سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند انجام عمل سزارین نباید بیش از 15 درصد از جمعیتی که سالانه متولد می‌شوند، باشد. به اعتقاد کارشناسان این سازمان، رقم بین 5 تا 10 درصد بهترین آمار محسوب می‌شود؛ اما اکنون این امر سیر بی‌سابقه‌ای در جهان آغاز کرده است.
بررسی‌های رسمی تاریخی نشان می‌دهد؛ نخستین انسانی که در جهان هستی به روش سزارین متولد شده؛ سزار روسی بود. روشی که پس از تولد وی به افتخار نامش سزارین نامیده شد و از آن پس به تعبیری می‌توان متولدانی که با این روش پا به جهان می‌گذارند را لشکریان وی خواند. عملی که توسل به آن تنها به نیازهای درمانی منحصر نمی‌شود و انگیزه‌های پزشکان نیز در رشد آن بی‌تاثیر نیست. به نظر می‌رسد دیدگاه مردم جهان نسبت به زایمان تغییر کرده است. برای درک این موضوع شاید برزیل نمونه مناسبی باشد. این کشور در سال ۲۰۰۹ میلادی در صدر کشورهایی قرار داشت که در آنها کمتر از نیمی از نوزادان به روش طبیعی متولد می‌شدند.
در آخرین آمارگیری در سال ۲۰۱۳میلادی ۵۷ درصد از زایمان‌ها در برزیل با عمل سزارین انجام شده بود. این رقم در مقایسه با ۲ دهه قبل به‌طور تقریبی ۲ برابر شده است. در نظام خصوصی بهداشت در برزیل از هر ۱۰ زایمان ۹ مورد سزارین است. برآوردهای اخیر یکی از معتبرترین نشریات پزشکی جهان به نام لانست (Lancet) نشان می‌دهد، ۳۱درصد از زایمان‌ها در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ میلادی به شیوه جراحی سزارین انجام شدند. این میزان به طور تقریبی در همه‌جا رو به افزایش است. جمهوری دومنیکن و کشور مصر نیز به تازگی به برزیل پیوسته‌اند و در آنها جراحی‌های سزارین از ۵۰ درصد گذشته است. در بسیاری از کشورهای فقیر بخش سزارین در بیمارستان‌ها از حد معمول کمتر است. به‌عنوان نمونه در «چاد» کمتر از ۲ درصد نوزادان به این شیوه به دنیا می‌آیند.
به عبارت دیگر بسیاری از زنان چاد که نیاز به سزارین دارند از آن محروم هستند و ممکن است به همراه نوزادان جان خود را در زمان زایمان از دست بدهند. از دیدگاه جهانی، تعداد بیشتر عمل‌های جراحی به معنای تعداد کمتر مرگ‌ومیر مادران است. اما این موضوع تا هنگامی صحت دارد که بین ۱۰ تا ۱۵درصد زایمان‌ها سزارین باشد. بالاتر از این مقدار، دیگر صحیح نیست و تعداد کودکان نجات‌یافته بیشتر نمی‌شود. این نتایج اکنون ما را در برابر یک پرسش بزرگ قرار می‌دهد؛ سوالی با این مضمون که چرا انجام عمل سزارین تا این حد درجهان فراگیر شده است؟ کارشناسان درپاسخ به این سوال می‌گویند: نخستین دلیل، آن است که مردم ثروتمندتر شده‌اند و آسان‌تر می‌توانند هزینه عمل جراحی را بپردازند. دلیل دیگر آن است که مادران باردار در مقایسه با گذشته مسن‌تر و چاق‌تر شده‌اند که این امر باعث می‌شود دشواری بیشتری در زایمان داشته باشند. مطالعه‌ای که درباره زایمان اول و کم‌خطر زنان باردار در نروژ انجام شد، حاکی از آن است که افراد بالای ۴۰ سال در مقایسه با زنانی که در اوایل دهه ۲۰ زندگی قرار دارند با احتمال بیشتری به عمل سزارین نیاز پیدا می‌کنند.
