در ایران ضوابط مشخصی برای حراج وجود ندارد

حراج كالاها موقعیتی آشنا براي كساني است كه به دنبال جنس ارزان قيمت مي‌گردند. بسياري از شهروندان زمان خريد كالاهاي خود را با زمان حراج هماهنگ مي‌كنند. در ايران اما همواره مي‌توان در هر فصل كه باشيم كالاي مورد نيازمان را از حراجي‌ها بخريم. اين در حالي است كه حراج قاعده و فصل مشخصي دارد و وجود حراج‌هاي هر روزه اعتماد افراد به حراج را از بين مي‌برد. بسياري از شهروندان فكر مي‌كنند فروشندگاني كه تابلوهاي حراج را پشت شيشه مغازه‌هاي خود مي‌زنند تنها يك كار تبليغاتي انجام مي‌دهند. حراج كالاها يك روند معمول و لازم در نظام توزيع كالاهاست كه در كشور به صورت نمايشگاه‌ها يا فروش فوق العاده در واحدهاي صنفي برگزار می‌شود. براي جلوگيري از سوء استفاده از حراج ارائه خدمات با دستورالعمل‌هاي استانداردي انجام می‌شود. همچنين براي جلوگيري از اجحاف به خريداران و حمايت از حقوق مصرف كنندگان بايد كنترل و نظارت دقيقي در بنگاه‌هاي توليدي صورت گيرد تا حراج واقعي اتفاق بيفتد. 
 
 چه زماني حراج اتفاق مي‌افتد؟

تخفيف‌هاي مختلف 30 درصدي تا 70 درصدي باعث مي‌شود تا خيلي‌ها از كنار آن به سادگي رد نشوند. حتي زمان‌هايي هم كه مردم قصد خريد ندارند با مقايسه قيمت‌ها در حراج اقدام به خريد كالا مي‌كنند. در برخي موارد بعضي از فروشگاه‌ها قيمت اجناس را بالاتر از حد معمول در نظر مي‌گیرند و بعد از مدتي كالاها را با تخفيف به فروش مي‌رسانند. از ديگر اهداف حراج اين است كه كالاها و محصولات جديد در فروش اوليه با تخفيف عرضه شود تا مصرف كنندگان با ويژگي‌هاي اين كالاي جديد آشنا شوند. همچنين نزديك شدن زمان انقضاي مصرف يك كالا و تغيير فصل و پايان زمان خريد و مصرف يك كالا از جمله عوامل مهم ديگر در ارائه تخفيف به مشتريان است. 

 حراج كالاها در ايران

در ايران نيز مانند ديگر كشورها حراج و تخفيف بازار داغ خود را دارد. با رسيدن سال نو ميلادي كالاها در ايران مشمول تخفيف مي‌شوند تا همگامي با ساير كشورها در اين زمان وجود داشته باشد، اما درصدهاي تخفيف در ايران قابل مقايسه با ساير كشورها نيست. امروزه عرضه كالاهاي تخفيف‌دار در بسياري از موارد نسبت به گذشته از كميت و كيفيت بيشتري برخوردار است و تحول زيادي در برگزاري حراج صورت گرفته است. با اين وجود براي رشد و توسعه نظام حراج و توزيع كالا و خدمات و عرضه كالاهاي توليد داخل باز هم نظام توزيع كالا و خدمات در كشورمان ناكارآمد بوده و با مشكلاتي روبه‌روست. در اين راستا بايد اقدامات اساسي براي ايجاد يك ساختار مطلوب صورت گيرد و حراج كالاها در بنگاه‌هاي صنفي مرتبط صورت گيرد. روند فروش كالاها و خدمات باید با نظارت و كنترل و در جهت افزايش تقاضا در ايام خاص دنبال شود. 

 حراج در ديگر كشورها

در كشور ما نظام سازمان يافته مشخصي براي تخفيف و حراج كالا وجود ندارد. اين در حالي است كه در بيشتر كشورهاي جهان در زمان‌هاي تقريبا مشخصي كه تقاضاي بيشتري براي خريد كالا وجود دارد، اقدام به حراج كالاها مي‌كنند. در اين كشورها حراج‌ها بسيار كارآمد هستند و در فروشگاه‌هاي بزرگ و زنجيره‌اي برپا مي‌شود و حراج در نمايشگاه‌هاي عرضه مستقيم مانند كشور ما مورد توجه كمتري قرار مي‌گيرد. در مجموع بخش بزرگي از حراج‌هاي فصلي در ساير كشورها در فضاي رقابتي و با توجه به دستورالعمل‌هاي مشخص براي حمايت از حقوق مصرف‌كنندگان اجرايي مي‌شود. حراج در ساير كشورها به نحوي واقعي است كه ساعت‌ها پيش از شروع حراج مردم در پشت درب مغازه‌ها صف مي‌كشند و تمام فروشگاه‌ها كالاهاي خود را از طريق سود كمتر و فروش بيشتر در زمان‌هاي كسادي بازار عرضه مي‌كنند. 

