مطالبات معوق بانکی که از سال 84 روند صعودی بی‌سابقه‌ای به خود گرفته به یکی از معضلات نظام بانکی و اقتصاد ملی تبدیل شده است. درواقع قفل شدن بیش از 90 هزار میلیارد تومان از منابع بانکی باعث شده قدرت تسهیلات دهی بانک‌ها و تأمین سرمایه درگردش واحدهای تولیدی با مشکل مواجه شود. برهمین اساس در دو سال اخیر دولت برنامه‌های مختلفی برای وصول مطالبات بانک‌ها تدوین کرده است. حال بانک مرکزی با اصلاح آیین نامه وصول مطالبات غیرجاری مؤسسات اعتباری با رویکرد تسریع و تسهیل وصول مطالبات غیرجاری بانک‌ها و کمک و مساعدت به بنگاه‌های اقتصادی گام دیگری دراین مسیر برداشته است.
به گزارش ایران، بدین ترتیب به دنبال تکلیف دولت برای بازنگری در مقررات وصول مطالبات معوق برای تسهیل فعالیت‌های اقتصادی، خروج از رکود و ایجاد رونق اقتصادی در کشور از یک سو و اتخاذ تمهیدات لازم به منظور جلوگیری از افزایش حجم مطالبات غیرجاری و وصول سریع‌تر مطالبات شبکه بانکی کشور از سوی دیگر این آیین نامه در شورای پول و اعتبار تصویب شد.
پرداخت تسهیلات به صورت الکترونیکی
یکی از تکالیفی که بانک مرکزی برعهده مؤسسه‌های اعتباری گذاشته الکترونیکی شدن مانده مطالبات و اعطای تسهیلات جدید است. براین اساس مؤسسه‌های اعتباری باید حداکثر ظرف مدت شش ماه، برنامه نرم افزاری مطالبات خود را به گونه‌ای اصلاح کند که انتقال مانده آن به مطالبات سررسید گذشته، معـوق و مشکوک الوصول به صورت نرم افزاری و خودکار انجام شود. ارائه تمـام خـدمات و تسـهیلات بانکی منوط به ارائه شماره ملی، کدپستی و شناسه ملی اشخاص حقوقی است تا اعمال تصمیمات مقرر در این آیین نامه براساس مشخصات یادشده کاملاً به صورت الکترونیکی انجام شود. همچنین مؤسسات اعتباری موظفند اطلاعات مربوط به مطالبات جاری و غیرجـاری مشـتریان (شـامل مبـلغ و نوع مطالبات) را به صورت مستمـر به بانک مرکزی ارسال کنند. ازسوی دیگرمؤسسه اعتباری موظف است قبل از اعطای هرگونه تسهیلات یا ایجاد تعهدات، بـا اسـتعلام از بانک مرکزی، مانده بدهی اعم از جاری یا غیرجاری مشتریان به شـبکه بـانکی را بـرای اتخـاذ تصمیم نسبت به تقاضای اعطای تسهیلات یا ایجاد تعهدات مدنظر قرار دهد.
ارسال پرونده بدهکاران بالای 100 میلیون تومان به بانک مرکزی
همچنین دربخش دیگری از این آیین نامه بانک مرکزی مؤسسـات اعتبـاری را موظف کرده بـه محـض شناسـایی مطالبـات غیرجـاری بـیش از یـک میلیـارد ریال، اطلاعات تکمیلـی را در مـورد مشـتری از جملـه بررسـی وضـعیت ضامنین، وضعیت مالی و سایر فعالیت‌های وی جمع‌آوری و مراتب را به بانک مرکزی برای اطلاع سایر مؤسسات اعتباری ارسال کنند.
تشویق خوش حساب ها
همان‌گونه که اشاره شد براساس آیین نامه جدید مشتری‌های بانکی به دو گروه خوش حساب و بدحساب تقسیم شده‌اند که نحوه برخورد با آنها متفاوت است. برهمین اساس مؤسسات اعتباری می‌توانند درباره مشتریان خوش حساب، شیوه‌های تشویقی شامل در اولویت قراردادن مشتری برای دریافت تسهیلات یا خدمات بانکی و تخفیف در نرخ کارمزد ارائه خدمات بانکی اعمال کنند.