با وجود این حتی در کشورهای دارای شرایط مشابه، نرخ سزارین متفاوت است. کشور مکزیک درآمدی مشابه کاستاریکا دارد اما نرخ سزارین در این دو کشور به ترتیب ۴۶ و ۲۲درصد است. نرخ سزارین در ایتالیا دو برابر هلند است. حتی در یک کشور هم می‌توان تفاوت‌های زیادی میان بخش‌های زایمان بیمارستان‌های مختلف مشاهده کرد. نرخ عمل سزارین در بیمارستان‌های امریکا از ۷ تا ۷۰درصد متغیر است. با افزایش چشمگیر درآمد و تقاضا برای خدمات بهداشتی خصوصی در دهه گذشته زنان برزیلی بیشتری از زایمان طبیعی رویگردان شدند و سزارین نمادی برای مرفه بودن به حساب آمد. شاید نگرانی از گیر افتادن در ترافیک و راه‌بندان‌های شدید سائوپائولو در هنگام زایمان هم یکی از دلایلی باشد که مادران را ترغیب می‌کند برنامه تولد نوزاد خود را از قبل زمان‌بندی کنند. با وجود این، پژوهشی که درسال ۲۰۱۳میلادی انجام شد، نشان داد در آغاز بارداری دوسوم از زنان برزیلی مایلند فرزندان‌شان به طور طبیعی متولد شوند. اما این واقعیت که کمتر از نیمی از آنها در عمل این کار را انجام می‌دهند، دلالت بر آن دارد که دیگران نظر آنها را تغییر داده‌اند. بخش‌های زایمان بیمارستان‌ها و متخصصان زایمان که دستمزد خود را به ازای هر زایمان دریافت می‌کنند، از اعمال سزارین به‌ویژه زودهنگام سود زیادی کسب می‌کنند. در زمانی که برای یک زایمان طبیعی لازم است، یک متخصص می‌تواند چندین عمل سزارین انجام دهد. برخی از متخصصان برخلاف رویه قانونی از بیمارانی که خواستار زایمان طبیعی هستند، مبلغی با عنوان هزینه آماده‌باش می‌گیرند. بسیاری از پزشکان از اجرا نشدن دقیق مراقبت‌ها و عوارض ناشی از آن در زایمان‌های طبیعی بیمناک هستند. تعداد شکایت‌ها از متخصصان زایمان حتی از تعداد شکایات از جراحان پلاستیک هم بیشتر است.
به گفته یک مامای فعال در امر زایمان طبیعی، تمام این مسائل باعث شد تا زایمان بیشتر جنبه پزشکی پیدا کند. ماماهایی از قبیل او در زایشگاه‌های کشورهای ثروتمند و در برزیل کمیاب هستند. آموزش مامایی از سال ۲۰۰۵م در برزیل آغاز شد و فقط یک دانشکده در سائوپائولو وجود دارد که هر سال ۶۰ دانشجو در این زمینه می‌پذیرد. برنامه‌های بهداشتی نیز به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تنها هزینه‌های پزشک را می‌پردازند نه ماماها یا پرستاران تخصصی. برخی از فشارها را می‌توان در کشورهای ثروتمند نیز احساس کرد. اقتصاددانان دانشگاه تورنتو داده‌های حدود ۵میلیون پرونده بیمارستانی در سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۰م در کانادا را تحلیل کردند. نرخ سزارین در کانادا ۲۷درصد است. هنگامی که دستمزد سزارین ۲برابر دستمزد زایمان طبیعی بود، پزشکان ۶درصد بیشتر احتمال داشت که سزارین را انتخاب کنند. اگر مدت زمان زایمان طبیعی طولانی شود (به‌ویژه در انتهای شیفت کاری یا در پایان هفته) پزشکان امریکایی صبر و شکیبایی خود را از دست می‌دهند. تحلیل سه‌ساله یک نشریه غیرانتفاعی امریکایی بیان می‌کند تعداد نوزادان متولدشده در روزهای تعطیل عمومی بسیار اندک است. به گفته یکی از کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، ترس از شکایت در دادگاه نیز گسترده است. برآورد می‌شود به‌طور تقریبی سه‌چهارم متخصصان زنان و زایمان امریکا قبل از ۴۵سالگی حداقل یک‌بار به خاطر کم‌کاری به دادگاه کشیده می‌شوند. در میان همه متخصصان، این گروه احتمال بیشتری دارد که جریمه‌هایی بیش از یک میلیون دلار بپردازند. جیم ژانگ از دانشگاه شانگهای می‌گوید: والدین چینی که علاقه‌مند هستند تک‌فرزندشان کاملا سالم بماند، اغلب علیه متخصصان زایمانی که به نظر خطاکار می‌رسند، اعلام شکایت و درخواست غرامت می‌کنند. برخی از آنان به اعتراض در خارج از بیمارستان دست می‌زنند تا زمانی که غرامت دریافت کنند. علاوه بر این ارتباط تاریخ‌ها و اعداد خاص با بخت و اقبال و طالع مناسب باعث می‌شود زنان چینی مایل باشند در روزهای خوش‌یمن زایمان کنند.
