همین که وارد شدی دم در باید دکمه ای را فشار بدهی و شماره ای را از یک دستگاه بگیری و بعد هم منتظر بمانی تا نوبتت برسد. روی هر باجه ای تابلوهایی نصب شده که شماره هایش همان شماره های است که مشتریان دم در از یک دستگاه می گیرند. از این شماره ها می شود تشخیص داد چند نفر جلوی شما هستند و وقتی هم نوبت شما شد، شماره شما روی یکی از این تابلوها نشان داده می شود و گاهی هم بلندگو شماره ها را اعلام می کند. آن وقت می روی و روی صندلی مقابل کارمند بانک می نشینی و کارمند هم با احترام کارت را راه می اندازد. بانکها چندسالی می شود که از این شیوه استفاده می کنند و صف های طولانی مدتها پیش تمام شده است.
بانکها دیگر مثل گذشته صف پرداخت انواع و اقسام فیش آب، برق، گاز، تلفن و ... ندارند و کمتر کسی برای پرداخت فیش به بانک مراجعه می کند. همه پرداخت ها آنلاین شده و شما می توانید از طریق اپ بانکها یا سامانه اینترنتی آنها وارد حساب بانکی تان شوید. بعد از وارد شدن به حساب بانکی هم به بخش پرداخت قبض می روید و با کلیک روی این گزینه، پنجره ای باز می شود که از شماره شناسه قبض و شناسه پرداخت را می خواهد.
از روی فیش های آب، برق، گاز، تلفن این کدها که اعدادی چند رقمی است را وارد می کنید و بعد از وارد کردن این دو کد تمام مشخصات فیش مورد نظر ظاهر می شود. این که مثلا این فیش به نام کیست، آدرسش کجاست و برای این ماه بابت هزینه مصرف آب، برق، گاز و تلفن چقدر باید بپردازد.
اگر همه کدها و مبلغ قبض روی کامپیوتر با مبلغ روی قبض یکی بود، از شما سئوال می شود که آیا می خواهید مبلغ این قبض را پرداخت کنید یا نه. همه اینها را شما روی صفحه تلفن همراه یا روی مونیتور کامیپوترمی ببیند و با فشار دادن یک دکمه هزینه آب، برق و گاز و تلفن را از حساب تان می پردازید. اگر همه نه، به بانک مراجعه می کنید. بیرون برخی بانکها دستگاههای شبیه خودپرداز گذاشته اند که بارکد روی فیش را می خواند و با کارت بانکی تان یا به صورت نقد هزینه مصرف آب، برق، گاز، تلفن و ... را می پردازید.
بانکهای شبه دولتی و نظامی
در سالهای گذشته تعداد بانکهای خصوصی افزایش چشمگیری پیدا کرده است وبرای همین هم مشتری ها ارج و قرب بیشتری نسبت به گذشته برای بانکها پیدا کرده اند.
آمارها نشان می دهد که این بانکها از زمان تشکیل اولین بانک خصوصی ایران یعنی بانک اقتصاد نوین در سال 1380 رشد کم سابقه ای پیدا کرده اند.
آمار بانک مرکزی نشان می دهد ۱۶ بانک خصوصی جدید در پانزده سال گذشته به خصوص طی چند سال اخیر فعالیت خود را شروع کرده اند. علاوه بر این نیز چند بانک دولتی نظیر تجارت، رفاه کارگران، صادرات و ملت نیز با عرضه سهام آنها در بورس به جمع بانک های خصوصی پیوسته اند هر چند هنوز بخشی از سهام آنها در اختیار دولت است.
در سالهای اخیر همه نهادهای انقلابی وعمومی مهم و بزرگ و نهادهای نظامی بانک های خودشان را راه انداخته اند. شهرداری تهران بانک شهر را درست کرده، سپاه پاسداران بانک انصار، بنیاد مستضعفان بانک سینا، ارتش بانک حکمت ایرانیان، نیروی انتظامی بانک قوامین، بنیاد شهید بانک دی راه راه انداخته اند.