 فروش بيشتر، سود كم‌تر

كاهش 60تا70 درصدي قيمت اجناس در حراج‌ها شايد براي خيلي‌ها عجيب و غريب به نظر برسد، اما فروشندگاني كه اقدام به اين كار مي‌كنند خوب مي‌دانند كه با دريافت سود كمتر مشتري‌هاي بيشتري را به خود جذب مي‌كنند و ترجيح مي‌دهند تا در مواقعي از سال فروش بيشتري داشته باشند. اين مساله در فروش برندهاي معروف زياد به چشم مي‌خورد و در برخي از موارد نيز كالاهاي باقيمانده از فصل قبل به حراج گذاشته مي‌شود تا كالاهايي كه در فروشگاه‌ها انبار شده اند با سود كمتري از فروشگاه خارج شود. در فصل حراج نبايد انتظار خريد اجناس جديد را داشت زيرا اين اجناس فصل گذشته هستند كه مشمول تخفيف هستند. 

 ضوابط تعيين تخفيف

تخفيف‌ها شرايط مخصوص به خود را از نظر نوع كالا، كيفيت و قيمت گذاري در اتحاديه مربوط دارند و با مهر و مجوز اتحاديه تعيين مي‌شوند و فروشگاه‌ها مي‌توانند اطلاعيه حراج خود را بر سر در فروشگاه خود نصب كنند. فروشنده بايد ابتدا فاكتور خريد يا قيمت تمام شده كالا را به اتحاديه ارائه دهد و با احتساب30 درصد سود قانوني آن كالا، ميزان نهايي قيمت آن را تعيين كند. در زمان حراج اين فروشنده است كه ميزان درصد تخفيف را تعيين مي‌كند و ميزان درصد حراج، به سودي كه فروشنده بر روي آن كشيده است برمي‌گردد. در بسياري از موارد كه حراج 70 درصدي را مشاهده مي‌كنيم به اين معناست كه سود توزيع و توليد، هزينه‌هاي حمل و نقل و اجاره واحد صنفي از قيمت كالا حذف شده و جنس از قيمت توليد هم كمتر به فروش مي‌رسد. بسياري از اين حراج‌ها غيرقانوني و بدون هماهنگي با اتحاديه‌هاي صنفي بوده و كلاهبرداري‌اي بيش نيست كه براي منحرف كردن ذهن خريداران صورت مي‌گيرد. 

 حراج‌هاي غير واقعي

در برخي از موارد نشانه‌هايي حاكي از ترفند فروشندگان براي جذب مشتري وجود دارد. اين افراد با ارقام بالا تنها سعي در جذب مشتري داشته و سودي را نصيب مشتري نمي‌كنند. خريد از اين حراجي‌ها به صرف مصرف كننده نيست و نياز آنان را تامين نمي‌كند. در برخي از موارد نيز حراج و تخفيف تنها براي كالاهايي در نظر گرفته مي‌شود كه از نظر تنوع و كيفيت و رنگ در حد مطلوب نيستند و بنجل و بي خريدار محسوب مي‌شوند. در برخي از موارد نيز شرط و شروط‌ غير اصولي براي حراجي‌ها در نظر گرفته مي‌شود. مثلا اينكه اگر يك ميليون تومان خريد كنيد، 30 درصد تخفيف مي‌گيريد!در برخي ديگر از فروشگاه‌ها نيز خريد يك كالا مشروط به خريد اقلام ديگر است تا به تخفيفي كه در نظر گرفته اند برسيدكه جز وقت تلف كردن ثمر ديگري براي مشتري ندارد. 

 برند سازي اعتماد به حراج را بيشتر مي‌كند

يك عضو كميسيون اقتصادي مجلس در گفت‌و‌گو با " روزنامه آرمان" در اين زمينه مي‌گويد: در لايحه‌اي كه دولت براي قانون اصناف تعيين كرده بود، اصلاحاتي    براي افزايش و تعيين قيمت‌ها صورت گرفت و مرجع رسيدگي به آن در سطوح استاني و كشوري مشخص شد و اتاق اصناف به كمك تعزيرات حكومتي و نيروي انتظامي مسئولان رسيدگي به اين مسائل هستند. اينها در شهرها و استان‌ها مرجع رسيدگي هستند و تصميم‌گيري براي فضاها و مكان‌هاي مختلف در شهرها متفاوت است. محسن صرامي مي‌افزايد: چون تفاوت در مكان‌هاي مختلف فاحش است. مرجع رسيدگي اعلام و گفته شد كه بايد نظارت دقيق داشته باشند و نگذارند كه صحنه رقابتي اصناف صحنه تضعيف و حذف طرف مقابل باشد و نهايتا در راستاي رقابت در حوزه اصناف و تقويت و شادابي و گردش پول در بازار باشد. حواس بازار در زمان حراج‌ها بايد به اين باشد كه اعتماد مردم را به حراج‌هاي فصلي حفظ كند زيرا اگر بدانند كه اين حراج‌هاي فصلي حراج‌هايي است كه قيمت واقعي را اعلام نمي‌كنند، اعتماد سازي در مشتريان و جامعه از بين مي‌رود. آن چيزي كه مي‌تواند اعتماد به حراج را بيشتر كند برند‌سازي است. ما بايد فرهنگ برند را ارتقا دهيم و بعد از آن روي بازار حراج بحث كنيم.