4 نوع تنبیه برای بدحسابان
ازسوی دیگر در مورد مشتریان بدحسابی که مجموع بدهی غیرجـاری آنهـا در تمام مؤسسات اعتباری بیش از 15 درصد مانده بدهی (شامل اصل و سود تســهیلات) باشد تا تسویه تمام بدهی غیرجاری چهار نوع تنبیه پیش‌بینی شده است که شامل دریافت وجه التزام تأخیر تأدیه دین، اعطا نکردن هرگونه تسهیلات (اعم از ارزی و ریالی)، نداشتن گشایش اعتبارات اسنادی به استثنای مواردی که مشتری معادل صـد درصـد مبلغ اعتبار گشایش شده را به عنوان پیش پرداخت تأمین کند و ندادن دسته چک و افتتاح حساب جاری جدید می‌شود.
تسهیلات ویژه برای تولید
اما برای اینکه وصول مطالبات معوق باعث تحمیل فشار به واحدهای تولیدی نشود، این آیین نامه تسهیلات ویژه‌ای برای تولیدکنندگانی که به دلیل شرایط قهری اقتصادی از پرداخت اقساط خود بازمانده‌اند، درنظرگرفته است. برهمین اساس در صورت درخواست واحدهای تولیدی که به دلیل شرایط کشور، طی سال‌های ١٣٨٩ تا ١٣٩٢ دچار مشکل و دارای بـدهی غیرجـاری شده‌اند و تاکنون تسهیلات خود را استمهال نکرده‌اند، بدهی غیرجاری آنها را با تأیید هیأت مدیره برای یک بار و با دوره تنفس شش ماهه و بازپرداخت سه ساله امهـال می‌شود. همچنین جرایم متعلق به بدهی غیرجاری به صورت جداگانه محاسبه و در انتهای دوره بازپرداخت و در صورت انجام تعهدات توسط بنگاه تولیـدی بموقع مشـمول بخشودگی می‌شود. صرفاً واحدهای تولیدی که حداکثر ظرف مدت یک سال از تاریخ ابلاغ «قانون رفع موانـع تولیـد رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» بدهی غیرجاری خود را تعیین تکلیـف کننـد، مشـمول این تسهیلات هستند. ازطرف دیگربدهی‌های معوق واحدهای تولیدی دارای مصوبه از «کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید» که تاکنون تسهیلات خود را استمهال نکرده‌اند، برای یک بار و بـه مـدت سه سال مهلت داده می‌شود. مؤسسه اعتباری می‌تواند با تأیید هیأت مدیره و صرفاً برای یک بار نسبت به امهال بدهی‌های غیرجاری سایر مشتریان در چارچوب ضوابط ابلاغی بانک مرکزی اقدام کند. مؤسسات اعتباری باید در قراردادهای اعطای تسهیلات بانکی، دریافت وجه التزام تأخیر تأدیه دین را به صورت شرط ضمن عقد، برای تمام تسهیلات ریالی و ارزی معـادل شـش درصد درج کنند.
برداشت ازحساب بدهکار
به منظور کاهش مطالبات غیرجاری، از تاریخ ابلاغ این آیین نامـه قراردادهای اعطای تسهیلات بانکی به گونه‌ای منعقد می‌شود که مشتری و ضامن با شرط ضمن عقد به طور غیرقابل رجوع به مؤسسه اعتباری اختیار دهد که هرگونه مطالبات خـود اعم از مستقیم یا غیرمستقیم را پس از سررسید و در صورت پرداخت نکردن، از موجودی قابـل برداشت هر یک از حساب‌های انفرادی مشتری یا ضامنین (ریالی و ارزی)، اموال و اسناد آنان نزد مؤسسه اعتباری رأساً و بدون نیاز به حکم قضایی یا اجرایی برداشت کرده و بـه حسـاب بدهی مشتری منظور کند. مشتری و ضامن در صورت اقدام مؤسسـه اعتبـاری بـه شرح یادشده حق هیچ‌گونه اعتراض و طرح دعوی ندارند. مؤسسـه اعتبـاری موظـف اسـت، فهرسـت مطالبـات غیرجـاری بـیش از پـنج میلیـارد ریال یا معادل ارزی آن، جزئیات اطلاعـات بـدهکاران مزبـور و گـزارش عملکرد خود (براساس برنامه زمانبندی مصوب هیأت مدیره برای وصول مطالبات غیرجاری در هر مورد) را به صورت ماهانه به بانک مرکزی منعکس کند.