بيش از يك دهه از تشديد تحريمهاي اقتصادي ايران ميگذرد؛ تحريمي كه نه تنها برخي نهادهاي اقتصادي كه بعضا گروهي از چهرههاي سياسي و اقتصادي را هم تحت عناوين مختلف در ليستي بلند بالا قرار ميداد. در زندگي تعدادي از اين افراد طي اين سالها، فصل تازهيي آغاز شده و اكنون در فضا و مكان ديگري سر ميكنند؛ بابك زنجاني در زندان است و قاسم سليماني در سوريه ميجنگد. روز گذشته بالاخره پس از 12سال مذاكرات پر فراز و نشيب، نشست شوراي حكام برگزار شد و با اكثريت آرا پرونده ابعاد نظامي فعاليت هستهيي ايران براي هميشه به قسمت بايگاني آژانس بينالمللي انرژي اتمي رفت. بر اساس اظهارات مقامهاي مسوول پس از خاتمه يافتن اين پرونده راه براي اجراي رسمي برجام كه در بيانيهيي توسط محمدجواد ظريف و فدريكا موگريني اعلام عمومي ميشود، هموار ميگردد. گمانهزنيها از اقدامات مقدماتي طرفين نشان ميدهد كه اين اتفاق حدود 3 هفته ديگر يعني در نيمه دي ماه خواهد افتاد و فرآيند رفع تحريمها آغاز ميشود. به عبارت ديگر اقتصاد ايران كمتر از يك ماه ديگر از بندهاي تحريم رهايي مييابد.
به گزارش تعادل، در متن برنامه جامع اقدام مشترك بين ايران و كشورهاي گروه 1+5 (چين، فرانسه، آلمان، روسيه، انگلستان و امريكا با نماينده عالي اتحاديه اروپا در امور خارجي و سياستهاي امنيتي) كه توسط وزارت امورخارجه كشور ترجمه و منتشر شده، فهرستي از اشخاص قرار دارد كه با تصويب آغاز برجام، اسامي آنها هم از دايره تحريمها خارج ميشود. در ميان بيش از صد نام اشخاص حقيقي و حقوقي مختلف مندرج در اين متن، افرادي همچون بابك زنجاني، علياكبر صالحي، قاسم سليماني و مجيد نامجو از ليست تحريميها خارج ميشوند در حالي كه نهادهايي نظير بانك تجارت، بانك شهر و...، در اين فهرست باقي مانده و همچنان تحريمهاي آنها پابرجا خواهد بود. نام بابك زنجاني درحالي در فهرست رفع تحريمهاي شوراي اتحاديه اروپايي قرار گرفته كه او چند ماهي است در زندان بهسر ميبرد و بيش از 20دادگاه براي رسيدگي به پرونده تخلف نفتياش برگزار شده است. زنجاني بههمراه وكيل خود بارها و بارها در جريان رسيدگي به پروندهاش در دادگاه انقلاب، علت اصلي عدم واريز بهاي فروش نفت خود را تحريمها و عدم امكان انتقال پول به حسابهاي داخلي اعلام كرده بود؛ حالا او و داراييهايش از ليست سياه تحريميها خارج ميشوند.
براساس متن برجام، تحريمهاي وضعشده عليه ايران از منظر منبع تحريمكننده به 3دسته تحريمهاي شوراي امنيت، تحريمهاي امريكا و تحريمهاي اتحاديه اروپا تقسيم ميشود كه هريك از آنها براي برداشتهشدن، فرآيند و زمانبندي خاص خود را دارند. تحريمهاي اروپا در متن برجام در دو پيوست آمده است. براين اساس اشخاصي كه نام آنها در پيوست اول ذكر شده، در روز پذيرش نامشان از تحريميها برداشته ميشود و آنهايي كه نامشان در پيوست دوم آمده، خروج نامشان از ليست تحريمها به روز انتقال موكول ميشود. اما نام بابك زنجاني جزو اسامي پيوست اول است كه در روز پذيرش، از ليست خارج ميشود و اين بدان معناست كه با آغاز برجام، امكان انتقال پول براي او ممكن ميشود.
