عربستان سعودي از امروز دوشنبه برنامه تحول اقتصادي و آغاز مرحله عدم وابستگي اقتصاد به نفت را تحت عنوان «چشم‌انداز عربستان 2030» آغاز خواهد كرد. قرار است بر اساس اين طرح عربستان بزرگ‌ترين صندوق ذخيره ارزي جهان را داشته باشد كه بعد از عرضه اوليه 5درصد از سهام شركت ملي نفت آرامكو به عموم، حجم ذخاير اين صندوق به 2 هزار ميليارد دلار خواهد رسيد.
آغاز اجراي اين برنامه پس از انجام مصاحبه «بلومبرگ» با «محمد بن سلمان» شاهزاده جوان، جانشين وليعهد و پسر ملك سلمان اعلام شد. او در اين مصاحبه هشت ساعته از لزوم انجام تغييرات در بسياري از جنبه‌هاي زندگي در عربستان خصوصا اقتصاد صحبت كرد. از نقطه نظر بلومبرگ بر خلاف رويه‌هاي پيشين اين شاهزاده تازه‌كار «روياهاي ديگري براي كشورش دارد.»
او در اين باره گفت كه در طول زندگي بر دو مساله مهم يعني تكنولوژي و خاندان حاكم تكيه داشته است. نسل او نخستين نسلي است كه شبكه اينترنت را استفاده كرده و به اطلاعاتشان از طريق مانيتور دست مي‌يابند. او گفت: «ما به روش متفاوتي فكر مي‌كنيم و روياهايمان نيز متفاوت است.»
محمد بن سلمان در اين مصاحبه دولتمردان غربي را «آقاي همه‌چيز» خواند. او فاش كرد كه تيم اقتصادي‌اش به اين نتيجه رسيده‌اند؛ عربستان اگر سياست‌هاي اقتصادي خود را تغيير ندهد اوايل سال 2017 با ورشكستگي كامل مواجه مي‌شود. او گفت: «طرح اقتصادي كه قرار است روز دوشنبه 25 آوريل اعلام شود بر تبديل عربستان از كشوري وابسته به درآمدهاي نفتي به كشوري متمركز است كه به درآمدهاي غيرنفتي در اقتصاد خود تكيه خواهد داشت. اقدامات زيادي براي ممانعت از ورشكستگي انجام داديم. ما بودجه را تا 25 درصد كاهش داده و ماليات بر ارزش افزوده را بالا برديم و همين مساله در كاهش ميزان به هدر رفتن ذخاير پولي عربستان كه نيمه اول 2015 به 30 ميليارد دلار در ماه رسيد، نقش داشته است.» محمد بن سلمان در اين مصاحبه گفته است كه برنامه او براي آينده اقتصاد عربستان شامل تغييرات گسترده اجتماعي و اقتصادي و تاسيس بزرگ‌ترين صندوق در جهان است. بر اساس اين برنامه صندوق سرمايه‌گذاري عربستان در حال استخدام بانكداران ارشد جهان براي تبديل اين صندوق به يكي از بزرگ‌ترين صندوق‌هاي ملي جهان است.
اين صندوق كه حدود 100 ميليارد دلار سهام در شركت‌هاي داخلي عربستان دارد، هم‌اكنون در حال همكاري با شركت بين‌المللي كرنفري امريكا براي استخدام افراد حرفه‌يي براي پست‌هايي مانند بخش دارايي‌هاي شخصي، بخش سرمايه‌گذاري‌هاي مسكن، مديريت ريسك، مديريت بازار و ديگر پست‌هاي مهم اين صندوق ملي است.
در حال حاضر، صندوق سرمايه‌گذاري عمومي عربستان سهام دولتي موجود در شركت‌هاي اين كشور را در دست دارد به گونه‌يي كه سهام شركت‌هاي پتروشيمي و همچنين برخي بانك‌هاي اين كشور در اختيار اين شركت است. قرار است پس از عرضه اوليه سهام شركت آرامكو در سال ۲۰۱۷ يا ۲۰۱۸ صندوق سرمايه‌گذاري عمومي عربستان نقش اصلي را در اقتصاد اين كشور ايفا كند. بنا به گفته ياسر الرمايان دبيركل اين صندوق سرمايه‌گذاري عمومي، عربستان قصد دارد تا سهم سرمايه‌گذاري خارجي خود را از 5 درصد كنوني به ۵۰ درصد در سال ۲۰۲۰ افزايش دهد. در صورتي كه حجم سرمايه اين صندوق به 2هزار ميليارد دلار افزايش يابد، اين صندوق مي‌تواند بزرگ‌ترين شركت‌هاي جهان شامل اپل، آلفابت كه مالك گوگل است، مايكروسافت و بركشاير هاساوي را كه چهار شركت بزرگ جهان محسوب مي‌شوند را خريداري كند.
يك برنامه براي هزار مشكل
با وجود آنكه اين برنامه در مرحله پيش از اجرا قرار دارد اما تركش‌هاي آن پيش از موعد به وزير آب و برق عربستان اصابت كرده است. پيش از ظهر ديروز روزنامه عكاظ نوشت كه پادشاه عربستان در پي شكايت شهروندان در حكمي عبدالله بن عبدالرحمان الحصين، وزير آب و برق اين كشور را بركنار كرد. بر اساس حكم پادشاه سعودي عبدالرحمان بن عبدالمحسن الفضلي، وزير كشاورزي مامور انجام فعاليت‌هاي مربوط به وزارت آب و برق است. دلايل بركناري وزير آب و برق عربستان مشخص نيست اما به گفته منابع در دوره اخير شهروندان از افزايش بهاي آب شكايت كرده بودند. محمد بن سلمان درباره مصاحبه با بلومبرگ درباره شيوه اصلاح يارانه‌ها در كشورش گفته بود: «ما گزينه پرداخت مبالغ نقدي را به نيازمندان از جمله قشر پايين‌دست و متوسط به صورت مستقيم به جاي يارانه برق مورد بررسي قرار مي‌دهيم. تاكيد مي‌كنم كه تعرفه جديد آب به روشي نامناسب اجرايي شده و تصحيح خواهد شد.» روزنامه واشنگتن‌پست نيز در گزارشي درباره اين شاهزاده نوخاسته نوشت: «روز دوشنبه جزييات بيشتري از برنامه عربستان براي جلوگيري از هدر رفت پول و سرمايه منتشر مي‌شود اما سوال اصلي اين است كه اين كشور هر سال چند ميليارد دلار را تلف مي‌كند؟»
بر اساس گزارش‌هاي رسيده از عربستان اين كشور در سال جديد با كسري 98ميليارد دلاري رو‌به‌روست. اما آخرين گزارش صندوق بين‌المللي پول حاكي از آن است كه اين كسري بودجه بيشتر از اين است و به چيزي حدود 140ميليارد دلار مي‌رسد. محمد الشيخ، يكي از مشاوران اقتصادي نزديك به محمد بن سلمان با ادامه روند فعلي اقتصاد اين ميزان كسري بودجه و هدر رفت سرمايه را براي سال‌هاي آينده بين 80 تا 100 ميليارد دلار تخمين زد.
«اكونوميست» نيز در گزارشي نوشت: «شاهزاده جواني كه قصد دارد، خاورميانه را به هم بزند شايد بتواند كمي اصلاحات براي كشورش ايجاد كند.» در ادامه اين گزارش آمده است كه «در حال حاضر انتقادهاي جدي متوجه شاهزاده جوان و بي‌پروايي است كه رابطه خصمانه‌يي با ايران دارد، فرقه‌گرايي را تقويت مي‌كند و خواهان بر هم زدن تراز مناسبات با امريكاست. حالا با توجه به تغييرات قيمت نفت در 18 ماه گذشته او قصد كرده تا شريان‌هاي نفت را در اقتصاد كشورش ببيند و راه جايگزيني براي آن پيدا كند.» تحت فرماندهي محمد بن سلمان عربستان وارد جنگ با كشور يمن شد. اما حالا يك‌سال پس از شروع اين جنگ او به عنوان فرد پشت پرده كشتارهاي يمن به بلومبرگ گفت: «ما ايمان داريم كه به پايان جنگ بسيار نزديك شده‌ايم اگر اتفاقي بيفتد و شكست بخوريم، آماده هستيم.» بر اساس گزارش اكونوميست كليد اصلي تمام واكنش‌هاي مبارزه‌جويانه عربستان در منطقه به ترس از رها شدگي اين كشور از سوي امريكا باز مي‌گردد. آل‌سعود فكر مي‌كند كه دليل اصلي سفر اوباما به رياض فشار براي اين كشور براي قبول قدرت ايران است. اوباما زماني ترس اصلي را در دل كشورهاي حاشيه خليج‌فارس ايجاد كرد كه آنها را «انسان‌هاي مفت‌خور» خواند. همه اينها ضرورت انجام اصلاحات در اين كشور را تقويت كرد. اكونوميست در اين گزارش بدبينانه پيش‌بيني كرده است كه برنامه اصلاحات اقتصادي عربستان مي‌تواند، نتيجه نگيرد زيرا «شايد عربستان سعودي نفت داشته باشد اما اقتصاد ايران انعطاف‌پذيرتر است و مي‌داند چطور با شرايط سخت مواجه شود.»