برخی هم مثل بسیج مستضعفان بانک مهر اقتصاد را سالهاست با تابلو راه انداخته اما در فهرست بانکهای خصوصی بانک مرکزی نامی از آن دیده نمی شود. یعنی با آنکه شرایط مورد نظر بانک مرکزی را برآورد نکرده اما تابلوی بانک را حفظ کرده و همه کارهای بانکی را هم انجام می دهد و ظاهرا بانک مرکزی هم کاری از دستش بر نمی آید.
این بانکها در بهترین خیابان های شهرها و مجلل ترین ساختمان ها شعبه دایر کرده اند و همگی دکورهای نسبتا شیکی دارند. اکثر کارکنان این بانکها لباس های یک دست و یک رنگ به تن دارند و عمدتا جوانانی هستند که در سالهای اخیر از دانشگاه فارغ التحصیل شده اند.ویژگی این بانکهای شبه دولتی این است که همه از امکانات نهادهای وابسته به خودشان برای جلب مشتری بیشتر استفاده می کنند. برای نمونه بانک قوامین در ساختمان های مربوط به این نهاد نظامی برای تبلیغات خود استفاده می کند و جلوی برخی پلیس راه ها و ساختمان های نظام وظیفه و ... تابلوهای تبلیغاتی بانک قوامین نصب شده است. بانک شهر نیز در شهر تهران هر جا که دستش رسیده تابلوهای خودش را علم کرده یا شعبه های خودش را باز کرده است؛ از ایستگاههای اتوبوس گرفته تا مترو و ساختمانهای شهرداری.
غیر از اینها هم چهار موسسه اعتباری توسعه، کوثر، عسکریه و نور فعالیت دارند که سه تای آنها در همین سالهای اخیر از بانک مرکزی مجوز فعالیت گرفته اند. غیر از اینها تعداد زیادی موسسه اعتباری در خیابانهای شهرهای مختلف تابلو دارند، از موسسه ثامن گرفته تا آرمان و مولی الموحدین و ... ولی کسی جلویشان را نمی گیرد.
شبکه انتقال آسان پول
آنچه کار بانکها را در این سالها راحت کرده شبکه شتاب است که بانک مرکزی ایجاد کرده است و بانک های دارای مجوز رسمی به این شبکه وصل هستند. شبکه شتاب یک شبکه تبادل اطلاعات بانکی است و بانک های عضو به همدیگر امکان هر نوع دریافت و پرداختی را می دهد. بانکهای عضو این شبکه همگی به مشتریان خود این امکان را می دهند که از حسابهای خود در هر بانکی به بانک دیگر پول منتقل کنند، فیش های آب و برق و گاز و ... خود را بی دردسر و آنلاین بپردازند، با کارتهای بانکی از همه دستگاههای خودپرداز بانکها پول نقد بگیرند، از فروشگاههای خرید کنند و ...
استفاده ازکارتهای بانکی به حدی فراگیر شده که حتی بسیاری از فروشگاهها به جای یک کارتخوان چند کارتخوان از چند بانک دارند. رسم است که فروشگاهها خودشان مبلغ خرید مشتری را وارد کارتخوان می کنند و بعد می پرسند رمز؟ اگر بگویی که رمز یعنی این که من فقط باید بدانم، متصدی فروش با نگاهی تند می گوید دیگران همه رمزشان را می دهند شما می خواهی نده. این یعنی رمز معنی خودش را از دست داده و مشتری تنها بعد از آنکه صورت حساب گرفت می تواند ببیند که چه مقدار از حسابش کم شده است.
