بررسي ارقام و سهم از بازار بانك‌هاي كشور در خدمات بانكداري الكترونيك در فاصله سال‌هاي 1383 تا 1394، نشان مي‌دهد كه تعداد بانك‌ها و موسسات اعتباري در فاصله 12 سال اخير از 14 بانك وموسسه اعتباري در سال 1383 به 31 بانك در سال 1394 رسيده و17 بانك و موسسه اعتباري به مجموعه بازار پولي كشور اضافه شده و باعث رشد شديد خدمات بانكداري الكترونيك در اين سال‌ها شده‌اند.
بانك‌ها و موسسات اعتباري خصوصي، سهم قابل توجهي در بازار موجود 31 بانك و موسسه اعتباري دارند و جز بانك‌هاي ملي، سپه، صنعت و معدن، كشاورزي و مسكن، بقيه بانك‌ها با واگذاري سهام خود يا مالكيت خصوصي از ابتدا، شرايط را براي رشد بانكداري الكترونيك و تنوع و رشد خدمات ايجاد كرده‌اند.
11 بانك بزرگ شامل صادرات، ملت، ملي، كشاورزي، سپه، تجارت، پارسيان، پاسارگاد، مسكن، رفاه و اقتصاد نوين بيشترين سهم را در صدور كارت‌هاي بانكي، كارت برداشت و هديه، كارت خوان‌ها، خودپردازها، كارت‌هاي اعتباري و پايانه شعب داشته‌اند و سهم عمده در رشد و توسعه و تنوع خدمات بانكداري الكترونيك را بانك‌هاي خصوصي و خصوصي شده مانند صادرات، ملت، تجارت، اقتصاد نوين، پارسيان و پاسارگاد به عهده داشته‌اند. سه بانك بزرگ صادرات، ملت و ملي نيز تقريبا در تمام زمينه‌ها و خدمات بانكداري الكترونيك مشاركت فعال داشته و سهم از بازار قابل توجهي را به خوداختصاص داده‌اند.تعداد كارت‌هاي صادر شده توسط بانك‌ها نيز نشان مي‌دهد كه 9 بانك بزرگ صادرات، ملت، تجارت، اقتصاد نوين، پاسارگاد، پارسيان، ملي، سپه و كشاورزي، روي هم رفته 75درصد خدمات و گردش مالي در بانكداري الكترونيك را به خود اختصاص داده‌اند و سهم اين 9 بانك در تمام زمينه‌هاي بانكداري الكترونيك قابل توجه بوده است.
40 برابر شدن سرانه كارت‌هاي بانكي
تعداد كارت‌هاي بانكي در سال 83 و با وجود 14 بانك فعال، كمتر از 8ميليون عدد بود و هر بانك به صور متوسط حدود نيم‌ميليون كارت صادر كرده است و به ازاي هر 9 ايراني يك كارت وجود داشت. اما اين تعداد در سال 94 به 334ميليون كارت رسيده و به ازاي هر ايراني 4.2 كارت وجود دارد و با وجود 31 بانك كشور، بطور متوسط به ازاي هر بانك حدود 11ميليون كارت صادر شده است. البته بانك‌هاي بزرگ مانند صادرات، ملت، ملي، سپه، تجارت، پارسيان، اقتصاد نوين و پاسارگاد، چند برابر بانك‌هاي كوچك كارت صادر كرده‌اند. بانك‌هاي بزرگ شامل صادرات بيش از 46ميليون، ملت 49ميليون، ملي 37ميليون، اقتصاد نوين 11ميليون، پارسيان20ميليون، تجارت 37ميليون، سپه 28ميليون، كشاورزي 23ميليون، كارت صادر كرده‌اند. سهم بانك‌ها از بازار كارت‌هاي صادره، به ترتيب صادرات بيش از 13درصد، ملت 14درصد، ملي 11درصد، اقتصاد نوين 3درصد، پارسيان 6درصد، تجارت 11درصد، سپه 8درصد، كشاورزي 6درصد بوده است.
18برابر شدن خودپردازها در 12 سال گذشته
در سال 1383 تعداد خودپردازهاي بانك‌ها با 14 بانك، معادل 2289 دستگاه بود كه در سال 94 به 41هزار دستگاه رسيده و طي اين مدت 18 برابر شده است. هشت بانك بزرگ كه بيش از 1000 شعبه فعال دارند 65درصد خودپردازها را در اختيار داشته‌اند.تعداد خودپردازها در بانك صادرات بيش از 4700، ملي 6500، ملت 3800، كشاورزي 2500، اقتصاد نوين 912، پارسيان 700، پاسارگاد 875، پست بانك 1558، تجارت 3700، سپه 2600، دستگاه بوده است.سهم بانك‌ها از بازار تعداد خودپردازها نيز شامل بانك صادرات بيش از 11درصد، ملت 9درصد، ملي 16درصد، اقتصاد نوين 2درصد، پارسيان 1درصد، پاسارگاد 2درصد، تجارت 9درصد، سپه 6درصد، كشاورزي 6درصد، بوده است.
