اين حوزه شكل نگرفته است. چيزي كه نشان ميدهد راه درازي تا مشابه شدن نحوه عرضه سوخت در ايران با كشورهاي نسبتا پيشرفته وجود دارد. اما اقدام روز گذشته بيژن زنگنه وزير نفت نشان داد كه عزم او در عرصه «برندسازي» جايگاههاي سوخت جدي است. دستورالعمل ارزيابي شركتهاي صاحب صلاحيت معتبر (برند) براي توزيع فرآوردههاي نفتي و CNG را به گروه انرژي: شركت ملي پالايش و پخش فرآوردههاي نفتي ابلاغ كرد. دستورالعملي كه پيش زمينه آن اعتراض 2 هفته گذشته وزير نفت نسبت به كمفروشي در برخي جايگاههاي سوخت بود. وزير نفت اعتقاد داشت با برندسازي زمينه ايجاد چنين اتفاقهايي در جايگاههاي سوخت كمرنگ ميشود. در اين دستورالعمل بيان شده است كه «برند» شركتي است كه مجموعهيي از جايگاهها را بدون اصرار بر مالكيت مشترك، تحت پوشش خدمات خود قرار دهد. اين برند در نهايت مسوول خريد بنزين از شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي خواهد بود. متن كامل دستورالعمل وزير نفت در اين زمينه را در ادامه ميخوانيد.
بيژن زنگنه دستورالعمل ارزيابي شركتهاي صاحب صلاحيت معتبر (برند) براي توزيع فرآوردههاي نفتي و CNG را به شركت ملي پالايش و پخش فرآوردههاي نفتي ابلاغ كرد و هدف اصلي راهاندازي شركتهاي صاحب صلاحيت يا برند را ارتقاي رفاه و ايمني و افزايش كيفيت خدمات قابل ارائه به مصرفكنندگان دانست.
متن كامل اين ابلاغيه در ادامه ميآيد:
در اجراي بند «الف» سياستهاي وزارت نفت در موضوع پخش فرآوردههاي نفتي كه در تاريخ 26/5/1394 و به شماره ٢٤٤٤٥٧-٢٠/٢ به آن شركت ابلاغ شده است، به اين وسيله دستورالعمل ارزيابي شركتهاي صاحب صلاحيت معتبر (برند) براي توزيع فرآوردههاي نفتي و CNG به شرح زير براي اجرا ابلاغ ميشود:
شيوهنامه نحوه ارزيابي شركتهاي صاحب صلاحيت معتبر (برند)
ماده ١- تعريف:
١-١- شركت صاحب صلاحيت يا برند، شركتي است كه مجموعهيي از جايگاههاي عرضه پخش فرآوردههاي نفتي و CNG را تحت پوشش خدمات خود قرار ميدهد. اين مهم ميتواند از طريق احداث جايگاههاي جديد، خريد جايگاههاي موجود و يا فراهم آوردن خدمات مورد نظر در جايگاههاي موجود، بدون اصرار بر تجميع مالكيت در آنها صورت پذيرد. شركت صاحب صلاحيت يا برند، وظيفه خريد و حمل سوخت از محل انبارهاي اصلي شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي و توزيع به موقع آن در جايگاههاي تحت پوشش و همچنين مسووليت كميت و كيفيت عرضه فرآوردههاي نفتي و CNG در هر جايگاه تحت پوشش را با رعايت استانداردهاي مشخص شده برعهده دارد. هدف اصلي راهاندازي شركتهاي صاحب صلاحيت يا برند، ارتقاي رفاه و ايمني و افزايش كيفيت خدمات قابل ارائه به مصرفكنندگان است.
ماده ٢- شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي ايران متولي ارزيابي و صدور مجوز فعاليت شركت صاحب صلاحيت (برند) است و بايد براساس معيارهاي تعيين شده، نسبت به ارزيابي و صدور مجوزهاي مربوطه اقدام كند.
ماده ٣- متقاضيان دريافت مجوز فعاليت شركت صاحب صلاحيت (برند) بايد يكي از دو شرط ذيل را دارا باشند: الف- شركتهاي حاضر در بورس كه بيش از ٧ درصد ارزش پرتفوي سهامشان مستقيما سهام پالايشگاهها و پتروشيميها باشد، ميتوانند يكي از شركتهاي زيرمجموعه خود را براي اين منظور معرفي كنند. ب- شركتهايي كه حداقل ٦٨ امتياز از مجموع ١٠٠ امتياز معيارهاي ارزيابي شركتهاي صاحب صلاحيت (برند) را در بخش فرآوردههاي مايع و يا حداقل ٧٥ امتياز از مجموع ١٠٠ امتياز براي بخش CNG را كسب كنند.
