پس از برنج ،چاي دومين محصول استراتژيك استان گيلان به شمار مي رود كه از كيفيت بسيار خوبي برخوردار است. به طوري كه 90 درصد باغهاي چاي کشور دراين منطقه و 10درصد مابقي درمازندران قرار دارد. درحالي كه اين نوشيدني گرم در كشور مصرف قابل توجهي را به خود اختصاص داده است ، اما واردات بي رويه آن كه با انواع اسانس ورنگ هاي مصنوعي مخلوط شده تا طعم ورنگ فريبنده آن مشتري را به خود جلب كند، موجب شده تا چاي ايراني بدون مشتري مانده وسرانجامي جزء تبديل شدن به كود نداشته باشد.اين مشكلات ريز ودرشت سبب شده تا هم اكنون تنها 30 درصد باغات چاي گيلان كشت شود واگر وضع به همين منوال بگذرد در آينده تنها خاطره اي ازاين محصول باقي خواهد ماند.
نزديك به يك دهه است كه كشت چاي در مزارع استان گيلان به شدت روبه افول گذاشته است .درسالهاي اخير مشكلاتي همچون واردات بی رویه چای، عدم انجام به موقع تعهدات و پرداخت مطالبات از سوی دولت و نبود برنامه مشخص برای احیای باغات چای،دركنار خشکسالی و کمبود بارندگی سبب شده است تا چايكاران قيد كاشت اين محصول را بزنند تا انجا که درسالهاي اخير، حدود 30 میلیارد تومان از درآمد چایکاران گیلان كاهش پيدا يافته است. در دو سال گذشته وضعیت کشت و تولید اين محصول درهرهکتار از مزارع گیلان با کاهش 30 تا 50 درصدی روبروشده است.
غلامعلي جعفرزاده ایمن آبادی نماینده مردم رشت در مجلس شوراي اسلامی با تاييد اين مشكلات مي گويد:خشكسالي هاي سالهاي اخير در كنار واردات بي رويه سبب شده تا روزبه روز برميزان مشكلات چايكاران افزوده شود.وي مي افزايد : در سالهاي اخيراقداماتي ازقبيل جبران خسارت هاي ناشي از خشكسالي ها، خريد تضميني برگ سبز چاي انجام شده است ،اما از آنجا كه كارشناسي در اين زمينه انجام نگرفته نتوانسته جوابگوي مشكلات آنها باشد.
كاهش كشت چاي در گيلان
همانطوركه گفته شد وجود مشكلات بي شمار در صنعت چاي سبب شده تا سال به سال از ميزان باغات چاي گيلان كاسته شود به طوري كه از 90 درصد اين باغات تنها 30 درصد اقدام به كشت اين محصول مي كنند.مدیر عامل اتحادیه چایکاران کشوردراين رابطه مي گويد: متاسفانه به دليل عوامل متعدد از جمله ورود چای خارجی و بی رغبتی چایکاران به ادامه فعالیت، سطح زیر کشت چای در کشور کاهش یافته است.علی رمضانی مي افزايد : به رغم بالا بودن هزینه تولید محصولات کشاورزی به ویژه چای، متاسفانه خدمات دهی متولیان در این حوزه بسیار نامناسب بوده و موجب بی رغبتی ادامه فعالیت چایکاران شده است.وی واردات چای خارجی و نبود نظارت کافی را یکی از عمده ترین دلایل بی رغبتی چایکاران به ادامه فعالیت دانسته و ادامه مي دهد: اگرچه مصوبات دولتی در خصوص جلوگیری از ورود چای خارجی وجود دارد اما نبود ضمانت اجرايي برای این مصوبات باعث شده تا هر ساله شاهد واردات چای از خارج باشيم.مدیرعامل اتحادیه چایکاران کشوردر خصوص وضعيت فعلي كشت اين محصول استراتژيك مي گويد: متاسفانه در حال حاضر سطح کشت چای در کشور از ۳۴ هزار هکتار به ۲۱ هزار هکتار و تعداد خانوار چایکار نیز از ۶۰ هزار خانوار به ۴۵ هزار خانوارکاهش یافته است.رمضانی مي افزايد : به طور حتم کاهش رغبت چایکاران به ادامه فعالیت نه تنها موجب کاهش تولید چای ایرانی شده که حتی زمینه های بروز آسیب های اجتماعی نظیر مهاجرت از روستاها به شهر و افزایش آمار بیکاری را نیز به وجود آورده است.وی ادامه مي دهد : با توجه شرایط جوی امسال نیز، چایکاران گیلان و مازندران نسبت به بهره برداری از باغات چای متضرر و نسبت به سطح در هکتار با بیش از ۳۰ درصد کاهش محصول مواجه شده اند.
واردات بلاي جان چاي توليدي كشور
واردات كالاهايي كه در كشور توليد نمي شود ويا صرفه اقتصادي ندارد را مي توان توجيه كرد ،اما وقتي اين محصول مخصوصا نوع با كيفيت آن در كشور توليد ويا موجود باشد مساله تفاوت پيدا مي كند ، دراين ميان مي توان به چاي توليدي كشور اشاره كرد كه خالص وبدون كوچكترين افزودني بوده است،اما به جاي آن محصولي بي كيفيت وتنها به زور اسانس ورنگ هاي مصنوعي وارد مي شود.بر آوردها نشان مي دهد ميزان سرانه مصرف چای در کشور بین 1.3 تا 1.5 کیلوگرم است كه براین اساس، نیاز کشور به چای سالانه چیزی حدود 90 تا 100 هزار تن است. اما با توجه به شرایط موجود چای کاران کشور تنها قادر به تولید 15 هزار تن از این محصول هستند و مابقی نیاز از کشورهایی چون هند وارد می شود.درحالي كه به گفته كارشناسان چاي توليدي در استان گيلان ومازندران از باكيفيت ترين چاي توليدي در جهان به شمار مي آيد اما استفاده از انواع اسانسها ورنگ هاي مصنوعي كه طعم ورنگ كاذبي به اين نوشيدني مي دهند سبب شده تا انواع چاي خارجي جاي اين محصول داخلي را بگيرد.غلامعلي جعفرزاده ایمن آبادی نماینده مردم رشت در مجلس در اين خصوص مي گويد: واردات چای بی کیفیت و ارزان از کشورهای دیگر سبب تغییر ذائقه مردم شده است از این رو باید با اطلاع رسانی مردم را از مضررات اسانس موجود در چای های وارداتی مطلع کرد تا تمایل استفاده از چای وارداتی کاهش یابد.وي مي افزايد:بنابه اعلام بسیاری از کارشناسان مرغوبیت چای وارداتی بسیار پایین است و این نوع چای هیچ وقت به کشورهایی نظیر اروپا و آمریکا صادر نمی شود زیرا فاقد استانداردهای لازم برای این کشورهاست و تنها برای کشورهای جهان سوم کاربرد دارد! جاي دارد كه كارشناسان دراين خصوص اطلاع رساني كرده تا مصرف كننده بهترين نوع چاي را مصرف كند.
* محمدرضا سوری