طبق متن برجام، اتحاديه اروپا ملزم به حذف «نام افراد و موجوديتهاي مشخص شده در الحاقيه شماره 2 پيوست شماره 2 از ضمايم شماره 8 و 9 آييننامه اجرايي شوراي اتحاديه اروپايي» و «نام افراد و موجوديتهاي مشخص شده در الحاقيه شماره يك، پيوست شماره 2 شوراي اتحاديه اروپايي» خواهد شد. بر اين اساس، اسامي بيش از 200 شخص حقيقي و حقوقي از فهرست تحريمهاي اتحاديه اروپا خارج ميشوند. اغلب اين افراد به بهانه ارتباط با «صنعت نفت، گاز و پتروشيمي»، «فعاليتهاي حساس اشاعهيي»و «برنامه هستهيي و موشكهاي بالستيك» در فهرست تحريمهاي اتحاديه اروپا قرار گرفتهاند. از بين افراد حقيقي ذكرشده در اين بند ميتوان محمدرضا احمديان، مسعود اخوانفرد، محمدحسين داجمر، غلامحسين گلپرور، مجيد نامجو، علياكبر صالحي، قاسم سليماني و كامران دانشجو را نام برد كه با آغاز برجام تحريمها عليه آنها حذف ميشود. اما تحريمهاي عليه سپاه پاسداران، نيروي قدس، نيروي هوايي سپاه و اغلب شخصيتها و موسسات نظامي تحريمشده ايراني، جزو اسامي الحاقيههايي به شمار ميآيند كه تحريمهاي اروپايي آنها پس از 8 سال رفع ميشود.
همچنين امريكا متعهد شده در روز اجراي توافق، «اقدام به حذف نام افراد و موجوديتهاي مشخص شده در الحاقيه شماره سه پيوست شماره دو از فهرست اتباع تعيين شده و ليست اشخاصي كه دارايي آنها مشمول انسداد است» كند. بدين معني كه نام تمام افراد و موجوديتهاي الحاقيه شماره 3 پيوست دوم برجام از ليست بلوكه دارايي خارج ميشود. با اين حال اتباع و شركتهاي امريكايي همچنان از تجارت و همكاري با افراد و شخصيتهاي حقوقي كه نام آنها در ليست ستارهدار است، منع ميشوند. بانك تجارت، بانك شهر، بانك سپه، بانك پاسارگاد و بانك پارسيان و افرادي همچون سيفالله جشنساز، فرزاد بازرگان، سيد محمد محدث و محمد نيكوسخن جزو اسامي ستارهدار هستند كه تحريمهاي امريكا عليه آنها پابرجا خواهد ماند.
چه تحريمهايي از روز اجرا لغو خواهد شد؟
براساس متن برجام از روز اجراي برجام، فعاليتهاي اقتصادي مربوط به بخشهاي نرمافزار، فلزات و خدمات بدون تحريم به فعاليت ميپردازند و ديگر نظام ممنوعيت و اخذ مجوز حاكم بر نقل و انتقال مالي به ايران يا از ايران وجود نخواهد داشت. برايناساس تحريمهاي اتحاديه اروپا مربوط به فعاليتهاي بانكي، ممنوعيت افتتاح شعب بانكها و موسسات اعتباري ايراني در كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، ممنوعيت همكاري با بانكها و موسسات اعتباري ايران به خصوص بانك مركزي و همچنين ممنوعيت افتتاح دفاتر نمايندگي موسسات مالي اروپايي در ايران رفع خواهد شد. براين اساس تحريمهاي مربوط به بيمه، ارائه خدمات بيمهيي به دولت ايران يا نهادها و اشخاص وابسته و همچنين به افراد و نهادها و شركتهاي فعال در حوزه سرزميني ايران، تحريمهاي مربوط به حمايت مالي براي تجارت با ايران مانند ارائه حمايت مالي از جمله از طريق ارائه خط اعتباري صادرات، ضمانتنامه و بيمهنامه به افراد و موسساتي كه قصد تجارت با ايران را دارند، از ديگر مواردي است كه ميتوان گفت با بسته شدن پرونده پيامدي، روند لغو تحريمهايشان آغاز ميشود.
از ديگر موارد تحريمي اتحاديه اروپا كه با بسته شدن پرونده پيام دي كليد لغو آنها زده ميشود، ميتوان به اين حوزهها اشاره كرد؛ تحريمهاي مربوط به كمكهاي بلاعوض، كمكهاي مالي و وامهاي ترجيحي، تحريمهاي مربوط به انتشار اوراق قرضه تضمينشده توسط دولت ايران، همكاري يا ارائه كمك، خريد و فروش يا وساطت در انتشار اوراق قرضه توسط دولت، بانك مركزي، بانكهاي مستقر در ايران يا بانكها، اشخاص يا نهادهاي تحت كنترل ايران، تحريمهاي مربوط به واردات نفت و گاز از ايران، تحريمهاي مربوط به واردات فرآوردههاي پتروشيمي ايران، تحريمهاي مربوط به صادرات تجهيزات كليدي بخشهاي نفت، گاز و پتروشيمي، تحريمهاي مربوط به سرمايهگذاري در بخشهاي نفت، گاز و پتروشيمي، تحريمهاي مرتبط با كشتيراني و كشتيسازي، تحريمهاي مربوط به بخش حمل و نقل، تحريمهاي مربوط به طلا، فلزات گرانبها، الماس، اسكناس و سكه.