ماده ٤- معيارهاي ارزيابي شركتهاي صاحب صلاحيت (برند) در بخش فرآوردههاي مايع عبارتند از: توان مالي (٤٠ امتياز)، سابقه اجرايي (١٥ امتياز)، امكانات (١٠ امتياز)، نيروي انساني (١٥) و فرآيندهاي داخلي كسب و كار (٢٠ امتياز) كه كسب حداقل ٢٤ امتياز از بخش مالي، ١٠ امتياز از بخش سابقه اجرايي، ١٠ امتياز از امكانات، ١٢ امتياز از نيروي انساني و ١٢ امتياز از فرآيندهاي داخلي براي اعطاي مجوز الزامي است و جداول مربوط به شيوه امتيازدهي در هر يك از اين معيارها تا تاريخ 8/2/1395 توسط شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي ايران تهيه و با تاييد معاونت برنامهريزي و نظارت بر منابع هيدروكربوري توسط اين معاونت ابلاغ خواهد شد. تبصره: شركتهاي بند «الف» ماده «٣» اين شيوهنامه بايد ظرف ٦ ماه از آغاز فعاليت خود، حداقل امتيازات تعيين شده در معيارهاي مربوط به امكانات، نيروي انساني و فرآيندهاي داخلي كسب و كار را براساس امتيازدهي ابلاغي معاونت برنامهريزي كسب كنند.
ماده ٥- شرايط ارزيابي شركتهاي صاحب صلاحيت (برند) در بخش CNG عبارتند از:
١-٥- شركتهاي ارزيابي شده داراي امتياز قابل قبول در بخش فرآوردههاي مايع ميتوانند با ٦٥ درصد امتياز كسب شده با حداقل يكي از شركتهاي تامينكننده تجهيزاتCNG و يا شركتهاي مجاز نگهداشت و تعميرات با امتيازات مشخص شده زير، قرارداد منعقد كنند تا حداقل امتياز لازم براي دريافت مجوز فعاليت را كسب كنند.
الف- امتياز شركتهاي تامينكننده تجهيزات CNG حداكثر ٣٥ در نظر گرفته ميشود.
ب- امتياز شركتهاي مجاز نگهداشت و تعميرات حداكثر ١٥ در نظر گرفته ميشود.
٢-٥-فهرست و امتياز يكسال گذشته شركتهاي تامينكننده تجهيزات CNG و شركتهاي مجاز نگهداشت و تعميرات كه توسط شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي به صورت سالانه اعلام ميشود، ملاك عمل خواهد بود.
٣-٥- چنانچه متقاضي، شركت بهرهبردار مجاز CNG باشد، با حداكثر امتياز ٦٥ بدون اعمال ضريب ٠,٦٥ ارزيابي ميشود. تبصره- شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي ايران موظف است تا تاريخ 3/2/1395 فرآيند اداري ارزيابي متقاضيان، زمانبندي رسيدگي به درخواستها و فرم گواهي در اختيار داشتن نازلها را تهيه و ارائه كند. لازم است شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي ايران اين موارد را به نحو شفاف و مناسب عينا به اطلاع همه ذينفعان برساند.
ماده ٦- شركتهاي صاحب صلاحيت (برند) در بخش فرآوردههاي مايع بايد در ابتداي كار حداقل ٦٠ نازل احداث و يا تحت پوشش داشته باشند و طي ٢ سال اين ميزان را به ٣٠٠ نازل افزايش دهند. حداقل نازل مورد نياز براي شروع فعاليت شركتهاي متقاضي در بخش CNG، ٣٠٠ نازل CNG است.
ماده ٧- جهت جلوگيري از ايجاد انحصار، حداكثر نازلهاي يك برند در كشور ٢٠ درصد، در استان ٣٠ درصد و در شهرستان ٥٠درصد تعداد نازلهاي موجود خواهد بود. تبصره- در شهرستانهاي تك جايگاه رعايت حداكثر نازلهاي متعلق به يك برند منتفي است.
ماده ٨- شركت ملي پالايش و پخش فرآوردههاي نفتي ايران موظف است تا تاريخ 3/2/1395 نمونه قرارداد شركت برند با شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي ايران و همچنين ضوابط و مقررات مربوط به مشوقهاي لازم براي ايجاد برندها (بند «الف-٣» سياستهاي ابلاغي) و طبقهبندي جايگاهها (بند «د» سياستهاي ابلاغي) را تهيه و براي تاييد وزارتخانه ارسال كند.
ماده ٩- شركت ملي پخش فرآوردههاي نفتي ايران موظف است، شيوهنامه ارزيابي عملكرد شركتهاي صاحب صلاحيت (برند) را تهيه و تدوين كند و براساس آن عملكرد شركتهاي برند را ارزيابي و مطابق آن نسبت به اعمال جرايم، محدودسازي و لغو مجوز و يا اعطاي مجوز گسترش فعاليت برند اقدام كند. هر گونه اعتراض شركتهاي صاحب صلاحيت (برند) به تصميمات اتخاذ شده فوق، به كميتهيي كه اعضاي آن توسط وزير نفت مشخص ميگردد، ارجاع داده ميشود.
ماده ١٠- شركت ملي پالايش و پخش فرآوردههاي نفتي ايران موظف است هر ٣ ماه يكبار، عملكرد اين شيوهنامه را به معاونت برنامهريزي و نظارت بر منابع هيدروكربوري وزارت نفت گزارش كند.