120برابر شدن كارت‌خوان‌ها
تعداد دستگاه‌هاي كارت خوان يا پز نيز در فروشگاه‌ها از 18 هزار دستگاه در سال 83 به حدود 3.8 ميليون دستگاه در سال 94 رسيده است. تعداد كارت‌خوان‌ها به ترتيب در بانك صادرات بيش از 444 هزار، پارسيان 442 هزار، پاسارگاد 248 هزار، تجارت 237 هزار، رفاه 270 هزار، سامان 195هزار، سپه 105 هزار، كشاورزي 105هزار، ملت 671 هزار، ملي 496 هزار دستگاه پز بوده است.شهم بازار بانك‌ها از كارت خوان‌ها نيز به ترتيب در بانك صادرات بيش از 11درصد، پارسيان 11، پاسارگاد 6، تجارت 6، رفاه 6، سامان 5، سپه 2، كشاورزي 2، ملت 17، ملي 12درصد بازار پز بوده است.
10 برابر شدن پايانه شعب
استفاده از پايانه‌هاي شعب نيز طي 12 سال 94- 1383 تقريبا 10 برابر شده و از 7522 دستگاه به 65350 دستگاه رسيده است. بانك ملي با 16500 دستگاه بيشترين سهم را در بازار پايانه شعب داشته است. تعداد پايانه شعب به ترتيب در بانك صادرات بيش از 8230، اقتصاد نوين 1370، انصار 1535، پست بانك 6061، تجارت 4388، رفاه 2100، سپه 2690، كشاورزي 5183، ملت 4771، ملي 16500 و مسكن 5854 پايانه بوده است. سهم بازار تعداد پايانه شعب به ترتيب در بانك صادرات بيش از 12درصد، اقتصاد نوين 2، انصار 2، پست بانك 9، تجارت 6، رفاه 3، سپه 4، كشاورزي 8، ملت 7، ملي 25 و مسكن 9درصد بوده است.
2.8 كارت هديه به ازاي هر ايراني
تعداد كارت‌هاي برداشت و هديه نيز طي 9 سال 94- 1383 از 30.16ميليون در سال 86 به 225ميليون رسيد كه تقريبا 7 برابر شده است. استقبال مردم از كارت‌هاي هديه باعث شده كه علاوه بر 17 بانك دولتي، تجاري و خصوصي كه در سال 86 كارت هديه و برداشت صادر مي‌كردند در سال 94 حدود 29 بانك كشور به مشتريان خود كارت‌هاي برداشت و هديه ارائه مي‌دهند و سرانه استفاده از كارت‌هاي برداشت نيز به 2.8 كارت رسيده است. يعني به ازاي هر ايراني 2.8 كارت هديه صادر شده است.بانك‌هايي كه بيش از 10ميليون كارت برداشت و هديه صادر كرده‌اند شامل بانك صادرات با بيش از 30ميليون، تجارت با 31ميليون، رفاه 11ميليون، سپه 19ميليون، كشاورزي 21ميليون، مسكن 11ميليون، ملت 32ميليون، ملي 24ميليون كارت صادر كرده‌اند.
سهم بانك‌ها از كارت‌هاي برداشت و هديه نيز به ترتيب صادرات 13درصد، ملت 14، ملي 11، تجارت 14، كشاورزي 9درصد، سپه 8درصد، مسكن 5درصد، رفاه 5درصد بوده است.بانك‌هاي اقتصاد نوين، انصار، پارسيان، پاسارگاد، پست بانك و سامان، نيز هريك به تنهايي بين 3 تا 6ميليون كارت هديه و برداشت صادر كرده‌اند.تعداد كارت‌هاي هديه طي 9 سال اخير 13 برابر شده و از 8ميليون در سال 86 به 110ميليون در سال 94 رسيده است.
6 برابر شدن كارت‌هاي اعتباري
در سال 86 تنها 6 بانك كارت اعتباري صادر كرده بودند اما در سال 94 حدود 20 بانك كشور كارت اعتباري صادر كرده‌اند. تعداد كارت‌هاي اعتباري از 264 هزار در سال 86 به 1.7ميليون كارت در سال 94 رسيده و بانك‌هاي ملي، صادرات وپارسيان بيشترين تعداد كارت اعتباري را صادر كرده‌اند. بانك صادرات با 344 هزار، ملي 807 هزار، پارسيان 257هزار، پاسارگاد 53 هزار، اقتصاد نوين 40 هزار، مسكن 44 هزار، ملت 20 هزار، كشاورزي 40 هزار، مسكن 44 هزار، كارت اعتباري صادر كرده‌اند. سهم اين بانك‌ها از بازار كارت‌هاي اعتباري به ترتيب بانك صادرات با بيش از 20 درصد، ملي 48 درصد، پارسيان 15 درصد، پاسارگاد 3 درصد، اقتصاد نوين 2 درصد، كشاورزي 2 درصد، مسكن 2 درصد و ملت 1درصد، بوده است.
محسن شمشیری - تعادل