جراحی نابهنگام
اکنون تنها تعداد اندکی از کشورهای جهان تلاش می‌کنند تا این روند معکوس شود. در بریتانیا بیش از یک‌چهارم زایمان‌ها سزارین است که در مقایسه با سال ۱۹۹۰م ۲ برابر شده است. سازمان ملی خدمات بهداشتی به مادران باردار اطلاعاتی درباره خطرات سزارین ارائه می‌دهد و به زایشگاه‌ها می‌گوید که چگونه می‌توانند از اقدامات غیرضروری اجتناب کنند. دولت چین به زنان هشدار می‌دهد در صورت انجام سزارین در تقاضا برای داشتن فرزند دوم با مشکلاتی مواجه خواهند شد.
برخی بیمارستان‌ها نیز در این مسیر پا گذاشته‌اند. بیمارستانی در کالیفرنیا که سالانه ۶هزار زایمان را پوشش می‌دهد مجبور شد در مدت ۳سال نرخ استفاده از بخش سزارین خود را از ۳۸درصد به ۳۳درصد کاهش دهد چراکه یکی از بیمه‌گذاران بزرگ بهداشت تهدید کرد به خاطر هزینه‌های زیاد، آن بیمارستان را از فهرست خود خارج خواهد کرد. در این بیمارستان اطلاعات مربوط به اعمال سزارین هر پزشک در اختیار دیگر پزشکان گذاشته شد، زمان‌بندی برای جراحی زایمان دشوارتر شد، به بیماران درباره خطرات سزارین اطلاع دادند و برای پرستارانی که در این راه کمک می‌کردند، پاداش‌هایی در نظر گرفتند. علاوه بر این، بیمارستان پذیرفت تا هزینه زایمان‌های سزارین و طبیعی را یکسان کند. حتی در برزیل هم تعداد درمانگاه‌هایی که تنها پرستار و ماما دارند رو به افزایش است. دولت که با کمبود بودجه مواجه است، قصد دارد هزینه‌های غیرضروری جراحی را حذف کند. به اعتراف دولت اگر نرخ سزارین به جای ۴۰درصد در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴م به ۳۰درصد در بیمارستان‌های دولتی کاهش می‌یافت دولت می‌توانست ۷۷۲میلیون رئال (۲۲۰میلیون دلار) صرفه‌جویی کند. این مبلغ برای ساخت سالانه ۲هزار تخت نوزاد کافی است.
برخی بیمارستان‌های خصوصی هم تلاش می‌کنند کمتر از تیغ جراحی استفاده کنند. دسامبر گذشته بیمارستان آلبرت اینیشتین در سائوپائولو با همکاری موسسه پژوهشی بهبود مراقبت‌های بهداشتی و آژانس ملی کمک‌های بهداشتی تیمی را تشکیل دادند تا در پروژه‌ای آزمایشی به ۲۸ بیمارستان کمک کنند تا تکنیک‌های زایمان طبیعی را ارتقا دهند. آنها قصد دارند انگیزه‌هایی برای پزشکان عمومی و ماماها ایجاد کنند تا عمل سزارین جذابیت کمتری داشته باشد. آژانس ملی بهداشت در ماه دسامبر براساس دستوری به همه بیمارستان‌ها و پزشکان اعلام کرد وظیفه دارند نرخ سزارین را به اطلاع متقاضیان آن برسانند. ریتا سانچز یکی از متخصصان زنان و زایمان در بیمارستان آلبرت اینیشتین که وظیفه هماهنگی پروژه را بر عهده دارد، می‌گوید نرخ ۶۸ درصدی سزارین در این بیمارستان بالاست. به عقیده مدیر اجرایی یکی از درمانگاه‌های خیریه افراد مشهوری مانند کیت میدلتون در بریتانیا که به تازگی فرزند دوم خانواده سلطنتی خود را به روش طبیعی به دنیا آورده، می‌توانند در این زمینه مشوق باشند. به گفته خانم سانچز یک سریال تلویزیونی امریکای لاتینی می‌تواند تاثیر زیادی بگذارد چراکه این‌گونه سریال‌های محبوب برزیلی همیشه عامل بروز تحولات و جنبش‌های اجتماعی هستند. چندی پیش در یک مراسم بیش از ۱۵ مادر باردار به همراه پدران آینده از تجربیات خود درباره گفتارهای مایوس‌کننده پزشکان صحبت کردند. از یکی از آنها خواسته شده بود تاریخی را برای تولد نوزاد انتخاب کند، در حالی که فقط ۸ هفته از بارداری او می‌گذشت. به دیگری گفته بودند زایمان طبیعی فقط مخصوص زنان غارنشین است. این زنان در جریان مراسم تشویق شدند تا زایمان طبیعی را برگزینند.