در چند سال اخیر در کنار توسعه زیرساخت هایی نظیر اینترنت و گسترده شدن استفاده از کارتهای بانکی و بانکداری الکترونیکی، شرایط اقتصادی کشور نیز به نفع بانکها تغییر کرد. بحران اقتصادی و رکود شدید در کنار سود بالایی بانکی، مردم را به سمت سپرده گذاری در بانکها ترغیب کرد و بانکها با پرداخت سود سپرده بالای ۲۰ درصدی میزبان بخشی از پولهایی شد که پیشتر بخشی از آن در تولید به کار گرفته می شد.در شرایط رکود بانکها سودهای ثابت بالایی پرداخت می کردند که در هیچ فعالیت اقتصادی چنین سود تضمین شده ای وجود نداشت از طرفی هم به فعالیت های وام پرداخت می کردند که بتوانند سودی دستکم بالای ۳۰ درصدی داشته باشند.پیش از این هم بانکها وامهایی را به دستور دولت در اختیار برخی قرار می دادند ولی کم کم با تغییر شرایط بسیاری از کسانی که وام گرفته بودند یا قادر به پرداخت وامها نبودند یا تمایلی به بازپرداخت وام ها نداشتند. این دست و دلبازی دولت حالا گریبان بانکها و دولت را گرفته است.
آمار نشان می دهد که میزان مطالبات معوق بانکها حدود یکصد هزار میلیارد تومان است که به صورت وام پرداخت شده اما بانکها نتوانسته اند آنها را پس بگیرند. بخشی از این وام مربوط به طرح بنگاههای زود بازده است که در دولت محمود احمدی نژاد اجرا شد و مبالغ هنگفتی در اختیار برخی قرار گرفت تا کار تولیدی انجام دهند. بنابر برخی گزارشها یا این پولها در بخش تولید سرمایه گذاری نشدند یا اگر هم شدند به دلیل ناتوانی و بی تجربه بودن وام گیرندگان، برنامه تولید آنها با شکست مواجه شد و در نتیجه نتوانستند وامهای خود را پرداخت کنند.علاوه بر این، با کاهش ارزش پول ملی در سال ۹۱ و سه برابر شدن قیمت دلار، نیاز نقدینگی به شدت در واحدهای تولیدی افزایش یافت به این معنی که آنها برای خرید مواد اولیه قبلا برای هر دلار نزدیک به یک هزارتومان می دادند در حالی که اکنون باید به جای آن سه هزار تومان بدهند یعنی هر واحد تولیدی باید حالا سه برابر همین سه سال پیش سرمایه داشته باشد تا کارش را بچرخاند.
هر چه پول نقد تبدیل به کاغذی بی خاصیت شده که فقط کیف پول را پر می کند اما نقل و انتقال آن در داخل کشور آسان شده است. هر جا که باشی امکان انتقال پول به هرحسابی را داری فقط باید حسابت پر پول باشد.از مجموع ۷۰۰ هزار میلیارد تومان پولی که منابع بانکی در اختیار دارند، یک صدهزار میلیارد تومان آن بدهی وام گیرندگان است، به همین اندازه نیز دولت به بانکها بدهکار است. مبلع یکصد و پنجاه هزار میلیارد تومان هم وامهایی است که به بخش مسکن داده شده ولی به دلیل رکود تولیدکنندگان قادر به پرداخت آن نیستند.
یعنی بیشتر از نصف منابع بانکی در حال حاضر در دسترس نیست. نزدیک به ۷۰ درصد بقیه نیز معمولا وامهایی است که به صورت سرمایه در گردش به شرکت های تولید داده می شود و معمولا هر ساله این وامها تمدید می شود. بنابر این حتی اگر دولت بخواهد برای بیرون آمدن از رکود اقتصادی بانک ها را تشویق کند تا به خریداران کالاهای ایرانی وام پرداخت کنند تا کالاهای ایرانی بخرند. کمبود منابع بانکی این اجازه را نمی دهد که آنها به آسانی بتوانند درخواست دولت را عملی کنند.کارشناسان اقتصادی می گویند حتی اگر بانکها منابع کافی داشته باشند باز معلوم نیست سهامداران بانکهایی که هر کدام به نهادی وابسته اند، به سادگی حاضر باشند به خواست دولت گردن نهند.