مصائب شیرین در ایران
هزینه سزارین در بیمارستان‌های خصوصی ایران از مرز ۵میلیون تومان می‌گذرد و گاهی بیشتر هم می‌شود. در بیمارستان‌های درجه یک خصوصی، هزینه زایمان طبیعی با بیمه تکمیلی یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان و بدون بیمه تا ۵میلیون تومان گزارش شده است. زایمان سزارین در این بیمارستان‌ها با بیمه تکمیلی حدود ۲میلیون و ۵۰۰هزار تومان و بدون بیمه از مرز ۵میلیون تومان می‌گذرد. در بیمارستان‌های خصوصی درجه دوم هم قیمت‌ها از ۲میلیون تومان به بالا گزارش می‌شود که اگر بیمار دارای بیمه تکمیلی باشد مبلغ نقدی کمتری را پرداخت خواهد کرد. البته در بیمارستان‌های خصوصی و نیمه‌خصوصی تفاوت هزینه‌ها چشمگیرتر است. به‌طوری‌که هزینه سزارین در تعدادی از بیمارستان‌های نیمه‌خصوصی تهران به بیش از ۵میلیون تومان می‌رسد. البته ارائه خدمات متفاوت به بیمار می‌تواند در افزایش هزینه‌ها نقشی موثر داشته باشد. سالانه در ایران ۴۸۰میلیون دلار هزینه انجام عمل‌های سزارین می‌شود. این رقم آماری است که ناهید خداکرمی، رییس انجمن مامایی درگفت‌وگو با صمت به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: اگرچه تعرفه انجام عمل‌های سزارین در ایران کمتر از دیگر کشورهای جهان است اما این عمل به‌ویژه انجام دلبخواهی آن دارای هزینه‌های اقتصادی بسیاری برای خانواده‌ها است. او توضیح می‌دهد: ابعاد اقتصادی انجام عمل‌های سزارین به ۲ بخش کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شود. خداکرمی تاکید می‌کند در بخش کوتاه‌مدت به‌دلیل آنکه زمان دقیق تولد نوزاد نامشخص است انجام این عمل می‌تواند کودک را در معرض ابتلا به بیماری‌های تنفسی قرار دهد، بیماری‌هایی که درمان آنها نیاز به اتاق مراقبت‌های ویژه دارد، اتاق‌هایی که در مراکز درمانی ایران روزانه تا مبلغ ۲میلیون تومان برای والدین نوزاد هزینه دربردارند. رییس انجمن مامایی در ادامه با اشاره به هزینه‌های گزاف بیماری‌هایی که در آینده می‌تواند گریبان کودکان سزارینی را بگیرد توضیح می‌دهد: علم ثابت کرده که ۲۵درصد کودکان سزارینی مبتلا به بیماری پرهزینه و درمان‌ناپذیر دیابت می‌شوند، بیماری آسم نیز تاکنون در ۵۰درصد از کودکان سزارینی گزارش شده است. خداکرمی در ادامه با انتقاد از پرداخت هزینه جراحی سزارین در ایران از سوی بیمه‌های تکمیلی می‌گوید رقم واقعی این جراحی‌ها مبلغی بین ۶تا ۸میلیون است که خانواده‌هایی که دارای بیمه تکمیلی هستند تنها ۲۰درصد هزینه را پرداخت می‌کنند امری که در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد.